Chilesaurus: Różnice pomiędzy wersjami
(poprawki) |
(aktualizacja) |
||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | 147 [[Ma]] | + | | 147-148 [[Ma]] |
<small>[[tyton]] ([[późna jura]])</small> | <small>[[tyton]] ([[późna jura]])</small> | ||
| Linia 27: | Linia 27: | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| [[Dinosauria]] | | [[Dinosauria]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Theropoda]] | [[Theropoda]] | ||
| Linia 44: | Linia 42: | ||
</display_points> | </display_points> | ||
|} | |} | ||
| − | '''Chilezaur''' (łac. ''Chilesaurus diegosuarezi'') to nieduży [[gatunek]] roślinożernego [[dinozaur]]a, który żył na terenie dzisiejszego [[Chile]] około 147 milionów lat temu. Jego nazwa gatunkowa honoruje Diega Suáreza, który w wieku siedmiu lat znalazł pierwsze [[skamieniałość|skamieniałe]] kości w [[formacja|formacji]] [[Toqui]]. | + | |
| + | == Wstęp == | ||
| + | [[Plik:Chilesaurus_szkielet.jpg|300px|thumb|right|Sylwetka ciała chilezaura z narysowanymi elementami, które udało się odnaleźć. Źródło: Novas i in., 2015.]] | ||
| + | [[Plik:Chilesaurus skeleton.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja całego szkieletu.]] | ||
| + | '''Chilezaur''' (łac. ''Chilesaurus diegosuarezi'') to nieduży [[gatunek]] roślinożernego [[dinozaur]]a, który żył na terenie dzisiejszego [[Chile]] około 147-148 milionów lat temu. Jego nazwa gatunkowa honoruje Diega Suáreza, który w wieku siedmiu lat znalazł pierwsze [[skamieniałość|skamieniałe]] kości w [[formacja|formacji]] [[Toqui]]. | ||
== Materiał kopalny == | == Materiał kopalny == | ||
| − | |||
Dotychczas zebrano niekompletne szkielety i pojedyncze kości 13 osobników. Mierzyły od 1,2 do 3,2 metra długości. Na ich podstawie poznano całą szyję, tułów, kończyny, część czaszki oraz przód ogona chilezaura. | Dotychczas zebrano niekompletne szkielety i pojedyncze kości 13 osobników. Mierzyły od 1,2 do 3,2 metra długości. Na ich podstawie poznano całą szyję, tułów, kończyny, część czaszki oraz przód ogona chilezaura. | ||
== Niezwykła budowa == | == Niezwykła budowa == | ||
| − | + | Znalezione kości sugerują, że chilezaur miał małą głowę. Szczęki były krótkie, a pomarszczona powierzchnia kości przedszczękowej sugeruje istnienie keratynowej pokrywy. Chilezaur mógł mieć coś na kształt dzioba. Zęby rosły wysokie, liściokształtne i były prawie pozbawione karbowania na krawędziach. Skierowane były do przodu pyska. Niskie a długie kręgi szyjne tworzyły zgrabną szyję. Kręgi szyjne i pierwsze grzbietowe miały parę podzielonych przegrodą pleuroceli - otworów charakterystycznych dla [[Theropoda|teropodów]]. Chilezaur był dwunożny. Jego ręce były prawie dwa razy krótsze od nóg i kończyły się tylko dwoma palcami. Trzeci palec dłoni był zredukowany. Miednica przypomina inne teropody z jedną istotną różnicą. Kość łonowa jest skierowana do tyłu jak u [[Ornithischia|dinozaurów ptasiomiedniczych]], [[Avialae|ptaków]] i [[Therizinosauria|terizinozaurów]]. Nie jest jednak rozszerzona na końcu jak u dwóch ostatnich grup. Przyczepy mięśni na nogach są odmienne od teropodzich, a nawiązują do [[Sauropodomorpha|zauropodomorfów]] i dinozaurów ptasiomiednicznych. Teropody mają pierwszy palec stopy zazwyczaj mały i skierowany do tyłu lub na bok. Tymczasem stopa chilezaura miała wszystkie cztery palce dobrze rozwinięte i skierowane do przodu - tak jak wczesne ptasiomiedniczne i zauropodomorfy oraz zaawansowane terizinozaury. | |
| − | + | ||
| − | + | Tak niezwykła mieszanka cech skłoniła niektórych badaczy do hipotezy, że chilezaur jest w rzeczywistości prymitywnym przedstawicielem dinozaurów ptasiomiednicznych, a nie teropodem. | |
| − | + | <gallery> | |
| − | Znalezione kości sugerują, że chilezaur miał małą głowę. Szczęki były krótkie, a pomarszczona powierzchnia kości przedszczękowej sugeruje istnienie keratynowej pokrywy. Chilezaur mógł mieć coś na kształt dzioba. Zęby rosły wysokie, liściokształtne i były prawie pozbawione karbowania na krawędziach. Skierowane były do przodu pyska. Niskie a długie kręgi szyjne tworzyły zgrabną szyję. Kręgi szyjne i pierwsze grzbietowe miały parę podzielonych przegrodą pleuroceli - otworów charakterystycznych dla [[Theropoda|teropodów]]. Chilezaur | + | Plik:Chilesaurus_jaws.jpg|Szczęki chilezaura z zachowanymi zębami. U góry kość szczękowa i przedszczękowa, na dole kość zębowa. Objaśnienia: alv - miejsce na zęby, cr - korona zęba, ro - korzeń. Źródło: Novas i in., 2015. |
| + | |||
| + | Plik:Chilesaurus_kreg.jpg|Kręg chilezaura z otworami (pleurocelami) charakterystycznymi dla teropodów. Objaśnienia: poz i prz - wyrostki stawowe (zygapofyzy), ppl - pleurocel. Źródło: Novas i in., 2015. | ||
| + | |||
| + | Plik:Chilesaurus_manus.jpg|Dłoń chilezaura ze zredukowanym trzecim palcem. Objaśnienia: c - kość nadgarstka, mtc - kość śródręcza. Źródło: Novas i in., 2015. | ||
| + | |||
| + | Plik:Chilesaurus_pelvis.jpg|Prawa strona miednicy chilezaura widoczna od boku. Widać jak kość łonowa jest skierowana do tyłu (w lewą stronę obrazka) jak dinozaurów ptasiomiednicznych. Wybrane objaśnienia: is - kość kulszowa, p - kość łonowa. Źródło: Novas i in., 2015. | ||
| + | </gallery> | ||
== Paleobiologia == | == Paleobiologia == | ||
| − | Chilezaur jest kolejnym przykładem teropoda, który dostosował się do roślinożerności. Do tej pory znano takie przypadki głównie wśród najbardziej zaawansowanych teropodów. Wyjątkiem był [[jura]]jski [[Limusaurus|limuzaur]]. Jak się okazuje takie sytuacje nie były rzadkie także we wczesnej ich [[ewolucja|ewolucji]]. Ze względu na zmianę diety z mięsożernej na roślinożerną, przebudowie uległo prawie całe ciało przodków chilezaura. Zęby, z nożowatych, stały się liściokształtne. Chilezaur skubał nimi pędy roślin. By lepiej trawić pokarm, rozbudowie uległ jego układ pokarmowy. Wymusiło to przesunięcie się kości łonowych do tyłu, by brzuch stał się bardziej pojemny. Z powodu cięższego brzucha nogi stały się krótsze, ale mocniejsze. Chilezaur nie był typem szybkiego biegacza. Przez większość czasu pasł się powoli wśród roślinności. Jego chód musiał bardziej przypominać dinozaury ptasiomiedniczne i [[Prosauropoda|prozauropody]], niż dinozaury drapieżne. | + | [[Plik:Chilesaurus NT small.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ciała chilezaura pośród roślinności.]] |
| + | Chilezaur jest kolejnym przykładem teropoda, który dostosował się do roślinożerności. Do tej pory znano takie przypadki głównie wśród najbardziej zaawansowanych teropodów. Wyjątkiem był [[jura]]jski [[Limusaurus|limuzaur]]. Jak się okazuje takie sytuacje nie były rzadkie także we wczesnej ich [[ewolucja|ewolucji]]. Ze względu na zmianę diety z mięsożernej na roślinożerną, przebudowie uległo prawie całe ciało przodków chilezaura. Zęby, z nożowatych, stały się liściokształtne. Chilezaur skubał nimi pędy roślin. By lepiej trawić pokarm, rozbudowie uległ jego układ pokarmowy. Wymusiło to przesunięcie się kości łonowych do tyłu, by brzuch stał się bardziej pojemny. Z powodu cięższego brzucha nogi stały się krótsze, ale mocniejsze. Chilezaur nie był typem szybkiego biegacza. Przez większość czasu pasł się powoli wśród roślinności. Był głównym roślinożernym konsumentem w swoim ekosystemie. Jego chód musiał bardziej przypominać dinozaury ptasiomiedniczne i [[Prosauropoda|prozauropody]], niż dinozaury drapieżne. | ||
| + | |||
| + | [[Plik:Chilesaurus holotype cast.jpg|300px|thumb|right|Odlew szkieletu okazu typowego chilezaura w pozycji w jakiej go zastali paleontolodzy w trakcie wykopalisk.]] | ||
| + | Znalezione okazy chilezaura miały wyraźnie zgięte ręce w łokciach i nadgarstkach. Takie ich ustawienie przypomina to występujące u dinozaurów bliskich ptakom, które znaleziono w pozycji spoczywającej, takich jak [[mei]], [[Sinornithoides|sinornitoid]] i [[Albinykus|albinyk]]. Tak wygięty nadgarstek do dołu i na bok najwyraźniej cechuje wszystkie [[Tetanurae|tetanury]], a nie tylko ptaki i ich najbliższych krewnych. Natomiast ustawienie całego ciała w pozycji spoczynkowej jak u dzisiejszych ptaków znane jest także u [[Guaibasaurus|guaibazaura]], [[Saltopus|saltopa]] i [[Scleromochlus|skleromochla]]. Musiało być więc charakterystyczne już dla przodków dinozaurów. Jedynie nogi w szkieletach chilezaura są wyprostowane do tyłu, co różni go od "śpiących dinozaurów". Naukowcy zatem sugerują, że chilezaur był przytomny w chwili pogrzebania go przez osad. Prawdopodobnie odpoczywał lub spokojnie żerował wśród roślinności, gdy zastała go śmierć. | ||
| + | |||
| + | Chilezaur żył w wilgotnym lesie składającym się z drzew ''Podocarpoxylon'', pokrewnych naszemu cisu, oraz paproci. Innymi mieszkańcami tego lasu były duże teropody i [[zauropod]]y oraz krokodyle. | ||
== Paleobiogeografia == | == Paleobiogeografia == | ||
| Linia 65: | Linia 79: | ||
== Spis gatunków == | == Spis gatunków == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | {{V|''Chilesaurus''}} | |
| {{Kpt|[[Fernando Novas|Novas]], [[Leonardo Salgado|Salgado]], [[Manuel Suárez|Suárez]], [[Federico Agnolín|Agnolín]], [[Martín Ezcurra|Ezcurra]], [[Nicolás Chimento|Chimento]], [[Rita de la Cruz|de la Cruz]], [[Marcelo Isasi|Isasi]], [[Alexander Vargas|Vargas]]}} i {{Kpt|[[David Rubilar-Rogers|Rubilar-Rogers]]}}, [[2015]] | | {{Kpt|[[Fernando Novas|Novas]], [[Leonardo Salgado|Salgado]], [[Manuel Suárez|Suárez]], [[Federico Agnolín|Agnolín]], [[Martín Ezcurra|Ezcurra]], [[Nicolás Chimento|Chimento]], [[Rita de la Cruz|de la Cruz]], [[Marcelo Isasi|Isasi]], [[Alexander Vargas|Vargas]]}} i {{Kpt|[[David Rubilar-Rogers|Rubilar-Rogers]]}}, [[2015]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | | {{V|''Chilesaurus diegosuarezi''}} | |
| − | | {{Kpt|Novas, Salgado, Suárez, Agnolín, Ezcurra, Chimento, de la Cruz, Isasi, Vargas}} i {{Kpt|Rubilar-Rogers}}, 2015 | + | | {{Kpt|[[Fernando Novas|Novas]], [[Leonardo Salgado|Salgado]], [[Manuel Suárez|Suárez]], [[Federico Agnolín|Agnolín]], [[Martín Ezcurra|Ezcurra]], [[Nicolás Chimento|Chimento]], [[Rita de la Cruz|de la Cruz]], [[Marcelo Isasi|Isasi]], [[Alexander Vargas|Vargas]]}} i {{Kpt|[[David Rubilar-Rogers|Rubilar-Rogers]]}}, [[2015]] |
|} | |} | ||
== Literatura == | == Literatura == | ||
<small> | <small> | ||
| − | Novas, F.E., Salgado, L., Suárez, M., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Chimento, N.R., de la Cruz, R., Isasi, M.P., Vargas, A.O., Rubilar-Rogers, D. 2015. An enigmatic plant-eating theropod from the Late Jurassic period of Chile. Nature, [[doi:10.1038/nature14307]] | + | Baron, M.G., Barrett, P.M. 2017. A dinosaur missing-link? ''Chilesaurus'' and the early evolution of ornithischian dinosaurs. Biology Letters, t. 13, nr 8, nr art. 20170220. [[DOI: 10.1098/rsbl.2017.0220]] |
| + | |||
| + | Chimento, N.R., Agnolín, F.L., Novas, F.E., Ezcurra, M.D., Salgado, L., Isasi, M.P., Suárez, M., De La Cruz, R., Rubilar-Rogers, D., Vargas, A.O. 2017. Forelimb posture in ''Chilesaurus diegosuarezi'' (Dinosauria, Theropoda) and its behavioral and phylogenetic implications. Ameghiniana, w druku. [[doi: 10.5710/AMGH.11.06.2017.3088]] | ||
| + | |||
| + | Novas, F.E., Salgado, L., Suárez, M., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Chimento, N.R., de la Cruz, R., Isasi, M.P., Vargas, A.O., Rubilar-Rogers, D. 2015. An enigmatic plant-eating theropod from the Late Jurassic period of Chile. Nature, t. 522, nr 7556, str. 331-334. [[doi:10.1038/nature14307]] | ||
| + | |||
| + | Suárez, M., De La Cruz, R., Fanning, M., Novas, F., Salgado, L. 2016. Tithonian age of dinosaur fossils in central Patagonian, Chile: U–Pb SHRIMP geochronology. International Journal of Earth Sciences, t. 105, nr 8, str. 2273-2284. [[DOI: 10.1007/s00531-015-1287-7]] | ||
</small> | </small> | ||
Wersja z 15:53, 2 lis 2017
| Autor: | Korekta: |
| Mateusz Tałanda | Maciej Ziegler |
| Chilesaurus (chilezaur) | |
|---|---|
| Długość: | 3,2 m |
| Miejsce występowania: | Chile - południe kraju |
| Czas występowania | 147-148 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja ciała chilezaura. | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Chilezaur (łac. Chilesaurus diegosuarezi) to nieduży gatunek roślinożernego dinozaura, który żył na terenie dzisiejszego Chile około 147-148 milionów lat temu. Jego nazwa gatunkowa honoruje Diega Suáreza, który w wieku siedmiu lat znalazł pierwsze skamieniałe kości w formacji Toqui.
Materiał kopalny
Dotychczas zebrano niekompletne szkielety i pojedyncze kości 13 osobników. Mierzyły od 1,2 do 3,2 metra długości. Na ich podstawie poznano całą szyję, tułów, kończyny, część czaszki oraz przód ogona chilezaura.
Niezwykła budowa
Znalezione kości sugerują, że chilezaur miał małą głowę. Szczęki były krótkie, a pomarszczona powierzchnia kości przedszczękowej sugeruje istnienie keratynowej pokrywy. Chilezaur mógł mieć coś na kształt dzioba. Zęby rosły wysokie, liściokształtne i były prawie pozbawione karbowania na krawędziach. Skierowane były do przodu pyska. Niskie a długie kręgi szyjne tworzyły zgrabną szyję. Kręgi szyjne i pierwsze grzbietowe miały parę podzielonych przegrodą pleuroceli - otworów charakterystycznych dla teropodów. Chilezaur był dwunożny. Jego ręce były prawie dwa razy krótsze od nóg i kończyły się tylko dwoma palcami. Trzeci palec dłoni był zredukowany. Miednica przypomina inne teropody z jedną istotną różnicą. Kość łonowa jest skierowana do tyłu jak u dinozaurów ptasiomiedniczych, ptaków i terizinozaurów. Nie jest jednak rozszerzona na końcu jak u dwóch ostatnich grup. Przyczepy mięśni na nogach są odmienne od teropodzich, a nawiązują do zauropodomorfów i dinozaurów ptasiomiednicznych. Teropody mają pierwszy palec stopy zazwyczaj mały i skierowany do tyłu lub na bok. Tymczasem stopa chilezaura miała wszystkie cztery palce dobrze rozwinięte i skierowane do przodu - tak jak wczesne ptasiomiedniczne i zauropodomorfy oraz zaawansowane terizinozaury.
Tak niezwykła mieszanka cech skłoniła niektórych badaczy do hipotezy, że chilezaur jest w rzeczywistości prymitywnym przedstawicielem dinozaurów ptasiomiednicznych, a nie teropodem.
Szczęki chilezaura z zachowanymi zębami. U góry kość szczękowa i przedszczękowa, na dole kość zębowa. Objaśnienia: alv - miejsce na zęby, cr - korona zęba, ro - korzeń. Źródło: Novas i in., 2015.
Kręg chilezaura z otworami (pleurocelami) charakterystycznymi dla teropodów. Objaśnienia: poz i prz - wyrostki stawowe (zygapofyzy), ppl - pleurocel. Źródło: Novas i in., 2015.
Dłoń chilezaura ze zredukowanym trzecim palcem. Objaśnienia: c - kość nadgarstka, mtc - kość śródręcza. Źródło: Novas i in., 2015.
Prawa strona miednicy chilezaura widoczna od boku. Widać jak kość łonowa jest skierowana do tyłu (w lewą stronę obrazka) jak dinozaurów ptasiomiednicznych. Wybrane objaśnienia: is - kość kulszowa, p - kość łonowa. Źródło: Novas i in., 2015.
Paleobiologia
Chilezaur jest kolejnym przykładem teropoda, który dostosował się do roślinożerności. Do tej pory znano takie przypadki głównie wśród najbardziej zaawansowanych teropodów. Wyjątkiem był jurajski limuzaur. Jak się okazuje takie sytuacje nie były rzadkie także we wczesnej ich ewolucji. Ze względu na zmianę diety z mięsożernej na roślinożerną, przebudowie uległo prawie całe ciało przodków chilezaura. Zęby, z nożowatych, stały się liściokształtne. Chilezaur skubał nimi pędy roślin. By lepiej trawić pokarm, rozbudowie uległ jego układ pokarmowy. Wymusiło to przesunięcie się kości łonowych do tyłu, by brzuch stał się bardziej pojemny. Z powodu cięższego brzucha nogi stały się krótsze, ale mocniejsze. Chilezaur nie był typem szybkiego biegacza. Przez większość czasu pasł się powoli wśród roślinności. Był głównym roślinożernym konsumentem w swoim ekosystemie. Jego chód musiał bardziej przypominać dinozaury ptasiomiedniczne i prozauropody, niż dinozaury drapieżne.
Znalezione okazy chilezaura miały wyraźnie zgięte ręce w łokciach i nadgarstkach. Takie ich ustawienie przypomina to występujące u dinozaurów bliskich ptakom, które znaleziono w pozycji spoczywającej, takich jak mei, sinornitoid i albinyk. Tak wygięty nadgarstek do dołu i na bok najwyraźniej cechuje wszystkie tetanury, a nie tylko ptaki i ich najbliższych krewnych. Natomiast ustawienie całego ciała w pozycji spoczynkowej jak u dzisiejszych ptaków znane jest także u guaibazaura, saltopa i skleromochla. Musiało być więc charakterystyczne już dla przodków dinozaurów. Jedynie nogi w szkieletach chilezaura są wyprostowane do tyłu, co różni go od "śpiących dinozaurów". Naukowcy zatem sugerują, że chilezaur był przytomny w chwili pogrzebania go przez osad. Prawdopodobnie odpoczywał lub spokojnie żerował wśród roślinności, gdy zastała go śmierć.
Chilezaur żył w wilgotnym lesie składającym się z drzew Podocarpoxylon, pokrewnych naszemu cisu, oraz paproci. Innymi mieszkańcami tego lasu były duże teropody i zauropody oraz krokodyle.
Paleobiogeografia
W czasach chilezaura głównymi roślinożercami średniej wielkości były dinozaury ptasiomiedniczne takie jak kamptozaur, dysalotozaur, dryozaur, kentrozaur, czy stegozaur. Tymczasem formacja Toqui była zdominowana przez chilezaury. Jest to zaskakujące biorąc pod uwagę fakt, że w późnej jurze fauny dinozaurów były bardzo podobne do siebie na całym świecie. Chilezaur reprezentuje nową, nieznaną wcześniej linię dinozaurów, która była endemiczna dla zachodniej części Gondwany.
Spis gatunków
| Chilesaurus | Novas, Salgado, Suárez, Agnolín, Ezcurra, Chimento, de la Cruz, Isasi, Vargas i Rubilar-Rogers, 2015 |
| Chilesaurus diegosuarezi | Novas, Salgado, Suárez, Agnolín, Ezcurra, Chimento, de la Cruz, Isasi, Vargas i Rubilar-Rogers, 2015 |
Literatura
Baron, M.G., Barrett, P.M. 2017. A dinosaur missing-link? Chilesaurus and the early evolution of ornithischian dinosaurs. Biology Letters, t. 13, nr 8, nr art. 20170220. DOI: 10.1098/rsbl.2017.0220
Chimento, N.R., Agnolín, F.L., Novas, F.E., Ezcurra, M.D., Salgado, L., Isasi, M.P., Suárez, M., De La Cruz, R., Rubilar-Rogers, D., Vargas, A.O. 2017. Forelimb posture in Chilesaurus diegosuarezi (Dinosauria, Theropoda) and its behavioral and phylogenetic implications. Ameghiniana, w druku. doi: 10.5710/AMGH.11.06.2017.3088
Novas, F.E., Salgado, L., Suárez, M., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Chimento, N.R., de la Cruz, R., Isasi, M.P., Vargas, A.O., Rubilar-Rogers, D. 2015. An enigmatic plant-eating theropod from the Late Jurassic period of Chile. Nature, t. 522, nr 7556, str. 331-334. doi:10.1038/nature14307
Suárez, M., De La Cruz, R., Fanning, M., Novas, F., Salgado, L. 2016. Tithonian age of dinosaur fossils in central Patagonian, Chile: U–Pb SHRIMP geochronology. International Journal of Earth Sciences, t. 105, nr 8, str. 2273-2284. DOI: 10.1007/s00531-015-1287-7
