Vulcanodon: Różnice pomiędzy wersjami
(aktualizacja) |
|||
| Linia 13: | Linia 13: | ||
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left" | {| class="wikitable" style="text-align:left" align="left" | ||
| − | ! colspan=2 | ''Vulcanodon'' ( | + | ! colspan=2 | ''Vulcanodon'' (wulkanodont) |
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| Linia 56: | Linia 56: | ||
|} | |} | ||
== Wstęp == | == Wstęp == | ||
| − | '''Wulkanodont''' (łac. ''Vulcanodon karibaensis'') to prymitywny [[zauropod]], który zamieszkiwał tereny dzisiejszego [[Zimbabwe]] gdzieś między 199 a 183 miliony lat temu. Okaz typowy wulkanodonta został znaleziony na wyspie 126/127 na jeziorze Kariba w 1969 roku. Znalazcą był A. Gibson, kapitan portu, który dostrzegł szkielet odsłonięty w warstwie piaskowca wewnątrz klifu po północno-zachdniej stronie wyspy. W miejscu tym odsłaniają się osady formacji [[Forest Sandstone]] i Batoka Basalt. Początkowo sądzono, że kości wulkanodonta pochodziły z tej drugiej jednostki, stąd nazwa. Dinozaur został formalnie opisany w [[1972]] roku przez [[Michael Raath|Michaela A. Raath'a]] z Uniwersytetu Witwatersrand, który mieści się w Johannesburgu ([[RPA]]). Jego nazwa znaczy "wulkaniczny ząb z jeziora Kariba" | + | '''Wulkanodont''' (łac. ''Vulcanodon karibaensis'') to prymitywny [[zauropod]], który zamieszkiwał tereny dzisiejszego [[Zimbabwe]] gdzieś między 199 a 183 miliony lat temu. Okaz typowy wulkanodonta został znaleziony na wyspie 126/127 na jeziorze Kariba w 1969 roku. Znalazcą był A. Gibson, kapitan portu, który dostrzegł szkielet odsłonięty w warstwie piaskowca wewnątrz klifu po północno-zachdniej stronie wyspy. W miejscu tym odsłaniają się osady formacji [[Forest Sandstone]] i Batoka Basalt. Początkowo sądzono, że kości wulkanodonta pochodziły z tej drugiej jednostki, stąd nazwa. Dinozaur został formalnie opisany w [[1972]] roku przez [[Michael Raath|Michaela A. Raath'a]] z Uniwersytetu Witwatersrand, który mieści się w Johannesburgu ([[RPA]]). Jego nazwa znaczy "wulkaniczny ząb z jeziora Kariba". |
| − | == Materiał kopalny == | + | == Materiał kopalny i wiek == |
Znaleziono niekompletny, ale [[artykułowany|połączony]] szkielet tego zwierzęcia bez szyi, głowy i dużej części dłoni. Oprócz tego natrafiono na kawałki przynajmniej dziewięciu zębów w okolicach miednicy wulkanodonta. Raath myślał, że należały do wulkanodonta. Były jednak pozostawione przez drapieżnika, który prawdopodobnie pożywiał się ciałem tego zauropoda. | Znaleziono niekompletny, ale [[artykułowany|połączony]] szkielet tego zwierzęcia bez szyi, głowy i dużej części dłoni. Oprócz tego natrafiono na kawałki przynajmniej dziewięciu zębów w okolicach miednicy wulkanodonta. Raath myślał, że należały do wulkanodonta. Były jednak pozostawione przez drapieżnika, który prawdopodobnie pożywiał się ciałem tego zauropoda. | ||
| + | |||
| + | Przez długi czas był uważany za najstarszego i najprymitywniejszego znanego zauropoda - ogniwo pośrednie między prozauropodami a zauropodami. Obecnie niektórzy naukowcy (Viglietti i in., [[2018]]) uznają, że mamy do czynienia z "najstarszym prawdziwym zauropodem". Co więcej, rewidują jego wiek - wg nich wulkanodont jest tak naprawdę starszy o ok. 10-15 [[Ma]] niż dotychczas sądzono. Przesuwają zatem jego występowanie z [[toark]]u na [[synemur]]-[[pliensbach]] (również [[wczesna jura]]). | ||
== Anatomia == | == Anatomia == | ||
Wersja z 11:13, 31 mar 2018
| Autor: | Korekta: |
| Mateusz Tałanda |
| Vulcanodon (wulkanodont) | |
|---|---|
| Długość: | 11 m |
| Wysokość: | 3 m (grzbiet) |
| Masa: | ? |
| Miejsce występowania: | Zimbabwe - wyspa na jeziorze Kariba |
| Czas występowania | 199-183 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja Vulcanodon. Autor: Jakub Kowalski. | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Wulkanodont (łac. Vulcanodon karibaensis) to prymitywny zauropod, który zamieszkiwał tereny dzisiejszego Zimbabwe gdzieś między 199 a 183 miliony lat temu. Okaz typowy wulkanodonta został znaleziony na wyspie 126/127 na jeziorze Kariba w 1969 roku. Znalazcą był A. Gibson, kapitan portu, który dostrzegł szkielet odsłonięty w warstwie piaskowca wewnątrz klifu po północno-zachdniej stronie wyspy. W miejscu tym odsłaniają się osady formacji Forest Sandstone i Batoka Basalt. Początkowo sądzono, że kości wulkanodonta pochodziły z tej drugiej jednostki, stąd nazwa. Dinozaur został formalnie opisany w 1972 roku przez Michaela A. Raath'a z Uniwersytetu Witwatersrand, który mieści się w Johannesburgu (RPA). Jego nazwa znaczy "wulkaniczny ząb z jeziora Kariba".
Materiał kopalny i wiek
Znaleziono niekompletny, ale połączony szkielet tego zwierzęcia bez szyi, głowy i dużej części dłoni. Oprócz tego natrafiono na kawałki przynajmniej dziewięciu zębów w okolicach miednicy wulkanodonta. Raath myślał, że należały do wulkanodonta. Były jednak pozostawione przez drapieżnika, który prawdopodobnie pożywiał się ciałem tego zauropoda.
Przez długi czas był uważany za najstarszego i najprymitywniejszego znanego zauropoda - ogniwo pośrednie między prozauropodami a zauropodami. Obecnie niektórzy naukowcy (Viglietti i in., 2018) uznają, że mamy do czynienia z "najstarszym prawdziwym zauropodem". Co więcej, rewidują jego wiek - wg nich wulkanodont jest tak naprawdę starszy o ok. 10-15 Ma niż dotychczas sądzono. Przesuwają zatem jego występowanie z toarku na synemur-pliensbach (również wczesna jura).
Anatomia
Anatomia wulkanodonta dokumentuje powstanie typowych dla zauropodów kończyn. Przodkowie wulkanodonta i pozostałych zauropodów mieli skomplikowaną budowę kończyn, z dużymi przyczepami mięśni odpowiedzialnych za zginanie, prostowanie i rotację. Dzięki temu ich kończyny miały duży zakres ruchów, z możliwością biegu na tylnych kończynach i chwytnymi dłońmi. To się zmieniło wraz z pojawieniem się czworonożności i zwiększonego ciężaru ciała, które widzimy u wulkanodonta. Wszystkie cztery kończyny tego dinozaura służą wyłącznie dźwiganiu jego pękatego ciała. Dlatego ich budowa jest bardzo prosta i przypomina kolumny. Wiele wystających wcześniej przyczepów mięśni uległo redukcji jak krętarz mniejszy (ang. lesser trochanter), czy wyrostek łokciowy (ang. olecranon process). Natomiast kość skokowa przyjęła kształt wałka, a dalsze kości stępu zanikły. Wszystko to ma służyć ograniczeniu ruchu kończyn do stąpania po ziemi. Wulkanodont ma kości przedramienia ułożone równolegle do siebie, co wymuszało ustawienie dłoni cały czas w stronę ziemi. Było to prawdopodobnie połączone ze zmianą kształtu dłoni z płaskiej w tubę jak u słonia. Jednak w przeciwieństwie do niego, wulkanodont miał jeszcze zgrabne palce. U późniejszych zauropodów uległy one skróceniu i redukcji. Innymi jego przystosowaniami do dźwigania powiększonego ciała jest rozszerzenie dolnej części piszczeli, wyprostowanie kości udowej i wydłużenie kończyn przednich. To ostatnie jest dowodem na w pełni czworonożną postawę tego zwierzęcia.
Środowisko wulkanodonta
Jego otoczenie było pustynne, poprzecinane przez koryta okresowych rzek, suche.
Wulkanodont na drzewie rodowym zauropodów
Początkowo uznany był za prozauropoda, który miał pewne cechy konwergentne do zauropodów. Później umieszczono go w zauropodach w obrębie nowej rodziny Vulcanodontidae. Miał do niej także należeć barapazaur z dolnej jury Indii. Kilka lat później dodano do niej także słabo znane Ohmdenosaurus i Zizhongosaurus. W 2004 roku opisano tazoudazaura jako najbliższego krewnego wulkanodonta, ale obecnie przeważa pogląd, że wulkanodont nie tworzy z innymi zauropodami odrębnej grupy i jest prymitywniejszy od większości jurajskich gatunków.
Spis gatunków
| Vulcanodon | Raath, 1972 |
| Vulcanodon karibaensis | Raath, 1972 |
Bibliografia
Allain, R., Aquesbi, N., Dejax, J., Meyer, C.A., Monbaron, M., Montenat, C., Rechir, P., Rochdy, M., Russell, D.A., Taquet, P. 2004. A basal sauropod dinosaur from the Early Jurassic of Morocco. Comptes Rendus Palevol, t. 3, nr 3, str. 199-208. [1]
Bonaparte, J.F. 1986. The dinosaurs (Carnosaurs, Allosaurids, Sauropods, Cetiosaurids) of the Middle Jurassic of Cerro Cóndor (Chubut, Argentina). Annales de Paléontologie, t. 72, nr 4, str. 325-386.
Bonnan, M.F. 2003. The evolution of manus shape in sauropod dinosaurs: implications for functional morphology, forelimb orientation, and phylogeny. Journal of Vertebrate Paleontology, t. 23, nr 3, str. 595-613. DOI: 10.1671/A1108
Cooper, M.R. 1984. A reassessment of Vulcanodon karibaensis Raath (Dinosauria: Saurischia) and the origin of the Sauropoda. Palaeontologia africana, t. 25, str. 203-231.
Nair, J.P., Salisbury, S.W. 2012. New anatomical information on Rhoetosaurus brownei Longman, 1926, a gravisaurian sauropodomorph dinosaur from the Middle Jurassic of Queensland, Australia. Journal of Vertebrate Paleontology, t. 32, nr 2, str. 369-394. doi:10.1080/02724634.2012.622324
Pol, D., Garrido, A., Cerda, I.A. 2011. A new sauropodomorph dinosaur from the Early Jurassic of Patagonia and the origin and evolution of the sauropod-type sacrum. PLoS One, t. 6, nr 1, str. e14572.
Rauhut, O.W., Fechner, R., Remes, K., Reis, K. 2011. How to get big in the Mesozoic: the evolution of the sauropodomorph body plan. Biology of the sauropod dinosaurs: Understanding the life of giants. W: Biology of the sauropod dinosaurs: understanding the life of giants. Bloomington: Indiana University Press, str. 119–149.
Rogers, K.C., Wilson, J.A. 2005. The sauropods: evolution and paleobiology. University of California Press, str. 1-349.
Upchurch, P. 1995. The evolutionary history of sauropod dinosaurs. Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences, t. 349, nr 1330, str. 365-390.
Viglietti, P.A., Barrett, P.M., Broderick, T.J., Munyikwa, D., MacNiven, R., Broderick, L., Chapelle, K., Glynn, D., Edwards, S., Zondo, M., Broderick, P., Choiniere, J.N. 2018. Stratigraphy of the Vulcanodon type locality and its implications for regional correlations within the Karoo Supergroup. Journal of African Earth Sciences, t. 137, str. 149–156. [2]
