Portezuelo: Różnice pomiędzy wersjami
m (Calvo i in., 2021) |
(→Paleofauna) |
||
Linia 26: | Linia 26: | ||
==Paleofauna== | ==Paleofauna== | ||
− | Fauna z Portezuelo nie różniła się zbytnio od innych argentyńskich [[formacja|formacji]] (np. [[Candeleros]], [[Huincul]] czy [[Bajo Barreal]]). Jednakże w odróżnieniu od wcześniej wymienionych jednostek skalnych, w opisywanej formacji nie odnaleziono skamieniałości należących do przedstawicieli [[Carcharodontosauridae]] i [[Rebbachisauridae]], gdyż one całkowicie wymarły. Po wyginięciu [[Carcharodontosauridae|karcharodontozaurydów]] szanse za stanie się drapieżnikami szczytowymi miały [[Megaraptora|megaraptory]] oraz [[Abelisauridae|abelizaurydy]]. Głównymi dinozaurami roślinożernymi były tytanozaury, chodź występowały również bardziej prymitywne [[Somphospondyli|somfospondyle]]. Drapieżnikiem szczytowym w formacji Portezuelo był ''[[Megaraptor]]'', a mniejsze drapieżniki jak ''[[Elemgasem]]'' prawdopodobnie mogły ustępować. Dorosłe osobniki ''[[Futalognkosaurus]]'' ze względu na swoje olbrzymie rozmiary nie musiały obawiać się ataków ze strony [[Theropoda|teropodów]]. W cieniu większych drapieżników żyły znacznie mniejsze [[Dromaeosauridae|dromeozauryd]]y oraz [[Alvarezsauridae]]. W przestworzach były obecne pterozaury z rodzaju ''Argentinadraco'' oraz niewielkie ptaki z grupy Neornithes. Środowiska wodne zamieszkiwały żółwie oraz ryby. | + | Fauna z Portezuelo nie różniła się zbytnio od innych argentyńskich [[formacja|formacji]] (np. [[Candeleros]], [[Huincul]] czy [[Bajo Barreal]]). Jednakże w odróżnieniu od wcześniej wymienionych jednostek skalnych, w opisywanej formacji nie odnaleziono skamieniałości należących do przedstawicieli [[Carcharodontosauridae]] i [[Rebbachisauridae]], gdyż one całkowicie wymarły. Po wyginięciu [[Carcharodontosauridae|karcharodontozaurydów]] szanse za stanie się drapieżnikami szczytowymi miały [[Megaraptora|megaraptory]] oraz [[Abelisauridae|abelizaurydy]]. Głównymi dinozaurami roślinożernymi były tytanozaury, chodź występowały również bardziej prymitywne [[Somphospondyli|somfospondyle]]. Drapieżnikiem szczytowym w formacji Portezuelo był ''[[Megaraptor]]'', a mniejsze drapieżniki jak ''[[Elemgasem]]'' prawdopodobnie mogły mu ustępować. Dorosłe osobniki ''[[Futalognkosaurus]]'' ze względu na swoje olbrzymie rozmiary nie musiały obawiać się ataków ze strony [[Theropoda|teropodów]]. W cieniu większych drapieżników żyły znacznie mniejsze [[Dromaeosauridae|dromeozauryd]]y oraz [[Alvarezsauridae]]. W przestworzach były obecne pterozaury z rodzaju ''Argentinadraco'' oraz niewielkie ptaki z grupy Neornithes. Środowiska wodne zamieszkiwały żółwie oraz ryby. |
===Dinozaury=== | ===Dinozaury=== | ||
Linia 242: | Linia 242: | ||
!Materiał kopalny | !Materiał kopalny | ||
!Komentarz | !Komentarz | ||
+ | |- | ||
+ | | | ||
+ | ''Baalemys mansillai'' <ref>Sarda, M., & Maniel, I. J. (2024). "A new chelid turtle with an ornamented bony shell (Pleurodira: Chelidae) from the Portezuelo Formation (Upper Cretaceous) of Patagonia, Argentina". Historical Biology, 1-14. [[doi:10.1080/08912963.2024.2437832]]</ref> | ||
+ | | | ||
+ | MUC-Pv 2169 - kompletna skorupa | ||
+ | | | ||
+ | Przedstawiciel Chelidae charakteryzujący się owalną skorupą. | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
Linia 248: | Linia 255: | ||
MCF-PVPH - 161 - fragmenty skorupy, 5 kręgów szyjnych, obydwie obręcze barkowe, obydwie kości ramienne i kość udowa | MCF-PVPH - 161 - fragmenty skorupy, 5 kręgów szyjnych, obydwie obręcze barkowe, obydwie kości ramienne i kość udowa | ||
| | | | ||
− | Drugi ważny gatunek z rodzaju ''Prochelidella''. | + | Drugi ważny gatunek z rodzaju ''Prochelidella''. Żółw ten charakteryzował się krótką szyją. Przedstawiciel grupy Chelidae. |
|- | |- | ||
| | | | ||
''Portezueloemys patagonica'' <ref name="Fuente2003></ref> | ''Portezueloemys patagonica'' <ref name="Fuente2003></ref> | ||
| | | | ||
− | MCF-PVPH-338 - czaszka i | + | MCF-PVPH-338 - czaszka i elementy skorupy |
MCF-PVPH-339 - elementy skorupy | MCF-PVPH-339 - elementy skorupy | ||
| | | | ||
− | + | Żółw blisko spokrewiony z rodziną Podocnemididae. Przedstawiciel grupy Chelidae. | |
|} | |} | ||
===Ryby=== | ===Ryby=== | ||
− | {| class="wikitable" | + | {| class="wikitable sortable" align="center" width="100%" |
+ | |- | ||
+ | ! colspan="3" align="center" |'''Ryby | ||
+ | |- | ||
!Takson | !Takson | ||
!Materiał kopalny | !Materiał kopalny | ||
+ | !Komentarz | ||
|- | |- | ||
− | |''Chaoceratodus portezuelensis'' | + | | |
− | |zęby | + | ''Chaoceratodus portezuelensis'' <ref>Panzeri, K. M., & Guzmán, F. A. (2024). "Unveiling the histology and anatomy of the lungfish ''Chaoceratodus portezuelensis'' (Sarcopterygii: Dipnoi) from the Portezuelo and Cerro Lisandro Formations (Upper Cretaceous) of Argentine Patagonia". Palaeontologia Electronica, 27(2), 1-21. [[doi:10.26879/1408]]</ref> |
+ | | | ||
+ | zęby | ||
+ | | | ||
+ | Ten gatunek ryby mięśniopłetwej został odnaleziony również w [[formacja|formacji]] [[Cerro Lisandro]]. | ||
|- | |- | ||
− | |''Leufuichthys minimus'' <ref>Gallo, V., Calvo, J. O., & Kellner, A. W. A. (2011). "First record of a clupeomorph fish in the Neuquén Group (Portezuelo Formation), Upper Cretaceous of Patagonia, Argentina". Cretaceous Research, 32(2), 223-235. [[doi:10.1016/j.cretres.2010.12.006]]</ref> | + | | |
− | |szczątki co najmniej 3 osobników | + | ''Leufuichthys minimus'' <ref>Gallo, V., Calvo, J. O., & Kellner, A. W. A. (2011). "First record of a clupeomorph fish in the Neuquén Group (Portezuelo Formation), Upper Cretaceous of Patagonia, Argentina". Cretaceous Research, 32(2), 223-235. [[doi:10.1016/j.cretres.2010.12.006]]</ref> |
+ | | | ||
+ | szczątki co najmniej 3 osobników | ||
+ | | | ||
+ | Niewielka ryba kostnoszkieletowa mierząca ok. 5 cm długości. | ||
|} | |} | ||
Aktualna wersja na dzień 19:19, 15 gru 2024
Autor: | Paweł Konarzewski |
Formacja Portezuelo | |
---|---|
Wiek |
ok. 91,5-89 Ma |
Miejsce | Argentyna - Mendoza, Neuquén i Río Negro |
Leży pod | formacja Los Bastos |
Leży nad | formacja Cerro Lisandro |
Miąższość | 95-130 m |
Litologia | mułowce, piaskowce i iłowce |
Odsłonięcia skał formacji Portezuelo. Fot. Simona.cerrato [6] |
Wstęp
Formacja Portezuelo to późnokredowa jednostka geologiczna należąca do grupy Neuquén znajdująca się na terenie dzisiejszej Argentyny. Jej osady datuje się na późny turon oraz wczesny koniak.
Litologia
W formacji Portezuelo dominowały żółtawe i czerwonobrązowe, średnioziarniste piaskowce i mułowce. Znajdowały się również jasnoczerwone, drobnoziarniste iłowce, które się przerzedzają się ku górze. Najniższe warstwy stykały się z formacją Cerro Lisandro, zaś najwyższe - Los Bastos. Uważa się, że miąższość wynosi od 95 do 130 m (Leanza i in., 2004; Garrido, 2010).
Paleofauna
Fauna z Portezuelo nie różniła się zbytnio od innych argentyńskich formacji (np. Candeleros, Huincul czy Bajo Barreal). Jednakże w odróżnieniu od wcześniej wymienionych jednostek skalnych, w opisywanej formacji nie odnaleziono skamieniałości należących do przedstawicieli Carcharodontosauridae i Rebbachisauridae, gdyż one całkowicie wymarły. Po wyginięciu karcharodontozaurydów szanse za stanie się drapieżnikami szczytowymi miały megaraptory oraz abelizaurydy. Głównymi dinozaurami roślinożernymi były tytanozaury, chodź występowały również bardziej prymitywne somfospondyle. Drapieżnikiem szczytowym w formacji Portezuelo był Megaraptor, a mniejsze drapieżniki jak Elemgasem prawdopodobnie mogły mu ustępować. Dorosłe osobniki Futalognkosaurus ze względu na swoje olbrzymie rozmiary nie musiały obawiać się ataków ze strony teropodów. W cieniu większych drapieżników żyły znacznie mniejsze dromeozaurydy oraz Alvarezsauridae. W przestworzach były obecne pterozaury z rodzaju Argentinadraco oraz niewielkie ptaki z grupy Neornithes. Środowiska wodne zamieszkiwały żółwie oraz ryby.
Dinozaury
Dinozaury | |||
---|---|---|---|
Takson | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
MUCPv-1460 - niekompletna czaszka |
Charakteryzował się L-kształtną kością zębową. |
||
MCF-PVPH-380 - niekompletny szkielet pozaczaszkowy |
Abelizauryd mogący należeć do grupy Furileusauria. |
||
MUCPv-323 - dość kompletny szkielet |
Jeden z najbardziej kompletnych przedstawicieli Longkosauria. |
||
kręgi oraz kości kończyn (IANIGLA-PV 110 i IANIGLA-PV 111) |
Przedstawiciel Somphospondyli mogący należeć do Titanosauria. | ||
niekompletny szkielet młodocianego i dorosłego osobnika (MCF-PVPH 79 i MUCPv 595) |
Duży drapieżnik charakteryzujący się długimi pazurami na łapach. |
||
MCF PVPH 77 - fragmentaryczny szkielet |
Dromeozauryd ten może być młodszym synonimem Unenlagia. |
||
MUCPv-1163 - fragmentyczny szkielet |
Niewielki przedstawiciel Dromaeosauridae. |
||
szczątki co najmniej dwóch osobników (PVPH 37, PVPH 38 i MCF-PVPH-102) |
Jeden z największych południowoamerykańskich przedstawicieli Alvarezsauridae. |
||
MCF PVPH 78 - niekompletny szkielet |
Pierwszy ważny gatunek z rodzaju Unenlagia. |
||
MUCPv-349 - niekompletny szkielet |
Drugi ważny gatunek z rodzaju Unenlagia. |
||
Niezidentyfikowany abelizauroid [12] |
MCF-PVPH-942 - ząb (morfotyp 6) |
Niediagnostyczny takson. | |
Niezidentyfikowane abelizaurydy |
MUCPv 381, 384, 386, i 387 (morfotyp 1)[13] MUCPv 391 - ząb (morfotyp 2) [13] MCF-PVPH-923, MCF-PVPH-936 i MCF-PVPH-946 - zęby (morfotyp 3) [12] MCF-PVPH-931 i MCF-PVPH-932 - zęby (morfotyp 5) [12] |
Niediagnostyczne taksony. | |
Niezidentyfikowany alwarezzauryd [12] |
MCF-PVPH-926 - ząb (morfotyp 4) |
Niediagnostyczny takson. | |
Niezidentyfikowane megaraptorydy |
MCF-PVPH-920 i MCF-PVPH-930 - zęby (morfotyp 1) [12] MCF-PVPH-921, MCF-PVPH-922, MCF-PVPH-924, MCF-PVPH-925, MCF-PVPH-929, MCF-PVPH-930, MCF-PVPH-933, MCF-PVPH-934, MCF-PVPH-935, MCF-PVPH-937, MCF-PVPH-938, MCF-PVPH-939, MCF-PVPH-940, MCF-PVPH-941, MCF-PVPH-944, MCF-PVPH-945, MCF-PVPH-947, MCF-PVPH-948 i MCF-PVPH-949 - zęby (morfotyp 2) [12] |
Niediagnostyczne taksony. | |
Niezidentyfikowany ptak nowoczesny (Neornithes) [14] |
PVPH 237 - proksymalna cześć kości kruczej |
Jeden z najstarszych znanych przedstawicieli Neornithes. | |
Niezidentyfikowane somfospondyle [15] |
MCF-PVPH 916 - 5 kręgów ogonowych MCF-PVPH 917 - 3 kręgi ogonowe i proksymalna część kości łokciowej |
Prawdopodobnie prymitywni przedstawiciele Somphospondyli | |
Niezidentyfikowane tytanozaury |
MMS-PV-20 - ząb, MMS-PV-10 - izolowany trzon przedniego kręgu ogonowego, osobnik LBA (MMS-PV-09 - niekompletny przedni kręg ogonowy, MMS-PV-15 - prawa kość udowa i MMS-PV-13 - lewa kość piszczelowa) osobnik LBB (MMS-PV-16 - prawa kość łokciowa, MMS-PV-17 - prawa kość promieniowa i MMS-PV-14 - prawa kość śródstopia IV) [16] MUCPv-749 - przedni kręg ogonowy MUCPv-406 - prawa kość udowa [17] |
Tytanozaur należący do grupy Colossosauria. Szczątki należały do młodocianych osobników |
Pterozaury
Pterozaury | |||
---|---|---|---|
Takson | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
Argentinadraco barrealensis [18] |
MUCPv-1137 - niemalże kompletna żuchwa |
Nieduży przedstawiciel Azhdarchoidea mogący należeć do Azhdarchidae. |
Krokodylomorfy
Krokodylomorfy | |||
---|---|---|---|
Takson | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
Comahuesuchus bonapartei [19] |
MUCPv 597 - niekompletna czaszka |
Jego szczątki mogą pochodzić z formacji Portezuelo lub Sierra Barrosa. |
Żółwie
Żółwie | ||
---|---|---|
Takson | Materiał kopalny | Komentarz |
Baalemys mansillai [20] |
MUC-Pv 2169 - kompletna skorupa |
Przedstawiciel Chelidae charakteryzujący się owalną skorupą. |
Prochelidella portezuelae [21] |
MCF-PVPH - 161 - fragmenty skorupy, 5 kręgów szyjnych, obydwie obręcze barkowe, obydwie kości ramienne i kość udowa |
Drugi ważny gatunek z rodzaju Prochelidella. Żółw ten charakteryzował się krótką szyją. Przedstawiciel grupy Chelidae. |
Portezueloemys patagonica [21] |
MCF-PVPH-338 - czaszka i elementy skorupy MCF-PVPH-339 - elementy skorupy |
Żółw blisko spokrewiony z rodziną Podocnemididae. Przedstawiciel grupy Chelidae. |
Ryby
Ryby | ||
---|---|---|
Takson | Materiał kopalny | Komentarz |
Chaoceratodus portezuelensis [22] |
zęby |
Ten gatunek ryby mięśniopłetwej został odnaleziony również w formacji Cerro Lisandro. |
Leufuichthys minimus [23] |
szczątki co najmniej 3 osobników |
Niewielka ryba kostnoszkieletowa mierząca ok. 5 cm długości. |
Tropy
Calvo i współpracownicy (2021) opisali tropy dinozaurów z formacji Portezuelo znajdujące się w stanowiskach Aguas Claras, Baal, Punta Motorhome i South Loma de la Lata. W większości były to trójpalczaste ślady pozostawione przez teropody. Prawdopodobnym sprawcą tropów z trzech wcześniej wymienionych miejsc był Megaraptor. W stanowisku Baal odnaleziono również słabo zachowane ślady zauropodów.
Bibliografia
Calvo, J. O., Rivera, C., & Avila, L. (2021). "An overview of Upper Cretaceous dinosaur tracks and other trace fossils from the Barreales lake area, Neuquén Province, Patagonia, Argentina". Journal of South American Earth Sciences, 110, 103375. doi:10.1016/j.jsames.2021.103375
Garrido, A. C. (2010). "Estratigrafía del Grupo Neuquén, Cretácico Superior de la Cuenca Neuquina (Argentina): nueva propuesta de ordenamiento litoestratigráfico". Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales, 12(2), 121-177
Leanza, H. A., Apesteguıa, S., Novas, F. E., & de la Fuente, M. S. (2004). "Cretaceous terrestrial beds from the Neuquén Basin (Argentina) and their tetrapod assemblages". Cretaceous Research, 25(1), 61-87. doi:10.1016/j.cretres.2003.10.005,
- ↑ Calvo, J. O., & Gonzalez Riga, B.(2019). "Baalsaurus mansillai gen. et sp. nov. a new titanosaurian sauropod (Late Cretaceous) from Neuquén, Patagonia, Argentina. Anais da Academia Brasileira de Ciências, 91, e20180661. doi:10.1590/0001-3765201820180661
- ↑ Baiano M.A, Pol, D., Bellardini, F., Windholz, G.J., Cerda, I.A., Garrido A.C., & Coria R.A. .(2022). "Elemgasem nubilus: A New Brachyrostran Abelisaurid (Theropoda, Ceratosauria) from the Portezuelo Formation (Upper Cretaceous) of Patagonia, Argentina". Papers in Palaeontology. doi:10.1002/spp2.1462
- ↑ Calvo, J.O., Porfiri, J.D., González-Riga, B.J., & Kellner, A. W. A (2007) "A new Cretaceous terrestrial ecosystem from Gondwana with the description of a new sauropod dinosaur". Anais Academia Brasileira Ciencia, 79(3): 529-41]
- ↑ González Riga, B.J., Previtera, E., Pirrone, C.A. (2008). "Malarguesaurus florenciae gen. et sp. nov., a new titanosauriform (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Mendoza, Argentina". Cretaceous Research. 30 (1): 135–148. doi:10.1016/j.cretres.2008.06.006.
- ↑ Novas, F. E. (1998) "Megaraptor namunhuaiquii, gen. et sp. nov, a large-clawed, Late Cretaceous theropod from Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 18, 4–9
- ↑ Porfiri J.D., Novas F.E., Calvo J.O., Agnolin F.L., Ezcurra M.D., & Cerda I.A. (2014). "Juvenile specimen of Megaraptor (Dinosauria, Theropoda) sheds light about tyrannosauroid radiation". Cretaceous Research 51: 35-55. doi:10.1016/j.cretres.2014.04.007.
- ↑ Brissón Egli, F., Rolando Aranciaga, A.M., Agnolín, F.L., & Novas, F.E. (2017). "Osteology of the unenlagiid theropod Neuquenraptor argentinus from the Late Cretaceous of Patagonia". Acta Palaeontologica Polonica 62 (3): 549–562 doi:10.4202/app.00348.2017
- ↑ Porfiri, J. D., Calvo, J. O., & Dos Santos, D. (2011). "A new small deinonychosaur (Dinosauria: Theropoda) from the Late Cretaceous of Patagonia, Argentina". Anais da Academia Brasileira de Ciências, 83, 109-116. doi:10.1590/S0001-37652011000100007
- ↑ Mortimer, M. (online) [1]
- ↑ Mortimer, M. (online) [2]
- ↑ Mortimer, M. (online) [3]
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 Meso, J. G., Gianechini, F., Gomez, K. L., Muci, L., Baiano, M. A., Pol, D., Kaluza, J., Garrido, A. & Pittman, M. (2024). "Shed teeth from Portezuelo formation at Sierra del Portezuelo reveal a higher diversity of predator theropods during Turonian-Coniacian times in northern Patagonia". BMC Ecology and Evolution. 24 (1). 59. doi:10.1186/s12862-024-02249-8.
- ↑ 13,0 13,1 Meso, J. G., Valieri, R. J., Porfiri, J. D., Correa, S. A. S., Martinelli, A. G., Casal, G. A., Canudo, J. I., Pablete, F., & Dos Santos, D. (2021). "Testing the persistence of Carcharodontosauridae (Theropoda) in the Upper Cretaceous of Patagonia based on dental evidence". Cretaceous Research, 125, 104875. doi:10.1016/j.cretres.2021.104875
- ↑ Agnolin, F. L., Novas, F. E., & Lio, G. (2006). "Neornithine bird coracoid from the Upper Cretaceous of Patagonia". Ameghiniana, 43(1), 245-248. [4]
- ↑ Gomez, K. L., Pérez-Moreno, A., Meso, J. G., Bellardini, F., Baiano, M. A., Pol, D., Garrido, A., Kaluza, J., Muci, L., & Pittman, M. (2024). "Unraveling sauropod diversity in the Portezuelo Formation of Patagonia through a comprehensive analysis of new and existing material". BMC Ecology and Evolution. 24 (1). 96. doi:10.1186/s12862-024-02280-9.
- ↑ Bellardini, F., Windholz, G. J., Baiano, M. A., Garrido, A. C., & Filippi, L. S. (2021). "New titanosaur remains from the Portezuelo Formation (Turonian–Coniancian) and their implications for the sauropod faunal diversity of the southern Neuquén Basin, Patagonia, Argentina". Journal of South American Earth Sciences, 111, 103457. doi:10.1016/j.jsames.2021.103457
- ↑ Calvo, J. O., Ramírez, A., Salgado, L., & Otero, A. (2022). "Juvenile titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) remains from the Upper Cretaceous of Barreales Lake, Neuquén, Argentina". Cretaceous Research, 131, 105096. doi:10.1016/j.cretres.2021.105096
- ↑ Kellner, A.W.A. & Calvo, J.O. (2017). "New azhdarchoid pterosaur (Pterosauria, Pterodactyloidea) with an unusual lower jaw from the Portezuelo Formation (Upper Cretaceous), Neuquén Group, Patagonia, Argentina". Anais da Academia Brasileira de Ciências. 89 (3 Suppl): 2003–2012. doi:10.1590/0001-3765201720170478
- ↑ Kellner, A. W. A, Figueiredo, R. G., & Calvo, J. O. (2023). "A new species of Comahuesuchus Bonaparte, 1991 (Crocodyliformes: Notosuchia) from the Upper Cretaceous of Neuquén, Lake Barreales, Patagonia, Argentina. Anais da Academia Brasileira de Ciências, 95(suppl 1), e20230179. doi:10.1590/0001-3765202320230179
- ↑ Sarda, M., & Maniel, I. J. (2024). "A new chelid turtle with an ornamented bony shell (Pleurodira: Chelidae) from the Portezuelo Formation (Upper Cretaceous) of Patagonia, Argentina". Historical Biology, 1-14. doi:10.1080/08912963.2024.2437832
- ↑ 21,0 21,1 De La Fuente, M. S. (2003). "Two new pleurodiran turtles from the Portezuelo Formation (Upper Cretaceous) of northern Patagonia, Argentina". Journal of Paleontology, 77(3), 559-575. <0559:TNPTFT>2.0.CO;2
- ↑ Panzeri, K. M., & Guzmán, F. A. (2024). "Unveiling the histology and anatomy of the lungfish Chaoceratodus portezuelensis (Sarcopterygii: Dipnoi) from the Portezuelo and Cerro Lisandro Formations (Upper Cretaceous) of Argentine Patagonia". Palaeontologia Electronica, 27(2), 1-21. doi:10.26879/1408
- ↑ Gallo, V., Calvo, J. O., & Kellner, A. W. A. (2011). "First record of a clupeomorph fish in the Neuquén Group (Portezuelo Formation), Upper Cretaceous of Patagonia, Argentina". Cretaceous Research, 32(2), 223-235. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.006