Futalognkosaurus
| Autor: | Sebastian Oziemski,Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Dawid Mika, Paweł Konarzewski |
| Korekta: | Daniel Madzia, Krzysztof Stuchlik |
| Futalognkosaurus (futalognkozaur) | |
|---|---|
| Długość | 24 m [1] |
| Wysokość | 5,2 m (w ramionach) [1] |
| Masa | 30 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Argentyna - Neuquén |
| Czas |
ok. 91,5-89 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu Futalognkosaurus. Autor: Scott Hartman [1] | |
Wstęp
Futalognkosaurus to duży przestawieciel Titanosauria żyjący w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Argentyny. Jest jednym z największych znanych dinozaurów. Jego skamieniałości zostały odkryte w pokładach formacji Portezuelo w Argentynie w latach 2000-2004. Futalognkozaur żył prawdopodobnie ok. 91-88 milionów lat temu (piętra późny turon - środkowy koniak). Odnaleziono m.in. kompletną szyję Futalognkosaurus (dźwigacz, obrotnik, 5 przednich, 4 środkowe i 3 tylne kręgi szyjne), która była bardzo długa.
Inni przedstawiciele tzw. fauny Futalognko, z którymi koegzystował ten ogromny zauropod, to m.in. odenigmatyczny tetanur Megaraptor, dromeozauryd Unenlagia, inne zauropody (m.in. Malarguesaurus), ornitopody, krokodylomorfy, pterozaury oraz żółwie bokoszyjne.
Lokalizacja
Materiał pochodzi z warstw formacji Portezuelo (grupa i nadgrupa Neuquén). Został odnaleziony na północnym wybrzeżu jeziora Barreales, 90 km na północny zachód od miasta Neuquén, w prowincji o tej samej nazwie.
Materiał kopalny
Holotyp futalognkozaura (MUCPv-323) zawiera kompletną szyję; 10 kręgów grzbietowych; kilka(naście) żeber; kompletną kość krzyżową; kości biodrowe; prawą kość kulszową i 1 przedni kręg ogonowy. Materiał jest przechowywany w CePaLB-Universidad del Comahue (prowincja Neuquén, Argentyna). W przeciwieństwie do innych ogromnych zauropodów, F. dukei znany jest ze stosunkowo kompletnego szkieletu - jego odnalezione skamieniałości stanowią około 70% całego kośćca. Wg autorów jego opisu, jest najbardziej kompletnym gigantem ze wszystkich znanych, ogromnych zauropodów.
Budowa i rozmiary
Futalognkosaurus od pozostałych tytanozaurów różni się anatomią kręgów, żeber krzyżowych oraz kości kulszowych. Pierwszy kręg szyjny (dźwigacz) jest jednym z najlepiej zachowanych spośród znanych przedstawicieli Titanosauria, a jego połączenie z kłykciem potylicznym jest szersze niż wyższe. Drugi kręg szyjny (obrotnik) ma wysoki i krótki łuk neuralny. Wyrostek kolczysty jest wysoki, mocny, o trójkątnym kształcie, zaś jego trzon - wydłużony. Środkowe kręgi szyjne są wyższe niż dłuższe, z kolei dalsze są wklęsłe do tyłu z wydłużonymi trzonami. Wszystkie kręgi szyjne nie mają uchyłków pneumatycznych. Kręgi grzbietowe są wklęsłe do tyłu. Pierwszy z tych kręgów ma wydłużony trzon, jednak stopniowo zmniejszają one długość trzonów. W odróżnieniu od kręgów szyjnych, grzbietowe mają uchyłki pneumatyczne w kształcie oka. Kość krzyżowa składa się z 6 kręgów o całkowitej długości 96 cm. Drugie i trzecie żebro grzbietowe jest w zrośnięte, co jest cechą niespotykaną u przedstawicieli Titanosauria. Szypułki biodrowe na kości kulszowej są szerokie i dobrze rozwinięte (Calvo i in., 2007b).
Futalognkosaurus dukei to z pewnością jeden z największych zwierząt lądowych w dziejach naszej planety. Calvo i in. (2007a) szacują go oficjalnie na 32-34 metry długości, Paul (2010; 2016) na 30 metrów i ponad 50 ton, z kolei Holtz (2012) na 28 metrów i ok. 42 tony ("masa siedmiu słoni"). Jednak w wydanym w 2008 roku abstrakcie autorzy opisu stwierdzają, że prawidłowa długość to "jedynie" 26 m. Najnowsze oszacowania podają, że omawiamy zauropod osiągał masę w okolicach 30 t, co wydaje się bardzo prawdopodobne, gdyż dinozaur ten jest znany z bardzo kompletnego szkieletu (Paul, 2019; Molina-Perez i Larramendi, 2020; Paul i Larramendi, 2023; Calvo, 2024).
Pozycja filogenetyczna
Według analizy kladystycznej przeprowadzonej przez zespół Calvo i in. (2007a) Futalognkosaurus to przedstawiciel kladu Lithostrotia. Wiele cech wspólnych łączy futalognkozaura z Mendozasaurus. Jest to dowód na to, że te dwa dinozaury mogły być spokrewnione. Obecnie zalicza się je do mało znanego kladu Lognkosauria. Autorzy opisu Futalognkosaurus sądzą, że Malawisaurus jest taksonem siostrzanym do lognkozaurów, podobnie Carballido i in. 2011a, gdzie Lognkosauria są bardziej bazalne od Malawisaurus i bardziej zaawansowanych tytanozaurów. Z kolei analiza Carballido i in. (2011b) wskazuje, że Futalognkosaurus i Mendozasaurus tworzą politomię u podstawy Somphospondyli. Natomiast analizy Gorscak i in. (2017) wskazują na ich bliskie pokrewieństwo z Saltasauridae. Obecnie analizy filogenetyczne potwierdzają przynależność omawianego rodzaju do grupy Longkosauria (np. González-Riga i in., 2018; Gallina i in., 2021; Agolin i in., 2023).
Etymologia
Nazwa rodzajowa zauropoda pochodzi z języka lokalnych Indian Mapuce: futa oznacza "gigant", a lognko, czyli "naczelny". Oznacza więc dosłownie "rządzącego jaszczura-giganta". Epitet gatunkowy dukei honoruje firmę Duke Energy Argentina Company, która sponsorowała wykopaliska.
Spis gatunków
| Futalognkosaurus | Calvo, Porfiri, González-Riga i Kellner, 2007 |
| F. dukei | Calvo, Porfiri, González-Riga i Kellner, 2007 |
Bibliografia
Agnolin, F.L., Gonzalez Riga, B.J., Aranciaga Rolando, A.M., Rozadilla, S., Motta, M.J., Chimento, N.R., Novas, F.E. (2023). "A new gigant titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Northwestern Patagonia, Argentina". Cretaceous Research, doi:10.1016/j.cretres.2023.105487
Calvo, J.O. (2024). "What is the most giant sauropod from Argentina? Diversity of large titanosaurs from Patagonia". Metode Science Studies Journal. 14 (14): 65–75. doi:10.7203/metode.14.24556
Calvo, J.O., Porfiri, J.D., González-Riga, B.J., and Kellner, A.W. (2007a) "A new Cretaceous terrestrial ecosystem from Gondwana with the description of a new sauropod dinosaur". Anais Academia Brasileira Ciencia, 79(3): 529-41 [2]
Calvo, J.O.; Porfiri, J.D.; González Riga, B J.; and Kellner, A.W.A. (2007b) "Anatomy of Futalognkosaurus dukei Calvo, Porfiri, González Riga, & Kellner, 2007 (Dinosauria, Titanosauridae) from the Neuquen Group, Late Cretaceous, Patagonia, Argentina". Arquivos do Museu Nacional 65 (4): 511–526 [3]
Calvo, J.O.; Juárez Valieri, R.D. & Porfiri, J.D. (2008) Re-sizing giants: estimation of body length of Futalognkosaurus dukei and implications for giant titanosaurian sauropods. 3° Congreso Latinoamericano de Paleontología de Vertebrados, Neuquén, Argentina.
Carballido J.L., Pol D., Cerda I., Salgado L. (2011a) "The osteology of Chubutisaurus insignis del Corro, 1975 (Dinosauria: Neosauropoda) from the 'middle' Cretaceous of central Patagonia, Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology 31 (1): 93–110
Carballido, J.L., Rauhut, O.W.M., Pol, D. & Salgado L (2011b) "Osteology and phylogenetic relationships of Tehuelchesaurus benitezii (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic of Patagonia" Zoological Journal of the Linnean Society of London 163 (2): 605-662. doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00723.x.
Gallina, P.A., Canale, J.I. & Carballido, J.L. (2021). "The Earliest Known Titanosaur Sauropod Dinosaur". Ameghiniana. 58 (1): 35–51. doi:10.5710/AMGH.20.08.2020.3376.
González-Riga, B.J., Mannion, P.D., Poropat, S.F., Ortiz David, L. & Coria, J.P. (2018). "Osteology of the Late Cretaceous Argentinean sauropod dinosaur Mendozasaurus neguyelap: implications for basal titanosaur relationships". Journal of the Linnean Society. 184 (1): 136–181. doi:10.1093/zoolinnean/zlx103. hdl:10044/1/53967.
Gorscak, E., O’Connor, P.M., Roberts, E.M., Stevens, N.J. (2017) The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity. Journal of Vertebrate Paleontology. DOI: 10.1080/02724634.2017.1343250
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [4]
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press.
Paul G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Paul, G. (2019). "Determining the largest known land animal: A critical comparison of differing methods for restoring the volume and mass of extinct animals". Annals of Carnegie Museum, 85(4), 335-358 doi:10.2992/007.085.0403
Paul, G.S & Larramendi, A. (2023). "Body mass estimate of Bruhathkayosaurus and other fragmentary sauropod remains suggest the largest land animals were about as big as the greatest whales". Lethaia. 56 (2): 1–11. doi:10.18261/let.56.2.5
http://en.wikipedia.org/wiki/Portezuelo_Formation
http://svpow.com/2009/10/20/futalognkosaurus-was-one-big-ass-sauropod/
