Titanoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| Linia 34: | Linia 34: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | 74-73 Ma | + | | 74-73 [[Ma]] |
<small>późna [[kreda]] (późny [[kampan]])</small> | <small>późna [[kreda]] (późny [[kampan]])</small> | ||
| Linia 65: | Linia 65: | ||
| colspan=2 |[[Plik:Titanoceratops.jpg|400px|]] | | colspan=2 |[[Plik:Titanoceratops.jpg|400px|]] | ||
<small> Autor: Nicholas Longrich, 2011. Skala = 1 m.</small> | <small> Autor: Nicholas Longrich, 2011. Skala = 1 m.</small> | ||
| + | |- | ||
| + | ! colspan=2 | Mapa znalezisk ''Titanoceratops'' | ||
| + | |- | ||
| + | | colspan=2 | | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=3> | ||
| + | New Mexico, USA|wyższe pokłady formacji [[Fruitland]] lub niższe pokłady formacji [[Kirkland]], Nowy Meksyk, [[USA]]|<small>''T. ouranos'' - '''OMNH 10165 ([[holotyp]])'''. | ||
| + | </display_points> | ||
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Titanoceratops'' to | + | ''Titanoceratops'' to [[rodzaj]] dinozaura rogatego, który należy do [[klad]]u [[Triceratopsini]] – [[zaawansowany|zaawansowanej]] grupy zrzeszającej ''[[Eotriceratops]]'', ''[[Nedoceratops]]'', ''[[Ojoceratops]]'', ''[[Torosaurus]]'' oraz ''[[Triceratops]]'' i jest jego najstarszym przedstawicielem. Początkowo [[holotyp]] traktowano jako wyrośnięty okaz ''[[Pentaceratops]] sternbergi'', jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych. ''Titanoceratops'' jest największym (najcięższym) znanym dinozaurem [[kampan]]u Ameryki Północnej, choć w tej kwestii [[Nicholas Longrich|Longrich]] raczej się myli – ''[[Magnapaulia]] laticaudus'' (pierwotnie zaliczana do ''[[Lambeosaurus]]'') przerasta go rozmiarami. Na podstawie skamieniałości uważa się, że osiągał rozmiary zbliżone do ''[[Triceratops]]''. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazuje [[Triceratopsini]] wyewoluowały 5 milionów lat wcześniej, niż sądzono dotychczas. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| Linia 74: | Linia 81: | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | Przedstawiciel | + | Przedstawiciel [[klad]]u [[Triceratopsini]] różniący się: od innych chasmozaurynów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od triceratopsa w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - [[John Horner|Horner]] i [[Mark Goodwin|Goodwin]], [[2006]]; [[John Scannella|Scannella]] i Horner, [[2010]]), przypominającej róg kość nadjarzmową; różniący się od triceratopsa i torozaura w posiadaniu wąskiego łuku ciemieniowego i pionowej nosowej rozpórki z wąską podstawą; różniący się od triceratopsa, torozaura i eotriceratopsa w posiadaniu rozszerzonego ''epoccipital'' (małego rożku) na ogonowym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, [[2006]]; Scannella i Horner, [[2010]]) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem rzędu zgiętych grzbietowo wyrostków; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości. |
| − | [[Longrich]] ([[2011]]) podaje 22 cechy odróżniające tytanoceratopsa od pentaceratopsa, z których niektóre mogą zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku. | + | |
| + | [[Nicholas Longrich|Longrich]] ([[2011]]) podaje 22 cechy odróżniające tytanoceratopsa od pentaceratopsa, z których niektóre mogą zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Titanoceratops'' znaczy "tytaniczne/olbrzymie rogate oblicze" (gr. ''titan'' + ''ceras'' + ''ops''). Epitet gatunkowy ''ouranos'' (odrzucona ostatecznie inna wersja Longricha - ''ouranous'') została zaczerpnięta od Uranosa – ojca tytanów z mitologii greckiej. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Titanoceratops'' | ! ''Titanoceratops'' | ||
| − | | [[Longrich]], [[2011]] | + | | [[Nicholas Longrich|Longrich]], [[2011]] |
| ?= ''[[Pentaceratops]]'' | | ?= ''[[Pentaceratops]]'' | ||
|- | |- | ||
! ''T. ouranos'' | ! ''T. ouranos'' | ||
| − | | | + | | Longrich, 2011 |
| ?= ''[[Pentaceratops]] sternbergi'' | | ?= ''[[Pentaceratops]] sternbergi'' | ||
|- | |- | ||
|= "T. ouranos" | |= "T. ouranos" | ||
| − | | | + | | Longrich, [[2010]] |
| ''[[nomen nudum]]'' | | ''[[nomen nudum]]'' | ||
|- | |- | ||
|= "T. ouranous" | |= "T. ouranous" | ||
| − | | | + | | Longrich, 2010 |
| ''[[nomen nudum]]'' | | ''[[nomen nudum]]'' | ||
|} | |} | ||
| Linia 102: | Linia 110: | ||
<small>Lehman T.M. (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906. | <small>Lehman T.M. (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906. | ||
| − | Longrich N.R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. | + | Longrich N.R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0195667110001205] |
Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761. | Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761. | ||
Wersja z 09:55, 16 sie 2012
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Tomasz Skawiński |
| Titanoceratops (tytanoceratops) | |
|---|---|
| Długość: | 6,8 m |
| Masa: | 6,5 t |
| Miejsce występowania: | USA - Nowy Meksyk
wyższe pokłady formacji Fruitland lub niższe pokłady formacji Kirkland |
| Czas występowania | 74-73 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Autor: Nicholas Longrich, 2011. Skala = 1 m. | |
| Mapa znalezisk Titanoceratops | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Titanoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który należy do kladu Triceratopsini – zaawansowanej grupy zrzeszającej Eotriceratops, Nedoceratops, Ojoceratops, Torosaurus oraz Triceratops i jest jego najstarszym przedstawicielem. Początkowo holotyp traktowano jako wyrośnięty okaz Pentaceratops sternbergi, jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych. Titanoceratops jest największym (najcięższym) znanym dinozaurem kampanu Ameryki Północnej, choć w tej kwestii Longrich raczej się myli – Magnapaulia laticaudus (pierwotnie zaliczana do Lambeosaurus) przerasta go rozmiarami. Na podstawie skamieniałości uważa się, że osiągał rozmiary zbliżone do Triceratops. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazuje Triceratopsini wyewoluowały 5 milionów lat wcześniej, niż sądzono dotychczas.
Materiał kopalny
Holotyp (OMNH 10165) to niekompletny szkielet na którego składają się: niekompletna czaszka z żuchwą, elementy kręgosłupa (syncervical, kręgi szyjne, grzbietowe, krzyżowe i ogonowe), niekompletne żebra, kości kończyny górnej (ramienne, prawa promieniowa), kości kończyny dolnej (udowe, piszczelowe, prawa strzałkowa), kości miednicy (biodrowe, kulszowe) i skostniałe ścięgna.
Budowa
Przedstawiciel kladu Triceratopsini różniący się: od innych chasmozaurynów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od triceratopsa w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006; Scannella i Horner, 2010), przypominającej róg kość nadjarzmową; różniący się od triceratopsa i torozaura w posiadaniu wąskiego łuku ciemieniowego i pionowej nosowej rozpórki z wąską podstawą; różniący się od triceratopsa, torozaura i eotriceratopsa w posiadaniu rozszerzonego epoccipital (małego rożku) na ogonowym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006; Scannella i Horner, 2010) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem rzędu zgiętych grzbietowo wyrostków; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości.
Longrich (2011) podaje 22 cechy odróżniające tytanoceratopsa od pentaceratopsa, z których niektóre mogą zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Titanoceratops znaczy "tytaniczne/olbrzymie rogate oblicze" (gr. titan + ceras + ops). Epitet gatunkowy ouranos (odrzucona ostatecznie inna wersja Longricha - ouranous) została zaczerpnięta od Uranosa – ojca tytanów z mitologii greckiej.
Spis gatunków
| Titanoceratops | Longrich, 2011 | ?= Pentaceratops |
|---|---|---|
| T. ouranos | Longrich, 2011 | ?= Pentaceratops sternbergi |
| = "T. ouranos" | Longrich, 2010 | nomen nudum |
| = "T. ouranous" | Longrich, 2010 | nomen nudum |
Bibliografia
Lehman T.M. (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906.
Longrich N.R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. [1]
Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761.
Scannella, J. & Horner J.R. (2010) "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30(4): 1157-1168.
