Elaphrosaurus

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler

---

Elaphrosaurus (elafrozaur)
Długość:	6-6,3 m
Masa:	210-410 kg
Miejsce występowania:	Tanzania - Lindi formacja Tendaguru - ogniwo Middle Dinosaur
Czas występowania	późny kimeryd (późna jura)
Systematyka	Dinosauria Theropoda Neotheropoda (?) Ceratosauria ? Abelisauroidea ?? Noasauridae Elaphrosaurinae
Autor: "FunkMonk" (Michael B. H.) [4]
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eok. 2500 m na p\u00f3\u0142noc od wzg\u00f3rza Tendaguru (Rauhut i Carrano, 2016; Bussert i in., 2009)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003ES. musacchioi\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003EMDT-PV 2\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E).\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"ok. 2500 m na p\u00f3\u0142noc od wzg\u00f3rza Tendaguru (Rauhut i Carrano, 2016; Bussert i in., 2009)\n","link":"","lat":-9.7464460000000006090203896746970713138580322265625,"lon":39.2313860000000005356923793442547321319580078125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Elaphrosaurus to późnojurajski ceratozaur żyjący na terenie Afryki.

Elaphrosaurus został opisany w 1920 r. przez Wernera Janenscha a w 2016 r. Oliver Rauhut i Matthew Carrano dokonali jego redeskrypcji (jeśli nie wskazano inaczej, informacje w haśle pochodzą z tej drugiej publikacji).

Etymologia

Jego nazwa znaczy "zwinny jaszczur" (gr. elaphros = o lekkim chodzie + gr. sauros = jaszczur), co odnosi się do lekkiej i smukłej budowy (Janensch, 1920, s. 229). Epitet gatunkowy honoruje Paula Bamberga, który wyłożył znaczne kwoty pieniężne na sfinansowanie niemieckiej ekspedycji do Tendaguru w Tanzanii (Maier, 2003,s. 68 i 196).

Materiał kopalny

Holotyp (MB R 4960, HMN R dd 4960.35, 4960.46) to niekompletny szkielet bez czaszki - zob. rysunek.

Znaleziono także izolowany kręg grzbietowy, obecnie zagubiony.

Odnalezione kości E. bambergi. Nie zilustrowano kości łopatkowo kruczych, niektóre elementy zdublowano (np. kość ramienną) (Rauhut i Carrano, 2016). Autor: Jaime Headden [1].

Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura [2].

Szkielet z czaszką zrekonstruowaną na zwór mięsożernych teropodów. Fot.: Indra Hajar [3].

Pozycja filogenetyczna

Elaphrosaurus kiedyś był uważany za celurozaura (przedstawiciela grupy, do której zaliczano wszystkie lekko zbudowane teropody), pierwszego strusiokształtnego dinozaura (Ornithomimosauria, np. Galton, 1982) lub celofyzoida (Saidler i in., 2008; Paul, 1988). Do dziś pozycja filogenetyczna jest niepewna, jednak prawdopodobnie jest to bazalny ceratozaur lub noazauryd i bliski krewny Limusaurus (zob. Ceratosauria#Kladogramy). Pewne określenie filogenezy jest na razie utrudnione, ponieważ brak wśród szczątków kluczowego elementu - czaszki, która zawsze jest cennym źródłem informacji o pozycji systematycznej danego dinozaura i jego zwyczajach żywieniowych.

Budowa i paleobiologia

Elaphrosaurus to stosunkowo smukły dinozaur, sylwetką przypominający celofyzoidy. Przy długości ponad sześciu metrów Elaphrosaurus był dość niski. Długie śródstopie w porównaniu do uda (74%) u tak dużego (>100 kg) teropoda jest rzadkością; pod tym względem elafrozaur ustępuje jedynie ornitomimozaurom. Wskazuje to, że ten teropod umiał szybko biegać lub przynajmniej żył na dużym obszarze.

Choć tradycyjnie Elaphrosaurus uważany jest za mięsożercę, to jednak niedawne odkrycie w Chinach nieco wcześniejszego bezzębnego ceratozaura (Limusaurus) może wskazywać na wszystkożerność lub nawet roślinożerność elafrozaura.

Paleoekologia

W czasach elafrozaura tereny dzisiejszej Afryki (wtedy południowy superkontynent - Gondwana) nie były mocno oddalone od terenów północnych (Laurazja) i umożliwiały większym dinozaurom wędrówki. Fauna i flora osadów z Tendaguru jest dość podobna - na szczeblu rodzaju lub wyższym - do tych znanych z innych późnojurajskich formacji - północnoamerykańskiej Morrison oraz europejskich (np. Lourinhã z Portugalii), natomiast mniej do azjatyckich środowisk. Klimat był ciepły i raczej wilgotny, z okresowymi suszami. W skałach Tendaguru znaleziono osady pochodzenia lądowego i morskiego. Żyły tam rośliny takie jak skrzypy, miłorzębowe i araukariowate. Wśród bezkręgowców rozpoznano małże, skorupiaki i małżoraczki. Natomiast kręgowce to różnorodne ryby, płazy bezogonowe, gady łuskonośne (z Paramacellodidae), sfenodonty, krokodylokształtne (z Goniopholididae), pterozaury (z Rhamphorhynchidae i Pterodactyloidea, np. Tendaguripterus) oraz ssaki: trykonodonty (z Triconodontidae), haramidy i przedstawiciele Paurodontidae.

Elaphrosaurus bambergi żył w otoczeniu takich słynnych dinozaurów jak wielkie zauropody - Tornieria, Giraffatitan, Janenschia i Dicraeosaurus (znaleziono je wraz z elafrozaurem na jednym stanowisku), kolczaste stegozaurydy Kentrosaurus czy mniejsze, mogące padać często jego ofiarą iguanodonty Dysalotosaurus. Wśród teropodów odnaleziono jego bliskich krewnych - dużego ceratozaura ?Ceratosaurus roechlingi, różne abelizauroidy, dużego karcharodontozauryda Veterupristisaurus i wielkiego megalozauroida (Bussert i in., 2009; Rauhut, 2011)

Gatunki nieważne i pozostały materiał

W przeszłości utworzono kilka gatunków elafrozaura i przypuszczano, że szczątki odnajdywane w Ameryce Północnej i Afryce, pochodzące (jak się dziś uważa) z przedziału czasowego środkowa jura-"środkowa" kreda należą to tego rodzaju. Takie zakwalifikowanie tych skamieniałości jest jednak bardzo wątpliwe. Dziś ważny pozostaje tylko jeden, typowy gatunek, znany prawdopodobnie tylko z jednego okazu.

E. iguidiensis

Opisany: Lapparent, 1960

Lokalizacja: Algieria, Libia, Niger (Continental Intercalaire, formacje Elrhaz, Tiouraren i Echkar)

Wiek: ?środkowa jura i późna kreda (cenoman)

Materiał kopalny: 49(?94) zęby, 8 tylnych kręgów ogonowych, pazur z kończyny przedniej (30 mm), część kości udowej i piszczeli (350 mm).

Klasyfikacja: Theropoda

Komentarz: jest to wątpliwy gatunek teropoda (nomen dubium), nie należący do omawianego rodzaju. Odnalezione szczątki nie pochodzą nawet od jednego taksonu, na co wskazuje choćby ich pochodzenie z osadów o różnym wieku. Lapparent wyróżnił dwa opisane przez siebie nowe gatunki elafrozaura - E. iguidiensis i E. gautieri (obecnie Spinostropheus) jedynie na podstawie wielkości - E. iguidiensis miał być mniejszy.

Okazy z formacji Morrison

Lokalizacja: USA - Kolorado (ogniwo Brushy Basin - formacja Morrison)

Wiek: kimeryd-tyton

Materiał kopalny: kość ramienna (USNM 8415) przypisana przez Galtona (1982), niekompletna kość piszczelowa (DMNH 36248) przypisana przez Churego (2001).

II i IV kość śródstopia (USNM 8414) przypisana przez Pickeringa (1995) do "E". "philtippettensis" / "E". "philtippettorum" (obecnie Tanycolagreus topwilsoni).

Klasyfikacja: Theropoda: Ceratosauria

Komentarz: dwie pierwsze znalezione kości kończyn należały z pewnością do przedstawiciela Ceratosauria. Kość piszczelowa jest bardziej podobna do izolowanej kości abelizauroida znalezionej w Tendaguru, niż do tej znanej u elafrozaura.

Okazy z formacji Baharija

Opisany: Stromer (1934)

Lokalizacja: Egipt (formacja Baharija)

Wiek: cenoman

Materiał kopalny: obecnie zniszczone część kości udowej (IPHG 1911 XII 29) i niekompletne piszczele (IPHG 1912 VII 76, 192) (Stromer, 1934).

Klasyfikacja: Theropoda: Tetanurae

Komentarz: Stromer (1934) uznał szczątki za najbardziej podobne do Elaphrosaurus, lecz obecnie uważa się je za za tetanurowe.

Spis gatunków

Elaphrosaurus	Janensch, 1920
E. bambergi	Janensch, 1920
E. agilis	(Marsh, 1884) Russell, Beland i McIntosh, 1980	=Coelurus fragilis
E. gautieri	Lapparent, 1960	=Spinostropheus gautieri
"E." iguidiensis	Lapparent, 1960	nomen dubium
E. "philtippettensis"	Pickering, 1995	nomen nudum	=Tanycolagreus topwilsoni
E. "philtippettorum"	Pickering, 1995	nomen nudum	=Tanycolagreus topwilsoni

Bibliografia

Bussert, R., Heinrich W-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174.

Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.

Janensch, W. (1920) "Über Elaphrosaurus Bambergi und die Megalosaurier aus den Tendaguru–Schichten Deutsch–Ostafrikas" Sitzungsberichte der Gessellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin, 1920, 225-235. [5]

Maier, G. (2003) "African dinosaurs unearthed: the Tendaguru expeditions" Indiana University Press, 1-380.

Mateus O. (2006) "Late Jurassic dinosaurs from the Morrison Formation (USA), the Lourinhã and Alcobaça formations (Portugal), and the Tendaguru Beds (Tanzania): a comparison" [w:] Foster, J.R. & Lucas, S.G. (red.) "Paleontology and Geology of the Upper Morrison Formation" New Mexico Museum of Natural History and Science (bulletin 36), 223-232.

Paul, G.S. (1988) "Predatory Dinosaurs of the World" Simon & Schuster, 1-464.

Rauhut, O.W.M. (2011) "Theropod Dinosaurs from the Late Jurassic of Tendaguru (Tanzania)" Special Papers in Palaeontology, 86, 195-239. doi:10.1111/j.1475-4983.2011.01084.x

Rauhut, O.W.M. & Carrano, M.T. (2016) "The theropod dinosaur Elaphrosaurus bambergi Janensch, 1920, from the Late Jurassic of Tendaguru, Tanzania" Zoological Journal of the Linnean Society, 178(3), 546-610. doi:10.1111/zoj.12425

Sadleir, R., Barrett, P.M. & Powell, H.P. (2008) "The anatomy and systematics of Eustreptospondylus oxoniensis, a theropod dinosaur from the Middle Jurassic of Oxfordshire, England" Monograph of the Palaeontographical Society, 627, 160, 1-82.