Spinops

Autor:

Łukasz Czepiński

---

Spinops (spinops)
Długość:	ok. 6 m
Masa:	ponad 1 t
Miejsce występowania:	Kanada (formacja Oldman/Dinosaur Park)
Czas występowania	77,5-75 Ma późna kreda (środkowy kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Neoceratopsia Coronosauria Ceratopsoidea Ceratopsia Ceratopsidae Centrosaurinae
400px Ryc. 1. Rekonstrukcja przyżyciowa Spinops sternbergorum. © Dmitry Bogdanov [2]

Wstęp

Spinops to centrozauryn, blisko spokrewniony z Centrosaurus i Styracosaurus, żyjący na terenie dzisiejszej Kanady w późnej kredzie.

Historia odkrycia

Latem 1916 roku Charles H. Sternberg wraz z synem Levi'm Sternbergiem prowadzili poszukiwania skamieniałości na terenie obecnego Dinosaur Provincial Park w stanie Alberta w Kanadzie. Natrafili wówczas na datowany na kampan (83,5-70,6 Ma) poziom kościonośny centrozaurynów kilku rodzajów, m.in. Spinops. Charles Sternberg sądził, że materiał kostny należał do nowego taksonu, blisko spokrewnionego ze Styracosaurus albertensis, jednakże Arthur Smith Woodward, ówczesny kustosz Brytyjskiego Muzeum Historii Naturalnej, które finansowało wykopaliska Sternbergów, nie był zadowolony jakością okazu. Zachował się nawet anonimowy list do C.H. Sternberga, w którym cała kolekcja została nazwana "odpadkami".

W 2011 roku odnaleziony w archiwum muzeum materiał kostny został ponownie wypreparowany i opisany przez zespół Andrewa A. Farke'a jako nieznany dotychczas takson - Spinops sternbergorum.

Datowanie

Bazując na ograniczonych danych stratygraficznych, informacjach o lokalizacji odnalezionych 95 lat wcześniej skamieniałości, a także korzystający z analiz paleopalinologicznych (nauce o skamieniałych pyłkach roślin) ustalono, że znalezisko znajdowało się albo w górnej części formacji Oldman (77,5-76,5 Ma), albo w dolnej części formacji Dinosaur Park (76,5-75 Ma).

Materiał kopalny

Ryc. 2. Rekonstrukcja okazu holotypowego S. sternbergorum - NHMUK R16307. © Lukas Panzarin [1]

Okaz holotypowy to NHMUK R16307 (patrz ryc. 2): dwie kości ciemieniowe, kość łuskowa, czaszka pozbawiona kryzy i niekompletna kość zębowa.

Diagnoza

Ryc. 3. Umiejscowienie pozycji P1, P2, P3 epiparietales u Spinops sternbergorum (B) oraz innych centrozaurynów: A - Albertaceratops nesmoi Ryan, 2007; C - Centrosaurus apertus Lambe, 1902; D - Styracosaurus albertensis Lambe, 1913; E - Rubeosaurus ovatus Gilmore, 1930; F - Einiosaurus procurvicornus Sampson, 1995. © Farke et al., 2011 [http://app.pan.pl/archive/published/app56/app20100121.pdf

]

Twarzowa część czaszki Spinops z krótkimi, zaokrąglonymi rogami nadoczodołowymi i dużym, prostym rogiem nosowym, przypomina zapewne dorosłe okazy Centrosaurus spp. i Styracosaurus albertnesis. Rzeźba na obu egzemplarzach kości ciemieniowej jest do siebie podobna, a przy tym unikalna wśród ceratopsydów. Symetryczne, zakrzywione dwa "haki" kości ciemieniowych znajdujące się na pozycji P1 (najbardziej po środku grzbietowej powierzchni kości ciemieniowej; patrz: ryc.3) i są bardzo podobne do tych znanych u Centrosaurus apertus.

- -epiparietales na pozycji P2 albo P3 (bocznie do P1) mają formę niezwykle wydłużonych, skierowanych do tyłu kolców, niepodobnie do sytuacji u C. apertus, S. albertensis, czy u innych zaawansowanych centrozaurynów. -analizy kladystyczne sugeruje, że S. sternbergorum jest blisko spokrewniony z Centrosaurus i Styracosaurus. -Do tej pory, opierając się na sytuacji u Styracosaurus i spokrewnionych z nim centrozaurynów, przyjmowano, że centralne wydłużone kolce na kościach ciemieniowych centrozaurynów odpowiadają pozycji P3 epiparietales. -U Spinops istnieje wyjątek od tej reguły, co sugeruje , że należy rozważyć ponownie homologie epiparietales pomiędzy bazalnymi centrozaurynami (np. Albertaceratops i Diabloceratops) i późniejszymi przedstawicielami Centrosaurinae (Styracosaurus i szeroko pojęte pachyrinozaury). Położony środkowo, skierowany ku tylowi wyrostek na pozycji P3 u bazalnych centrozaurynów, może być homologiczny z tym na pozycji P2.

Etymologia

Nazwa rodzajowa to połączenie dwóch słów - spina (łac. "kolec") i ops (gr. "twarz"), co odnosi się do ornamentacji twarzowej części czaszki tego zwierzęcia.

Epitet gatunkowy honoruje Charles'a H. i Levi'ego Sternbergów, odkrywców oryginalnych okazów spinopsa.

Spis gatunków

Spinops	Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen, Graham, 2011
S. sternbergorum	Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen, Graham, 2011