Einiosaurus

Autor:	Maciej Pindakiewicz, Maciej Ziegler, Kamil Kamiński
Korekta:	Krzysztof Lichota, Daniel Madzia, Karol Sabath, Tomasz Sokołowski, Paweł Konarzewski

---

Einiosaurus (einiozaur)
Długość	4,5 m
Masa	1,3 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Montana (górne osady formacji Two Medicine)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 75,2-75,1 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Centrosaurinae Eucentrosaura Pachyrhinosaurini
Czaszka einiozaura. Fot. Maarten Heerlien. [2] Porównanie rozmiarów Einiosaurus i człowieka. Autor: Slate Weasel [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja Two Medicine|Lokalizacja szcz\u0105tk\u00f3w \u003Ci\u003EE. procurvicornis\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Two Medicine|Lokalizacja szcz\u0105tk\u00f3w E. procurvicornis\n","link":"","lat":48.966599999999999681676854379475116729736328125,"lon":-112.650000000000005684341886080801486968994140625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja Two Medicine|Lokalizacja szcz\u0105tk\u00f3w \u003Ci\u003EE. procurvicornis\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Two Medicine|Lokalizacja szcz\u0105tk\u00f3w E. procurvicornis\n","link":"","lat":48.93549999999999755573298898525536060333251953125,"lon":-112.64199999999999590727384202182292938232421875,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Einiosaurus procurvicornis to ceratops opisany wraz z gatunkiem Achelousaurus horneri przez tego samego paleontologa, Sampsona, w tej samej publikacji z roku 1995. Te rodzaje były ze sobą dość blisko spokrewnione, lecz nie występowały w tym samym miejscu i czasie - achelozaur był nieznacznie późniejszy.

Pojawiły się sugestie, że osobniki zaliczone do rodzaju Brachyceratops są młodymi einiozaurami (a właściwie to odwrotnie - einiozaury mogą być dorosłymi brachyceratopsami - gdyż to ta druga nazwa, jako starsza, ma pierwszeństwo).

Materiał kopalny

Holotyp to niekompletna czaszka (MOR 456-8-9-6-1), zawierająca m.in. róg nosowy, region nadoczny i część kości ciemieniowej.

Z tej samej lokalizacji co holotyp pochodzi materiał kopalny – dwie czaszki dorosłych osobników oraz materiał czaszkowy i pozaczaszkowy okazów będących w różnym wieku. Z innej lokalizacji znanych jest ponad 200 elementów czaszek i szkieletów pochodzących od osobników w różnych stadiach rozwoju (Sampson, 1995). Łącznie szczątki te należały co najmniej do 15 osobników (Wilson i Scannella, 2021).

Budowa i paleobiologia

Einiosaurus w towarzystwie Maiasaura. Autor: ABelov2014 [1]

Einiosaurus zbudowany był w sposób typowy dla centrozaurynów. Wyglądem przypominał Achelousaurus, był jednak lżej zbudowany. Długość czaszki dorosłego osobnika szacuje się na ponad 1,5 m. Charakterystycznymi dla einiozaura była kombinacja długiego u podstawy, spłaszczonego rogu nosowego, który u dorosłych okazów był silnie zakrzywiony do przodu, oraz obecność pary długich, skierowanych do tyłu rogów na kościach ciemieniowych. Zdaniem Hieronymusa i in. (2009) róg nosowy Einiosaurus mógł być pokryty keratynową osłoną. Możliwie, że kształt rogu był zróżnicowany w zależności od wieku, płci i pozycji w stadzie osobników. Mniejsze i część większych osobników miała mniejsze i proste rogi, tylko niektóre dorosłe cechowały się charakterystycznym, zakrzywionym ku przodowi rogiem. Młodsze osobniki miały wykształcone rogi nadoczne, które z wiekiem zanikały. Odkrycie okazów w różnym stadium rozwoju pozwoliło na określenie kolejności zmian w trakcie ontogenezy. Jako pierwsza dorosłe rozmiary osiągała kryza kostna, natomiast ornamentacja nadoczodołowa zaczynała się rozwijać przed modyfikacją rogu nosowego. Zmiany ontognetyczne, zachodzące w ornamentacji nadoczodołowej Einiosaurus wydają się jednymi z najbardziej złożonych w obrębie Ceratopsia (Wilson i Scannella, 2021).

Prawdopodobnie einiozaury żyły w stadach, ponieważ odkryto wiele osobników w jednym miejscu. Róg zapewne mógł służyć do walk jak i do pokazów godowych. Kryza była duża i zapewne dawała jeszcze większy kontrast podczas pokazów.

Badania histologiczne wykazały, że tempo wzrostu osiągało największą wartość między 3. a 5. rokiem życia, następnie wzrost spowalniał. Prawdopodobnie wtedy zwierzęta osiągały dojrzałość reprodukcyjną. Co ciekawe, nawet największe okazy einiozaura wykazywały dość szybkie tempo wzrostu, co wskazuje, że żaden z przebadanych osobników nie był w pełni dojrzały (Reizner, 2010).

Einiosaurus w mediach

Einiozaur pojawił się w jednym z epizodów "Planety dinozaurów", w odcinku zatytułowanym "Polowanie małego Dasa" i został przedstawiony jako stadny roślinożerca o skłonnościach do ucieczki w razie zagrożenia ze strony drapieżnych tyranozaurydów, takich jak Gorgosaurus.

Etymologia

Einiosaurus procurvicornis znaczy "bizoni jaszczur z rogiem wygiętym do przodu". Nazwa informuje, że ten dinozaur miał jeden róg nosowy (oprócz dwóch na kołnierzu) i to zagięty charakterystycznie ku przodowi głowy. Na terenach, gdzie znaleziono einiozaura, zamieszkiwało plemię Czarnych Stóp, od których zapożyczono słowo einio, czyli "bizon", aby utworzyć nazwę dinozaura.

Spis gatunków

Einiosaurus	Sampson, 1995	?= Brachyceratops	Gilmore, 1914
E. procurvicornis	Sampson, 1995	?= Brachyceratops montanensis	Gilmore, 1914
= Styracosaurus "makeli"	Czerkas & Czerkas, 1990	(nomen nudum)

Bibliografia

Hieronymus, T.L., Witmer, L.M., Tanke, D.H., Currie, P.J. (2009). "The facial integument of centrosaurine ceratopsids: morphological and histological correlates of novel skin structures". The Anatomical Record: Advances in Integrative Anatomy and Evolutionary Biology. 292 (9). 1370–1396. DOI: 10.1002/ar.20985.

Reizner, J.A. (2010). "An ontogenetic series and population histology of the ceratopsid dinosaur Einiosaurus procurvicornis". Montana State University, Bozeman (Master of Science).

Sampson, S.D. (1995). "Two new horned dinosaurs from the upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana; with a phylogenetic analysis of the Centrosaurinae (Ornithischia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology. 15 (4), 743–760. DOI: 10.1080/02724634.1995.10011259.

Wilson, J.P., Scannella, J.B. (2021). "Comparative cranial osteology of subadult eucentrosauran ceratopsid dinosaurs from the Two Medicine Formation, Montana, indicates sequence of ornamentation development and complex supraorbital ontogenetic change". Acta Palaeontologica Polonica 66 (4): 797–814.