Zupaysaurus
| Autor: | Korekta: |
| Dawid Mazurek | Maciej Ziegler |
| Zupaysaurus (zupajzaur) | |
|---|---|
| Długość: | 6 m |
| Masa: | 250 kg |
| Miejsce występowania: | Argentyna - prowincja La Rioja |
| Czas występowania | ok. 216-203 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja przyżyciowa zupajzaura. Autor: "aspidel" [1] | |
Wstęp
Zupajzaur (Zupaysaurus) to monotypowy rodzaj teropoda z późnego triasu Ameryki Południowej (Argentyna). Opisano tylko jeden gatunek, Zupaysaurus rougieri, na podstawie holotypu PULR 076. Jest to jedyny znany okaz tego zwierzęcia. Składają się nań: czaszka z żuchwami (bez obu kości przedszczękowych), kilka kręgów (dźwigacz, obrotnik i inne kręgi szyjne; kręgi: grzbietowe, krzyżowe i dystalne ogonowe), lewa kość łopatkowo-krucza (bez łopatki), paliczki dłoni, dystalne części obu kości udowych, proksymalny koniec lewej kości promieniowej, dystalne części prawych kości: promieniowej i strzałkowej, oraz astragocalcaneum.
Budowa i pokrewieństwo
Szacuje się, że dinozaur ten osiągał długość sześciu metrów (Paul, 2010). Sądząc z porównania z blisko spokrewnionymi gatunkami sprawnie biegał na tylnych kończynach, a chwytne dłonie i szczęki pełne zębów umożliwiały mu polowanie. Na czaszce znajdował się mały grzebień, prawdopodobnie o funkcji pokazowej. Analiza kladystyczna z roku 2007 wykazała, że wbrew wcześniejszym przypuszczeniom zupajzaur nie był prymitywnym tetanurem, lecz niecelofyzidowym celofyzoidem. Najbliższym jego krewnym wydaje się być Segisaurus. Do autapomorfii zupajzaura zaliczyć można między innymi: wentralny brzeg szczękowo-jarzmowy kreślący kąt rozwarty w widoku bocznym, horyzontalną gałąź żuchwy z równoległymi wentralnymi i grzbietowymi brzegami, wycięcie na grzbietowym brzegu wstępującego wyrostka gałęzi żuchwy, wierzchołek goleni słabo rozwinięty, czy kość promieniową z bardzo głębokim i otwartym w tylnej części wycięciem dla tylnego wyrostka kości skokowej.
Stratygrafia i geografia
Holotyp został odnaleziony w osadach formacji Los Colorados w obrębie grupy Agua de la Pena. Wiek osadów tej formacji jest kwestionowany, ale zazwyczaj uważa się je za noryckie (ok. 216 - 203 Ma). W skałach tych odnaleziono też szczątki współczesnych zupajazaurowi zwierząt - zauropodomorfów: Riojasaurus, Coloradisaurus i Lessemsaurus. Skamieniałości zupajzaura odkryto w Quebrada de los Jachaleros, siedem kilometrów na zachód od krajowej trasy nr 126, w prowincji La Rioja (północno-zachodnia Argentyna).
Etymologia
Nazwa rodzajowa pochodzi od słowa z języka keczua - zupay - oznaczającego diabła i greckiego sauros - jaszczur). Epitet gatunkowy honoruje Guillerma Rougiera - kierownika ekspedycji, która odkryła holotyp.
Spis gatunków
| Zupaysaurus | Arcucci i Coria, 2003 |
|---|---|
| Z. rougieri | Arcucci i Coria, 2003 |
Bibliografia
Ezcurra, M. D. 2007. The cranial anatomy of the coelophysoid theropod Zupaysaurus rougieri from the Upper Triassic of Argentina. Historical Biology 19 (2): 185 - 202.
Ezcurra, M. D. & Novas, F. E. 2007. Phylogenetic relationships of the Triassic theropod Zupaysaurus rougieri from NW Argentina. Historical Biology 19 (1): 35 - 72.
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
