Leptoceratops
| Autor: | Korekta: |
| Paweł Kryta | Maciej Ziegler |
| Leptoceratops (leptoceratops) | |
|---|---|
| Długość: | 2,5 m |
| Masa: | ok. 45 kg |
| Miejsce występowania: | USA - Wyoming |
| Czas występowania | 68-65 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
| Plik:Leptoceratops.jpg | |
Wstęp
Leptoceratops to niewielki rodzaj dinozaura rogatego (ceratopsa) należą cego do rodziny leptoceratopsów. Żył 68-65 milionów lat temu w okresie późnej kredy (mastrycht) na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Jak większość dinozaurów jest to takson monotypowy obejmują cy jedynie jeden gatunek Leptoceratops gracilis. Jego skamieniałości znajdywano w stanach Montana i Wyoming.
Leptoceratops był roślinożernym zwierzęciem, które mogło się paść na czterech kończynach, bą dź być sprawnym biegaczem poruszają c się na dwóch nogach. Przy długości 2,5 metra, wysokości 0,75 metra i wadze w okolicach 45 kg plasuje się wśród małych dinozaurów rogatych. W swoim czasie był to dinozaur na, którego mogły polować takie teropody jak Tyrannosaurus lub „raptory” podobne do drapieżnika z rodzaju Dromeosaurus.
Morfologia
Leptoceratops jako że był przedstawicielem prymitywnej rodziny leptoceratopsydów, nie posiadał rogów, jedynie niewielki guz w miejscu gdzie u bardziej zaawansowanych ceratopsów znajdował się róg, który jest jedną z charakterystycznych cech ceratopsów. Posiadał natomiast dwie pozostałe cechy, czyli rogowy dziób na przodzie pyska oraz kryzę z tyłu czaszki. Ta ostatnia była jednak słabo rozwinięta i mogła pełnić jedynie funkcję ozdobną , np. podczas zalotów. Jej niewielkie rozmiary nie umożliwiały dostatecznej ochrony karku podczas ataku drapieżników. Rogowy dziób doskonale się nadawał do zrywania i cięcia nawet twardych części roślin. Mógł go używać także podczas walk godowych oraz o przywództwo w stadzie. Mógł służyć też jako obrona przeciwko drapieżnikom. Posiadał "rogi" po bokach głowy podobne do tych jakie były u niektórych gatunków psittakozaura oraz protoceratopsa. Prawdopodobnie mogły służyć popisom i walkom godowych u samców tego gatunku. Miał dość dużą i okrą głą żuchwę, lecz nie tak wydatną jak u jego krewniaka z rodzaju Udanoceratops. W porównaniu z większymi gatunkami dinozaurów rogatych, np. Triceratops miał stosunkowo małe otwory nosowe, a duże oczodoły. Tak więc zapewne miał nieco słabszy węch, który nadrabiał lepszym wzrokiem. Widział w prawdopodobnie trójwymiarze na co wskazują oczodoły skierowane do przodu. Zęby leptoceratopsa miały kołkowaty kształt oraz krawędzie służą ce do cięcia i rozcierania pokarmu. Tkwiły ciasno upakowane w szczękach za kostnym dziobem, lecz nie tworzyły baterii zębowych takich jak u innych ceratopsów. Ogon nie był zbyt długi, ale nadal nieco dłuższy niż u jego bardziej zaawansowanych ewolucyjnie krewnych. Długość jednak była nadrabiana masywnością stanowią cą dobrą przeciwwagę dla masywnej czaszki podczas poruszania się na dwóch kończynach. Pięciopalczasta dłoń była już przystosowana do podpierania ciężaru przedniej części ciała podczas poruszania się w postawie czworonożnej. Dłoń była podobna do tej u bardziej zaawansowanych neoceratopsów. Kości ramienia i przedramienia były długie i mało masywne w porównaniu z czworonożnym protoceratopsem. Kości ręki były zbliżone do siebie rozmiarami, jednak dzięki mniejszej i lżejszej czaszce nie były tak obcią żone jak u innych zaawansowanych ceratopsów. Kość piszczelowa oraz kości śródstopia są wydłużone w stosunku do kości udowej, co umożliwiało szybkie poruszanie się na dwóch kończynach. Czteropalczasta stopa przypominała tę występują ca u bazalnych ornitopodów ("hypsilofodontów"), jednak u tych drugich jest ona trójpalczasta.
Systematyka
Leptoceratops jest członkiem rodziny leptoceratopsydów, która należy do infrarzędu neoceratopsów. Przedstawiciele tej grupy są wyżej rozwinięci ewolucyjnie od bazalnych ceratopsów takich, jak np. Psittacosaurus. Wszystkie ceratopsy miały kostne dzioby podobne do tych jakie mają papugi. Neoceraptosy posiadały kryzy osłaniają ce kark, a te bardziej zaawansowane także rogi służą ce do obrony przed agresorami. Dawniej leptoceratopsa często brano jako przedstawiciela protoceratopsów ze względu na podobieństwo do rodzaju Protoceratops. Dziś powszechnie uznaje się go za przedstawiciela leptoceratopsów, choć w wielu ksią żkach można znaleźć jeszcze informacje o przynależności do protoceratopsów. Do obecnego poglą du na temat jego przynależności przyczyniło się odnalezienie jego krewniaków Udanoceratops i Prenoceratops, które wykazują duże podobieństwo do rodzaju Leptoceratops i wystarczają ce różnice aby oddzielić ich od kladu Protoceratopidae.
Historia odkryć i etymologia
Nazwa Leptoceratops oznacza "smukła rogata twarz", którą zawdzięcza smukłej budowie szkieletu. Pochodzi od greckich słów lepto-/λεπτο-' ("smukły") 'cerat-/κερατ-' ("rogaty") oraz '-ops/ωψ' ("twarz"). Gatunkiem typowym jest Leptoceratops gracilis. Pierwsze szczą tki odkrył Branum Brown w Albercie, w osadach formacji Scollard w roku 1910, a opisał je cztery lata później, w 1914. Holotyp o numerze katalogowym AMNH 5205 składa się na dwa niekompletne szkielety. Paratypy to trzy niekompletne szkielety, z czego dwa posiadały czaszki (NMC 8887, NMC 8888, NMC 8889) oraz kolejne dwa fragmentaryczne szkielety o numerach TMP 93.95.1 oraz TMP 95.86.1. Szczą tki tego dinozaura znajdowano również w Wyoming w formacji Lance opisane przez Ostroma w 1978 roku (niekompletny szkielet pozaczaszkowy, YPM 18133) oraz w Pinyon Conglomerate opisane przez McKenna'e i Love'a w 1970 roku (pojedynczy zą b, AMNH 2571). Opisany w roku 1942 przez Browna i Schlaikjera w Montanie w formacji St. Mary's River drugi gatunek leptoceratopsa o nazwie L. cerorhynchus występował we wczesnym mastrychcie. Holotyp składał się na szkielet oraz niekompletną czaszkę (AMNH 5464). Skamieniałości L. cerorhynchus odkryli również Chinnery wraz z Weishampelem w roku 1998. Szczą tki składały się na powią zane ze sobą kości wraz z czaszką (Mor 542). W roku 1951 Charles Mortram Sternberg ze względu na duże różnice w porównaniu z L. gracilis stworzył dla gatunku L. cerorhynchus nowy rodzaj, mianowicie Montanoceratops. Odkrycia nie poprzestają jedynie na gatunku Leptoceratops gracilis i montanoceratopsie, wykopywane są szczą tki leptoceratopsów, które mogą okazać się nowymi gatunkami bą dź rodzajami. W roku 1939 Gilmore w formacji Two Medicine w Montanie odkrył kilka fragmentarycznych szkieletów Leptoceratops sp.(USNM 113863, USNM 13864) datowanych na późny kampan. Kolejnym Leptoceratops sp. był dinozaur odkryty w Australii. W stanie Wiktoria para małżeńska Patricka i Tom Rich odkopała kość łokciową (NMV P186385). Począ tkowo myśleli, że należy do przedstawiciela teropodów lecz po dokładniejszym zbadaniu okazało się, że należy do ceratopsa podobnego do leptoceratopsa. Dinozaur przybrał nazwę Leptoceratops sp., a oficjalną nazwę uzyskał w roku 2003 jako Serendipaceratops arthurcclarkei. Nazwa Serendipaceratops arthurcclarkei oznacza „Przypadkowo odkryta rogata twarz”. Epitet gatunkowy nadano na cześć Artura C. Clarka, autora ksią żek o tematyce science fiction. W 2001 roku Ott i Buckley ogłosili, że w roku 1998 odkryli niekompletną czaszkę leptoceratopsa w formacji Hell Creek (Montana) i opisali ją jako Leptoceratops cf. gracilis.
Prawdopodobieństwo występowania piór
Leptoceratops to przedstawiciel kladu Heterodontosauriformes do której wchodzą grupy Marginocephalia (ceratopsy i pachycefalozaury) oraz heterodontozaurydy (niektórzy jednak uważają , że do tego kladu wchodzą c wszystkie ptasiomiedniczne z wyją tkiem Pisanosaurus). U przedstawicieli tej grupy, a konkretnie u ceratopsa psitakozaura oraz niedawno odkrytego heterodontozaura z rodzaju Tianyulong wykryto obecność piór. Pióra zapewne były już wykształcone u bazalnych przedstawicieli dinozaurów. Można więc twierdzić, że pióra występowały już u przedstawicieli dinozauromorfów. Z drugiej strony mogły być to twory które kształciły się niezależnie u obu grup dinozaurów. Trzecią możliwością jest, że pióra Tianyulong i psittakozaura wytworzyły się niezależnie i były doskonalone w dalszej ewolucji. Przy tych założeniach można twierdzić, że Leptoceratops i jego najbliżsi krewni posiadali pióropodobne twory podobne do tych jakie znamy u psitakozaura lub heterodontozaura Tianyulong. Jest mało prawdopodobne, by te twory występowały jedynie u tych dwóch dinozaurów. Odciski pierzastych tworów są rzadko spotykane (kilka szkieletów archeopteryksa nie miało odcisków piór). Przy pozycji systematycznej leptoceratopsa prawdopodobieństwo wystą pienia tworów pióropodobnych jest dość wysokie, ale na ostateczne potwierdzenie tej tezy trzeba czekać do odkrycia szczą tków opierzonego leptoceratopsa.
Pożywienie
Leptoceratops jak wszystkie ceratopsy był zwierzęciem roślinożernym. Na pożywienie składały się głównie paprocie, sagowce oraz liście krzewów i niskich drzew. Twardy dziób doskonale nadawał się do cięcia na twardych części roślin takich jak korzonki i gałą zki. Możliwe także, że na dietę leptoceratopsa składały się rośliny wodne rosną ce u brzegów rzek i zbiorników wodnych. Jego dość długie kończyny przednie mogły służyć do wygrzebywania z ziemi, np. larw i korzonków. Swoją dietę mógł też uzupełniać o owady.
Paleoekologia
W Ameryce Północnej w późnej kredzie środowisko było mocno zróżnicowane. Leptoceratops, żył przede wszystkim w środowisku leśnym, a także na terenach nizinnych i równinnych. Późny mastrycht to okres występowania wielu zróżnicowanych dinozaurów. Obok leptoceratopsa żyły inne ceratopsy. Bardzo pospolity Triceratops i nieco rzadziej występują ce torozaury i nedoceratopsy (synonimy triceratopsa?). Występowały tam różne pachycefalozaury takie jak Dracorex, Stygimoloch, Pachycephalosaurus oraz Sphaerotholus. W tym okresie nie występowało wiele hadrozaurów, lecz wcią ż bardzo pospolity był Anatotitan (?= Edmontosaurus). Występowały wtedy także teskelozaurydy bugenazaura i teskelozaur. Wśród drapieżników trzeba wyróżnić tyranozaura, dromeozaura, obok nich żyły wszystkożerne ornitomimy, cenagnaty, prymitywne ptaki i ssaki, takie jak dydelfodon, Purgatorius, a także krokodyle, champsozaury, jaszczurki, węże, żółwie, żaby i płazy ogoniaste. W powietrzu zostało niewiele pterozaurów. Dominował tam olbrzymi kecalkoatl. W morzach dominowały mozazaury i rekiny. Roślinność to przede wszystkim rośliny okrytonasienne, które w późnej kredzie były podstawowym składnikiem flory lą dowej. Wśród roślinności morskiej dominowały jednokomórkowe glony – kokolity, które (zwłaszcza w późnej kredzie) były bardzo pospolite.
Paleobiologia
U dinozaurów zachowują się ich kości, które nie dają dużo informacji. Inne szczą tki są bardzo rzadkie. Więc dużo jest spekulacji dotyczą cych, np. ubarwienia, jednak patrzą c na porównania z innymi zwierzętami można wywnioskować zachowania i inne różne cechy.
Dymorfizm płciowy
Tak samo jak u innych dinozaurów rogatych, u leptoceratopsa mógł występować dość wyraźny dymorfizm płciowy. Cechy takie jak guz na nosie oraz długie kości policzkowe przypominają ce rogi mogły występować jedynie u samców i służyć do walk godowych, bą dź o przywództwo w stadzie. Kryza zapewne była większa u samców i służyła do popisów, podobnie jak pawi ogon. Także kolor kryzy jak i przypuszczalnych piór, mogły być elementami dymorfizmu płciowego. Rozmiary tego dinozaura też prawdopodobnie były oznaką różnic między osobnikami różnych płci. Samce zapewne osią gały większe rozmiary od samic.
Postawa
Leptoceratopsa przedstawia się przeważnie jako dinozaura czworonożnego, lecz równie często poruszał się na dwóch kończynach. Na dwóch nogach poruszał się głównie podczas biegu i szybkiego chodu. Przedstawiany jest na lekko ugiętych kończynach tylnych i wyprostowanych przednich z ogonem uniesionym w powietrzu stanowią cym przeciwwagę dla przedniej części ciała.
Kończyny
Leptoceratops posiadał jak większość dinozaurów długie kończyny tylne i krótkie przednie. Długie kości śródstopia oraz dłuższa od kości udowej kość piszczelowa zapewniały dobre proporcje do szybkiego biegu. Kości ręki były podobnej długości, a dłoń była przystosowana do dźwigania ciężaru ciała. Łopatka był krótka w porównaniu ze spokrewnionym z nim protoceratopsem.
Poruszanie się
Dzięki swojemu szkieletowi Leptoceratops był przystosowany do poruszania się zarówno w postawie czworonożnej jak i dwunożnej. Długi i ciężki ogon pomagał w utrzymywaniu równowagi podczas dwunożnego chodu lub biegu, a także stanowił dobrą przeciwwagę dla ciężkiej przedniej części ciała oraz czaszki. Niestety nie znaleziono tropów mogą cych pomóc w oszacowaniu prędkości z jaką poruszał się Leptoceratops.
Zachowania stadne
Leptoceratops zapewne jak większość dinozaurów ptasiomiednicznych tworzył stada liczą ce dziesią tki, niekiedy nawet setki osobników. Podczas żeru kilka dinozaurów musiało stać na warcie i doglą dało niebezpieczeństw. Po zlokalizowaniu drapieżnika wartownik ogłaszał alarm, aby stado uciekało. Leptoceratopsy nie miały dostatecznej ochrony przed drapieżnikami więc całym stadem musiały uciekać. Zapewne często tworzyły stada mieszane wraz z hadrozaurami i innymi ceratopsami.
Gody i rozród
Samce leptoceratopsów, jako zwierzęta przypuszczalnie stadne, pewnie rywalizowały ze sobą o samice. Podczas rywalizacji prawdopodobnie dochodziło do walki między samcami która była poprzedzona popisami i rykami. Jeżeli to nie dawało skutków dochodziło do pojedynku. Wykorzystywane były w jej trakcie guz na nosie albo "rogi" po bokach głowy. Zwycięzca walki otrzymywał zapewne prawo do kopulacji z samicą . Jak większość dinozaurów roślinożernych leptoceratopsy prawdopodobnie wędrowały stadami na miejsca lęgowe, aby tam samice składały jaja podobne do tych jakie znosiły protoceratopsy (jeżeli je znamy, większość odkrytych należy do owiraptora). Jaja były składane do dziury wykopanej w ziemi po czym przykrywane liśćmi i gałą zkami, które gniją c zapewniały im izolację termiczną .
Leptoceratops w kulturze masowej
Leptoceratops wystą pił w grze konsolowej The Lost World: Jurassic Park. Poza tym nie był bohaterem filmów oraz ksią żek o tematyce przygodowej i science-fiction. Jednakże jest on popularnym dinozaurem i pojawia się w wielu ogólnodostępnych ksią żkach popularnonaukowych.
Spis gatunków
| Leptoceratops | Brown, 1914 | ||
|---|---|---|---|
| L. gracilis | Brown, 1914 | ||
| L. cerorhynchus | Brown i Schlaikjer, 1942 | = Montanaceratops cerorhynchus | (Brown i Schlaikjer, 1942) Sternberg, 1951 |
Bibliografia
The Dinosauria II
http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=category§ionid=10&id=108&Itemid=67
http://pl.wikipedia.org/wiki/Leptoceratops
http://en.wikipedia.org/wiki/Leptoceratops
![[1]](http://www.creativelydifferentblinds.com/BlindImages/2234.jpg){kind=link}