Viavenator
| Autor: | Korekta: |
| Kamil Kamiński |
| Viavenator (wiawenator) | |
|---|---|
| Długość: | ? m |
| Masa: | ? t |
| Miejsce występowania: | Argentyna, prowincja Neuquen |
| Czas występowania | ok. 85,8–83,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja szkieletu Aucasaurus Zapewne podobnie wyglądał Viavenator. | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Wiawenator był mięsożernym teropodem, występującym na obszarze dzisiejszej Argentyny w późnej kredzie. Jego odkrycie pozwoliło naukowcom na wypełnienie luki pomiędzy bazalnymi przedstawicielami kladu Brachyrostra, pochodzącymi z cenomanu i turonu, a zaawansowanymi formami z kampanu i mastrychtu.
Odkrycie i opis
Niekompletny, lecz dobrze zachowany szkielet wiawenatora znaleziono w północno-zachodniej Argentynie, w prowincji Neuquen, 50 km na południowy zachód od miasta Rincon de los Sauces. W 2016 r. został on nazwany i opisany przez zespół paleontologów w składzie: Leonardo Filippi, Ariel Mendez, Ruben Juarez Valieri oraz Alberto Garrido.
Materiał kopalny
Holotypem jest okaz oznaczony jako MAU-Pv-LI-530. Obejmuje on kości zaoczodołowe, kości łuskowe, puszkę mózgową, kość gnykową, zęby, kręg obrotowy (atlas), 3.-5., 7.-10. kręgi szyjne, żebra szyjne, 2., 4.-5., 7.-10. kręgi grzbietowe, żebra, fragmentaryczne żebra brzuszne (gastralia), 5 przednich kręgów ogonowych, 5 środkowych kręgów ogonowych, 2 tylne kręgi ogonowe, szewron, lewą kość łopatkowo-kruczą, fragment kości kulszowej.
Etymologia
Nazwa Viavenator oznacza „drogowy myśliwy” i pochodzi od łacińskich słów „via” – droga, oraz „venator" – łowca, myśliwy. Epitet gatunkowy exxoni honoruje firmę ExxonMobil za jej zaangażowanie na rzecz zachowania dziedzictwa paleontologicznego obszaru La Invernada w prowincji Neuquen w Argentynie.
Budowa
Kości czołowe wiawenatora były praktycznie płaskie, podobnie jak u Ekrixinatosaurus i Arcovenator, i przeciwnie do Aucasaurus czy Abelisaurus, które posiadały charakterystyczne wybrzuszenia nad oczami, być może będące strukturami homologicznymi do rogów Carnotaurus (chociaż autorzy opisu uważają, że te 2 rodzaje struktur nie są homologiczne). Viavenator nie posiadał otworu pomiędzy kością czołową, zaoczodołową i łuskową, który występował u Ekrixinatosaurus, Rugops i mażungazaurynów, ale nie u Aucasaurus, Carnotaurus i Abelisaurus.
Kręg obrotowy Viavenator był krótszy i nie tak rozrosły jak u karnotaura. Przednie kręgi szyjne miały niskie i długie trzony, a ich wyrostki kolczyste były wąskie i miały zredukowaną wysokość. Epipofyzy kręgów szyjnych były bardzo mocno rozwinięte, tworząc dużą przestrzeń na mięśnie szyi. Wyjątkową cechą wiawenatora jest otwór na brzusznej powierzchni trzonu 5. kręgu szyjnego.
Przednie kręgi grzbietowe posiadały płytki rowek na brzusznej powierzchni. Na bokach trzonów tych kręgów występowała para pneumatycznych otworów, z wyjątkiem drugiego kręgu, który posiadał tylko jeden otwór. Wyrostki kolczyste kręgów grzbietowych miały czworokątny kontur i były lekko pochylone ku tyłowi. Artykulacja hyposphene-hypantrum była bardzo dobrze rozwinięta od 2. do 10. kręgu, usztywniając kręgosłup.
Przednie kręgi ogonowe miały trzony o kształcie szpuli i wykazywały niewielkie obustronne wklęśnięcia oraz brak śladów pneumatyzacji, co jest typowe dla abelizaurydów. Brzuszna powierzchnia trzonów miała niewielki rowek. Artykulacja hyposphene-hypantrum była dobrze rozwinięta. Łuki nerwowe miały rozrośnięte wyrostki poprzeczne. Środkowe kręgi ogonowe były wydłużone i nie posiadały artykulacji hyposphene-hypantrum. Podobnie jak przednie kręgi, miały płytki rowek na brzusznej powierzchni. Wyrostki kolczyste środkowych kręgów ogonowych były rozszerzone na końcach. Tylne kręgi ogonowe miały wydłużone trzony i wykazywały wielokątny kontur w widoku przednim i tylnym. Łuki nerwowe były niskie i zajmowały prawie całą długość kręgu.
Nie znaleziono kości kończyn wiawenatora, jednak na podstawie porównania ze spokrewnionymi formami można założyć, że był to dwunożny teropod o zredukowanych kończynach przednich i wysokiej czaszce.
Autorzy opisu Viavenator stwierdzają, że kręgosłup abelizaurydów wykazywał cechy związane z ograniczeniem ruchów międzykręgowych i jednoczesnym rozwojem mięśni związanych z poruszaniem się i ruchliwością głowy oraz szyi (wspomniane rozrośnięte epipofyzy kręgów szyjnych, artykulacja hyposphene-hypantrum, zrośnięcie kości krzyżowej, długie i wysokie wyrostki poprzeczne rozszerzone na końcach). Odcinek kręgosłupa od szyi do jednej trzeciej ogona był usztywniony. Cechy te są lepiej rozwinięte u wiawenatora i innych członków kladu Furileusauria niż u bardziej bazalnych abelizaurydów.
Filogeneza
Analiza filogenetyczne przeprowadzona przez Filippi i in. (2016) umieszcza Viavenator jako członka nowego kladu zaawansowanych brachyrostrów Furileusauria. Został on zdefiniowany jako najszerszy klad obejmujący gatunki, którym bliżej do Carnotaurus sastrei niż do Ilokelesia aguadagrandensis, Skorpiovenator bustingoryi i Majungasaurus crenatissimus. Do kladu oprócz wiawenatora należą również inne południowoamerykańskie abelizaurydy, żyjące od santonu do mastrychtu: Carnotaurus, Abelisaurus, Aucasaurus, Quilmesaurus i Pycnonemosaurus. Nazwa Furileusauria oznacza „jaszczury o sztywnych plecach” i odnosi się do budowy szkieletu osiowego tych teropodów. Wg autorów wiawenator jest bazalnym członkiem Furileusauria i taksonem siostrzanym bardziej zaawansowanych form: Quilmesaurus, Pycnonemosaurus i kladu obejmującego Carnotaurus i Abelisaurinae (Aucasaurus + Abelisaurus).
Odkrycie wiawenatora ma duże znaczenie dla wyjaśnienia filogenezy zaawansowanych abelizaurydów. Jest on bowiem formą pośrednią między bazalnymi członkami Brachyrostra z cemomanu i turonu, a zaawansowanymi przedstawicielami tego kladu z kampanu i mastrychtu. Posiada zaawansowane cechy szkieletu pozaczaszkowego typowe dla karnotaura i aukazaura, zachowując plezjomorficzne cechy czaszki, charakteryzujące wcześniejsze abelizaurydy.
Środowisko
Viavenator współwystępował ze stosunkowo niewielkim tytanozaurem Bonitasaura. Być może więc stanowił on zdobycz tego abelizauryda. Innymi dinozaurami znanymi z formacji Bajo de la Carpa są m.in. noazauryd Velocisaurus oraz alwarezzaurydy: Alvarezsaurus i Achillesaurus. Obok nich żyło też kilka gatunków krokodylomorfów, węże i prymitywne ptaki.
Spis gatunków
| Viavenator | Filippi, Mendez, Valieri i Garrido, 2016 |
| Viavenator exxoni | Filippi, Mendez, Valieri i Garrido, 2016 |
Bibliografia
Leonardo S. Filippi, Ariel H. Méndez, Rubén D. Juárez Valieri and Alberto C. Garrido (2016). "A new brachyrostran with hypertrophied axial structures reveals an unexpected radiation of latest Cretaceous abelisaurids". Cretaceous Research 61. doi:10.1016/j.cretres.2015.12.018
