Supersaurus
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Maciej Ziegler |
| Supersaurus (superzaur) | |
|---|---|
| Długość: | >33-34 m
(S. vivianae) |
| Masa: | 35-40 t
(S. vivianae) |
| Miejsce występowania: | USA - Kolorado, Wyoming
(S. vivianae) Portugalia - Porto Dinheiro (S. lourinhanensis) |
| Czas występowania | 155,7–147 Ma
późna jura (kimeryd - tyton) |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja szkieletu S. vivianae. Autor: Scott Hartman [1] | |
| Mapa znalezisk S. viviane: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
| Mapa znalezisk S. lourinhanensis: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Supersaurus to jeden z największych dinozaurów okresu jurajskiego. Gatunek typowy - S. vivianae - jako jeden z nielicznych nietytanozaurokształtnych zauropodów mógł konkurować pod względem wielkości z późniejszymi (kredowymi) zauropodami z grupy Titanosauria.
Historia odkryć i lokalizacja
Skamieniałości Supersaurus zostały odnalezione na terenie Stanów Zjednoczonych, na terenie stanów Kolorado (holotyp i większość materiału przypisanego) oraz Wyoming ("Jimbo"). Wszystkie znaleziska miały miejsce w pokładach formacji Morrison, gdzie dokonywano odkryć innych zauropodów (Apatosaurus, Brachiosaurus, Camarasaurus, Diplodocus), a także teropodów (m.in. Allosaurus, Ceratosaurus, Torvosaurus) oraz dinozaurów ptasiomiedniczych (m.in. Camptosaurus, Stegosaurus).
W 2015 roku Tschopp i in. dołączyli do rodzaju Supersaurus kolejny (mniejszy) gatunek - znany nauce już od końca XX wieku Dinheirosaurus lourinhanensis, jednocześnie synonimizując go z superzaurem jako Supersaurus lourinhanensis. W przeciwieństwie do gatunku typowego, ten drugi żył na terenie dzisiejszej Europy, konkretnie w Portugalii.
Pierwsze szczątki należące do superzaura zostały odnalezione w 1972 r. Formalnie zostały one opisane dopiero w 1985 r. przez Jensena jako Supersaurus vivianae i zaliczone do Sauropoda. W tym samym roku Jensen opisał innego giganta odnalezionego nieopodal superzaura, którego nazwał Ultrasaurus macintoshi. Za holotyp tego dinozaura uznał tylny kręg grzbietowy oznaczony jako BYU 9044. Do tego gatunku przypisano także kość łopatkowo-kruczą (BYU 9462), znalezioną w tym samym miejscu. Jensen uznał, że ten zauropod osiągał 25-30 m długości, 15 m wysokości (w tym osiem w kłębie) i 70 t wagi (niektóre szacunki mówiły nawet o 180 t). Po jakimś czasie okazało się, że nazwa rodzajowa Ultrasaurus jest już zajęta przez innego zauropoda z Korei Południowej (Ultrasaurus tabriensis). Jako formalnie wcześniej opisana (Kim, 1983) miała ona priorytet, w efekcie czego George Olshevsky w 1991 roku (za sugestią Jensena) zaproponował dla amerykańskiego "ultrazaura" nazwę Ultrasauros. Ponadto okazało się, że domniemana kość łopatkowo-krucza przypisana do wspomnianego wyżej dinozaura, należy naprawdę do Brachiosaurus (?) altithorax. Brian Curtice i jego współpracownicy uznali, że najlepiej byłoby ostrożnie przypisać wspomnianą kość obręczy barkowej do Brachiosaurus sp. Tymczasem holotyp Ultrasauros okazał się należeć do superzaura, przez co stał się on jego młodszym synonimem.
Następnym młodszym synonimem Supersaurus może być inny opisany przez Jensena w 1985 roku zauropod Dystylosaurus edwini (Curtice, 1995; Curtice i Stadtman, 2001). Jednak z kolei w II wydaniu "The Dinosauria" autorzy uważają go za podobnego do Brachiosaurus i jest potencjalnie ważnym brachiozaurydem.
Kolejne skamieniałości superzaura zostały odkryte już w XXI wieku w Wyoming. Odnaleziono wtedy najbardziej kompletny szkielet Supersaurus, który został pieszczotliwie ochrzczony "Jimbo".
Gatunki
S. vivianae:
Materiał kopalny:
Holotyp: okaz o numerze BYU 12962 to bardzo duża lewa łopatka (Jensen, 1985).
Materiał przypisany:
BYU 9025 (prawa łopatka), BYU 12946 (prawa kość kulszowa) (Jensen, 1985).
BYU 9024 (środkowy kręg szyjny) (Jensen, 1987).
BYU 9045 (proksymalny kręg ogonowy), BYU 9044 (tylny kręg grzbietowy) (Curtice i Curtice, 1996).
BYU 12555 (lewa kość kulszowa), BYU 12424 (prawa kość łonowa), BYU 4839, BYU 12639, BYU 12819 (kręgi ogonowe), BYU 4503 (kręg grzbietowy) (Curtice i Stadtman, 2001).
BYU 12390 (niezidentyfikowany element nadgarstka), BYU 9000 (paliczek) - niekoniecznie superzaurowe kości (Curtice i Stadtman, 2001).
BYU 12814 (kręg grzbietowy) (Curtice i Stadtman, 2001), BYU 9192 (kręg ogonowy) – niepewne pozostałości superzaura.
BYU 13981, BYU 13016, BYU 12861, BYU 10612, BYU 16679 (kręgi ogonowe), BYU 9085 (przedni kręg ogonowy) (Lovelace, Hartman i Wahl, 2007).
Inne przypisane szczątki: BYU 9085, BYU 10612, BYU 12861, BYU 12962, BYU 13016, BYU 13018, BYU 13981, BYU 16679, BYU 17462. Niektóre powyższe skamieniałości mogą tak naprawdę należeć osobnika typowego.
Jimbo: okaz o numerze WDC DMJ-021 (osobnik "Jimbo" odkryty w 2007 r.) to w około 30% kompletny szkielet, na którego składa się: 10 niekompletnych kręgów szyjnych, 5 kręgów grzbietowych, kompletna kolumna przedkrzyżowa, fragmenty kręgów krzyżowych i niekompletne kręgi ogonowe, elementy żeber, fragmentaryczna miednica i kość udowa oraz kompletne kości piszczelowe i strzałkowe.
Materiał wyłączony: Ponadto prócz powyższego materiału kopalnego istnieją inne, pojedyncze skamieniałości pierwotnie przypisane do Supersaurus: BYU 12854, BYU 12843 (kręgi "distal proximal"), BYU 9084 (12 artykułowanych środkowych kręgów ogonowych), BYU 9077 (środkowy kręg ogonowy) – szczątki te zostały przeniesione do niezidentyfikowanego zauropoda należącego do Diplodocinae (Lovelace, Hartman i Wahl, 2007).
S. lourinhanensis:
Patrz więcej w: Dinheirosaurus lourinhanensis
Pozycja systematyczna
Dinozaur ten należy do rodziny Diplodocidae, do której należą jedne z najsłynniejszych dinozaurów, Apatosaurus i Diplodocus. Początkowo ten bardzo duży dinozaur gadziomiedniczny był zaliczany do podrodziny Diplodocinae, gdyż uważano go za najbliższego kuzyna Barosaurus (który też posiada wydłużoną szyję w stosunku do pozostałych przedstawicieli Diplodocidae), lecz późniejsze badania wykazały, że bliżej mu do Apatosaurus (a więc Apatosaurinae). Najnowsze badania (Whitlock, 2011, Tschopp i in., 2015) potwierdzają jednak słuszność pierwotnej klasyfikacji. Mimo to w porównaniu do diplodoka i barozaura jest od nich ciężej zbudowany (ma masywniejsze kości) i bardziej krępy.
Rozmiary
Supersaurus to jeden z największych zauropodów – i jednocześnie zwierząt lądowych – jaki jest nam znany. Nie odnaleziono kompletnego osobnika superzaura (np. ostatni okaz, odnaleziony w Wyoming to tylko 30% kompletnego szkieletu), ale na podstawie szacunków przyjmuje się, że jest on największym przedstawicielem Diplodocoidea zaraz po Amphicoelias fragillimus. Gdyby przyjąć proporcje Apatosaurus, to uzyskujemy długość wynoszącą 33-34 m, lub nieco większą. Sama szyja jest szacowana na podstawie jednego kręgu na aż 13,5 m (pod warunkiem, że odpowiada on dziesiątemu kręgowi u Diplodocus longus, od którego jest 2,25 razy dłuższy). Kręg ten pochodzi z chimery brachiozaura i superzaura znanej z nazwy Ultrasauros i jeszcze do niedawna był jedyną pozostałością jego szyi - odnaleziony osobnik "Jimbo" z 2007 roku posiada znaczną część kręgów szyjnych, więc jej wielkość może zostać wkrótce zrewidowana. Z kolei ciężar superzaura najczęściej przyjmuje się w granicach 35-40 ton, który jest do zaakceptowania jak na dyplodokida (wcześniejsze szacunki były znacznie większe).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Supersaurus (ang. "super" + gr. sauros) zapewne odnosi się do wielkich rozmiarów tego zwierzęcia. Natomiast epitet gatunkowy vivianae wywodzi się z imienia Vivian Jones z Delta (Kolorado), która wraz z Eddiem Jonesem odkryła w 1971 roku odsłonięcie Dry Mesa. Właśnie tam zostały odkryte szczątki bardzo dużego zauropoda, którego w 1985 roku "Dinosaur Jim" Jensen nazwał Supersaurus.
Spis gatunków
| Supersaurus | Jensen, 1985 | |
|---|---|---|
| = Dinheirosaurus | Bonaparte i Mateus, 1999 | |
| ?= Dystylosaurus | Jensen, 1985 | |
| ?= "Jensenosaurus" | Olshevsky, 1996 | nomen nudum |
| = Ultrasauros | Jensen, 1985 | nomen dubium? |
| = "Ultrasaurus" | Jensen, 1985 | nomen nudum |
| S. vivianae | Jensen, 1985 | |
| ?= Dystylosaurus edwini | Jensen, 1985 | |
| = Ultrasauros macintoshi | (Jensen, 1985) Olshevsky, 1991 | nomen dubium? |
| = "Ultrasaurus" macintoshi | Jensen, 1985 | nomen nudum |
| S. lourinhanensis | (Bonaparte i Mateus, 1999) Tschopp, Mateus i Benson, 2015 | |
| = Dinheirosaurus lourinhanensis | Bonaparte i Mateus, 1999 |
Bibliografia
Jensen, J.J (1987) "New Brachiosaur material from the late Jurassic of Utah and Colorado" Western North American Naturalist, 47 (4), 592-608.
Lovelace, D.M., Hartman, S.A. & Wahl, W.R. (2007) "Morphology of a specimen of Supersaurus (Dinosauria, Sauropoda) from the Morrison Formation of Wyoming, and a re-evaluation of Diplodocid phylogeny", Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro, 65 (4), 527-544.
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.
Taylor, M.P. & Naish D. (2005) "The phylogenetic taxonomy of Diplodocoidea (Dinosauria: Sauropoda)". PaleoBios 25 (2): 1–7.
Taylor, M.P., Wedel M.J. & Naish D. (2009) "Head and neck posture in sauropod dinosaurs inferred from extant animals" Acta Palaeontologica Polonica 54 (2), 213-220.
Taylor, M.P., Hone, D.W.E., Wedel, M.J. & Naish, D. (2011) "The Long Necks of Sauropods Did Not Evolve Primarily Through Sexual Selection" Journal of Zoology. doi:10.1111/j.1469-7998.2011.00824.x
Tschopp, E., Mateus, O. & Benson, R.B.J. (2015) "A specimen-level phylogenetic analysis and taxonomic revision of Diplodocidae (Dinosauria, Sauropoda)" PeerJ, 3, e857. doi:10.7717/peerj.857
Upchurch P., Barrett P. M. & Dodson P. (2004) Sauropoda [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.
Whitlock, J.A. (2011) "A phylogenetic analysis of Diplodocoidea (Saurischia: Sauropoda)." Zoological Journal of the Linnean Society, Article first published online: 12 Jan 2011.
