Styracosaurus
Do rozbudowy(?)
| Autor: | Korekta: |
| Paweł Kryta | Maciej Ziegler |
| Styracosaurus (styrakozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 5,5 m |
| Masa: | ok. 1,8-3 t |
| Miejsce występowania: | Kanada - Alberta
(formacja Dinosaur Park) |
| Czas występowania | ok. 75-74,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Autor: Julius Csotonyi [1] | |
Wstęp
Styracosaurus to rodzaj średniej wielkości dinozaura rogatego należącego do centrozaurynów. Żył około 75,5-74 milionów lat temu, w okresie późnej kredy (kampan) na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Rodzaj ten ma tylko jeden ważny gatunek: Styracosaurus albertensis. Dawniej do styrakozaura było zaliczanych dużo więcej gatunków, lecz straciły one ważność bądź zostały przeniesione do innych rodzajów (Einiosaurus, Rubeosaurus). Jego skamieniałości znajdywane są w Kanadyjskiej prowincji Alberta.
Styrakozaur to roślinożerca żerujący i poruszający się na wszystkich czterech kończynach. Osiągał on długość 5,5 metra, 2 metrów wysokości w biodrach oraz wagę w okolicach 3 ton. Prawdopodobnie padał ofiarą takich dinozaurów drapieżnych jak Daspletosaurus. Wg Sampsona i in. (2013) jest taksonem siostrzanym dla nieco późniejszego Rubeosaurus.
Materiał kopalny
Okaz typowy: CMN 344 - niemal kompletna czaszka.
Okazy przypisane: AMNH 5372, AMNH 5361, ROM 1436, TMP 86.126.1, TMP 89.91.1; cały materiał ceratopsydów ze złoża 42.
Diagnoza
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Ornamentacja kości ciemieniowej na pozycji 1 słabo rozwinięta - wyrostki krótkie, tępe, skierowane grzbietowo lub dziobowo-grzbietowo; wyrostki na pozycji 2 zazwyczaj małe, medialnie zakrzywione w kształcie haków, czasem jako małe, grzbietowo-brzuszne ściśnięte krezy; zwężające się, grzbietowo-brzusznie ściśnięte, zakręcone tylno-bocznie wyrostki na pozycjach 3 i 4; wyrostki 3 rozbieżne i najdłuższe ze wszystkich na kryzie; wyrostki 5-7 zmiennie rozwinięte: krótkie kolcopodobne wyrostki lub są niezmodyfikowane jak u innych centrozaurynów (zmodyfikowano z Ryan i in., 2007).
Morfologia
Styracosaurus jest jednym z najbardziej znanych dinozaurów rogatych. Charakterystyczną cechą tego dinozaura były co najmniej cztery duże kolce na kryzie których długość wahała się w granicach 50-55 cm. Ornamentacja kryzy różniła się u poszczególnych osobników - oprócz charakterystycznych kolców mogły występować mniejsze kolce lub guzki. Kryza miała duże otwory (tzw. okna), które miały na celu zmniejszenie wagi czaszki. Nad nosem znajdował się długi pojedynczy róg o długości ok. 0,5 metra. Czaszki styrakozaurów były różne w zależności od osobnika. Niektóre posiadały guzki i haczykowate wyrostki na brzegu kryzy, przypominające te występujące u rodzaju Centrosaurus. Łączna ilość kolców na kryzie była różna - przeważnie od czterech do sześciu (m.in. u okazu typowego). U niektórych ów kolce były znacznie mniejsze. Niewielkie wybrzuszenia położone bocznie występowały tylko u niektórych okazów. Niewielkie rogi brwiowe występowały jedynie u niedojrzałych osobników, zastąpione u osobników dorosłych płaskimi powierzchniami. Na przodzie czaszki znajdował się duży kostny dziób, a z tyłu szczęk liczne, ciasno upakowane zęby. Jak znaczna część ceratopsów posiadał on duże nozdrza. Na palcach miał niewielkie, zrogowaciałe "kopytka".
Styrakozaur w kulturze masowej
Styrakozaur należy do najpopularniejszych dinozaurów rogatych - ze względu na charakterystyczną ornamentację kryzy. Występował w filmach: "The Son of Kong" (1933), gdzie Styracosaurus walczy z bohaterami; "The Valley of Gwangi" (1969), gdzie przeciwstawia się teropodom; "The Land That Time Forgot" (1975), gdzie para zwierząt jest ostrzeliwana przez niemieckiego niemiecki okręt podwodny (U-Boota); Disneyowski film animowany "Dinozaur" (2000). Był także bohaterem powieści Michaela Crichtona pt. Jurassic Park (Park Jurajski). Nie występuje on jednak w jej ekranizacji. Przedstawiony został on także w wielu kreskówkach i filmach dla dzieci w tym Power Rangers: "Dino Thunder", "Dinozaurs", "Dino-Riders", "Dinosaucers" oraz "Zoids". Styrakozaura można napotkać także w niektórych grach wideo jak Jurassic Park, Turok i Zoo Tycoon 2: Extinct Animals. Styrakozaur jest także popularny wśród producentów zabawek. Był między innymi zestawem z klocków LEGO, dzięki czemu miedzy innymi znają go już najmłodsi miłośnicy dinozaurów.
Etymologia
Nazwa Styracosaurus oznacza "jaszczur z harpunem" (gr. styrax/στύραξ "harpun", sauros/σαῦρος "jaszczur") i odnosi się do kolców na kryzie, które przypominają ostrza harpuna. Epitet gatunkowy albertensis odnosi się do miejsca odkrycia holotypu: kanadyjskiej prowincji Alberta.
Spis gatunków
| Styracosaurus | Lambe, 1913 | ||
|---|---|---|---|
| S. albertensis | Lambe, 1913 | ||
| = "S. borealis" | Brown, 1937 via Olshevsky, 1992 | ||
| = Monoclonius albertensis | (Lambe, 1913) Leathy, 1987 | ||
| = S. parksi | Brown i Schlaikjer, 1937 | ||
| S. ovatus | Gilmore, 1930 | = Rubeosaurus ovatus | McDonald i Horner, 2010 |
| "S. makeli" | Czerkas i Czerkas, 1990 | = Einiosaurus procurvicornis | Sampson, 1995 |
Bibliografia
Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2012) "A new species of the centrosaurine ceratopsid Pachyrhinosaurus from the North Slope (Prince Creek Formation: Maastrichtian) of Alaska" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0033
McDonald A.T. & Horner J.R. (2010) "New Material of "Styracosaurus" ovatus from the Two Medicine Formation of Montana", In: Michael J. Ryan, Brenda J. Chinnery-Allgeier, and David A. Eberth (eds), New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium, Indiana University Press, 656 pp.
McDonald A.T. (2011) "A Subadult Specimen of Rubeosaurus ovatus (Dinosauria: Ceratopsidae), with Observations on Other Ceratopsids from the Two Medicine Formation". PLoS ONE 6(8): e22710. doi:10.1371/journal.pone.0022710
Ryan, M.J.; Holmes, R. & Russell, A.P. (2007). "A revision of the late Campanian centrosaurine ceratopsid genus Styracosaurus from the Western Interior of North America" Journal of Vertebrate Paleontology, 27, 944-962.
Sampson, S.D., Lund, E.K., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (late Campanian) of southern Laramidia" Proceedings of the Royal Society B, 280(1766), 20131186. doi:10.1098/rspb.2013.1186
