Ornithopsis
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Krzysztof Lichota |
| Ornithopsis (ornitops) | |
|---|---|
| Długość: | 14-18 (??) m |
| Masa: | ? t |
| Miejsce występowania: | Wielka Brytania - Wyspa Wight
(formacja Wessex) |
| Czas występowania | 130-125 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Wstęp
Ornithopsis to jeden z tych zauropodów opisanych w XIX wieku, o których niewiele pewnego można powiedzieć. Nie wiemy na 100% czy jest to ważny rodzaj, jak wygląda formalnie jego kwestia związana z pozostałymi gatunkami (nie licząc typowego z którym również wiążą się pewne niepewności) oraz w końcu jaka jest jego pozycja systematyczna.
Materiał kopalny
Lektotyp BMNH 28632 to tylny kręg grzbietowy. Został on odnaleziony na Wyspie Wight, a opisany przez Seeleya w 1870 roku. Wg Upchurcha i in. (2011) jest to jednak przedni kręg grzbietowy.
Diagnoza
Powyższy kręg należący do gatunku typowego Ornithopsis hulkei ma cechy diagnostyczne. Są to: trzon kręgu jest wyższy niż szeroki, brzuszno-boczne powierzchnie trzonu, poniżej bicznych otworów pneumatycznych, zbiegają się na brzuznej linii środkowej, tworząc wydatny grzebień (Upchurch i in., 2011).
Pozycja systematyczna i ważność gatunków
Ornithopsis to dość niepewny rodzaj zauropoda żyjącego we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej zachodniej Europy. Jego szczątki odnaleziono m.in. na Wyspach Brytyjskich, a także w części kontynentalnej Starego Świata. Rodzaj ten ustanowił Seeley w 1870 roku, lecz po latach zsynonimizowano jego wszystkie gatunki (w tym gatunek typowy O. hulkei) z innymi słabo poznanymi dinozaurami długoszyjnymi, jak "takson-worek" Pelorosaurus. Wg Blowsa (1995) okaz O. hulkei BMNH 28632 należy do Brachiosauridae, przy czym pozostałe jego gatunki powinny być zaliczone do Sauropoda jako incertae sedis (niepewna klasyfikacja) bądź do rodzaju Eucamerotus przy czym Pelorosaurus conybearei jest odmiennym gatunkiem. Wg Upchurcha i in. (2004) cały rodzaj Ornithopsis jest Titanosauriformes (incertae sedis).
Często jednak Eucamerotus uznaje się za młodszy synonim Ornithopsis i uważa się go za nomen dubium. Niemniej jednak praktycznie kolejna nowa publikacja na temat tych taksonów rewiduje dotychczasowe ustalenia, a więc ich klasyfikacja może się jeszcze nieraz zmienić. Naish i Martill (2007) bronią jego ważności. Wg nich z 11 gatunków (w tym 9 rodzajów) zauropodów z Wyspy Wight (w tym nienazwany diplodokoid) tylko 2 gatunki są ważne: Oplosaurus armatus i właśnie Ornithopsis hulkei, reszta zaś to nomen dubium. Wg Upchurcha i in. (2011) Ornithopsis hulkei jest ważnym gatunkiem i bazalnym Titanosauriformes.
Pozostałe gatunki ornitopsa pozostały synonimami innych zauropodów, bądź też są nomen dubium. Zostały one dopisane do takich rodzajów dinozaurów długoszyich, jak Bothriospondylus, Cetiosauriscus, Cetiosaurus i Pelorosaurus. Przez ten swoisty rozrzut gatunków do odmiennych grup zauropodów, Ornithopsis zasługuje na miano "taksonu-worka".
Być może jednak istnieje jeszcze jeden, ważny gatunek – mianowicie O. leedsii. Jest on jednak najprawdopodobniej odmiennym (nowym?) rodzajem należącym do Brachiosauridae. Prawdopodobnie ze względu na swoją odmienność od gatunku typowego O. hulkei, przemianowywano go w przeszłości dwukrotnie na gatunki należące do innych rodzajów: wpierw do Cetiosaurus jako Cetiosaurus leedsii, a następnie do Cetiosauriscus jako Cetiosauriscus leedsii. Obecnie jako ważną nazwę traktuje się tą pierwotną, choć być może w przyszłości zostanie dla tego taksonu ukuta nowa nazwa rodzajowa.
Rozmiary
Źródła podają średnie rozmiary tego zauropoda, lecz bez żadnych konkretnych liczb. Gdyby rzeczywiście był brachiozaurydem, to Ornithopsis (gatunek Ornithopsis hulkei) mógłby osiągać jakieś 14-18 metrów długości (szacunki nieoficjalne).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Ornithopsis oznacza "podobny do ptaka", a wzięła się ona od błędnej interpretacji autora opisu, Harry’ego Seeleya. Z kolei epitet gatunkowy hulkei honoruje prawdopodobnie Johna Hulke’a, który opisał m.in. inne gatunki ornitopsa, należące obecnie do innych zauropodów.
Spis gatunków
| Ornithopsis | Seeley, 1870 | ?nomen dubium' |
| O. hulkei | Seeley, 1870 | ?nomen dubium |
| = Pelorosaurus hulkei | Lydekker, 1889 | |
| O. conybearei | Melville, 1849 | = Pelorosaurus conybearei |
| O. oxoniensis | = Cetiosaurus oxoniensis | |
| ?O. eucamerotus | Hulke, 1882 | nomen dubium |
| ?O. leedsii | Hulke, 1887 | ?nomen dubium |
| = Cetiosaurus leedsii | Woodward, 1905 | |
| = Cetiosauriscus leedsii | von Huene, 1927 | |
| O. manseli | Lydekker, 1887 | = "Ischyrosaurus" manseli |
| O. humerocristatus | Lydekker, 1888 | = Duriatitan humerocristatus |
| = Cetiosaurus humerocristatus | Hulke, 1874 | |
| = Pelorosaurus humerocristatus | (Hulke, 1874) Sauvage, 1887 | |
| O. suffosa | von Huene, 1922 | = Bothriospondylus suffossus |
| O. greppini | von Huene, 1922 | = Amanzia greppini |
| = Cetiosauriscus greppini | (von Huene, 1922) |
Bibliografia
Blows W.T. The Early Cretaceous sauropod dinosaurs Ornithopsis and Eucamerotus from the Isle of Wight, England. „Palaeontology”. 38, ss. 187–197, 1995
Naish, D.; Martill, D. M. (2007). "Dinosaurs of Great Britain and the role of the Geological Society of London in their discovery: basal Dinosauria and Saurischia". Journal of the Geological Society 164 (3): 493–510. doi:10.1144/0016-76492006-032
Upchurch P & Martin J. (2002): "The Rutland Cetiosaurus: the anatomy and relationships of a Middle Jurassic British sauropod dinosaur.". Palaeontology 45 (6): 1049–1074
Upchurch P., Barrett P. M., Dodson P.: Sauropoda. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004
Upchurch, P., Mannion, P.D. & Barrett, P.M. (2011). Sauropod dinosaurs. [w] Batten, D. J. (ed.) English Wealden Fossils. The Palaeontological Association (London). 476-525.
