Panphagia
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Maciej Ziegler |
| Panphagia (panfagia) | |
|---|---|
| Długość: | ponad 1,3 m |
| Masa: | ? kg |
| Miejsce występowania: | Argentyna - prowincja San Juan
(dolne osady ogniwa Cancha de Bochas) |
| Czas występowania | 231-230,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Szkielet - na biało odnalezione kości. Autorzy: Ricardo N. Martinez i Oscar A. Alcober (2009). | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Panphagia protos to jeden z najstarszych zauropodomorfów. Jej szczątki zostały odkryte w prowincji San Juan w Argentynie pod koniec 2006 roku. Datuje się je na karnik (późny trias).
Pozycja systematyczna i anatomia
Panphagia była małych rozmiarów – jej holotyp określa się na około 1,3 m długości. Nie były to jednak jej maksymalne rozmiary, gdyż był to osobnik nie w pełni dojrzały. Wyglądem zewnętrznym na pierwszy rzut oka przypominała inne prymitywne dinozaury gadziomiedniczne, gdyż miała ich proporcje w budowie poszczególnych kości. Budowa jej zębów wskazuje na wszystkożerność. Szczątki Panphagia protos, pierwotnie uważanej za prekursora wszystkich zauropodomorfów, zostały formalnie opisane w 2009 roku przez Martíneza i Alcobera.
Budowa mózgoczaszki panfagii potwierdza, że jest ona bardzo prymitywna. Nie miała jeszcze cech typowych dla późniejszych prozauropodów, takich jak szersze kości czołowe i zredukowane wnęki - przednia bębenkowa i kłaczkowata. Jednak pewne aspekty kości nadpotylicznej (np. szerokość) bardziej nawiązują już do zauropodomorfów niż pozostałych dinozaurów. Dziwi przyczep mięśnia protraktora kości skrzydłowej i kwadratowej, znajdujący się na prootic. Ma wydłużony kształt, podobnie jak u tekodontozaura, u prymitywnego teropoda tawy jest on nieco dłuższy. Jednak jest znacznie krótszy u roślinożernych dinozaurów i silezaura niż u panfagii.
Panphagia dzieli niektóre cechy z Saturnalia, a także z Eoraptor - prawdopodobnie bazalnym zauropodomorfem lub teropodem (przynależność do którejś z tych grup nie jest absolutnie pewna). Są nimi np. puste kości, budowa zębów, ogólne proporcje. Analizy filogenetyczne pokazują, że jest to jeden z najprymitywniejszych prozauropodów. Jednak dokładne pokrewieństwa między panfagią a innymi prymitywnymi prozauropodami (np. pampadromem i saturnalią) nie są jasne. Analiza Martíneza i in. (2013) wskazała panfagię jako najprymitywniejszego z nich. Według tych badań nawet eoraptor jest bardziej zaawansowanym przedstawicielem tej grupy.
Materiał kopalny
Holotyp o numerze PVSJ 874 to następujące skamieniałości: częściowa czaszka, na którą składają się prawa kość nosowa i przedczołowa, lewa czołowa, obie kości ciemieniowe i kwadratowe, prawy prootic, kość potyliczna (supraoccipital), przednia połowa lewej dolnej szczęki i prawa część dolnej szczęki bez przedniej części kości zębowej; elementy kręgosłupa: 3 kręgi szyjne (1 przedni i 2 tylne), 4 łuki neuralne tylnych kręgów grzbietowych, 1 trzon kręgu grzbietowego, pierwszy pierwotny kręg krzyżowy, 19 kręgów ogonowych (2 proksymalne, 1 środkowo-proksymalny i 15 dystalnych); element obręczy barkowej: lewa łopatka; elementy obręczy miednicznej: lewa kość biodrowa, częściowa lewa kość łonowa, lewa kość kulszowa; szczątki kończyn tylnych: prawa kość piszczelowa i skokowa, prawa kość III śródstopia, proksymalna połowa prawdopodobnie lewej kości IV śródstopia i 4 paliczki (w tym 1 pazur kończyny tylnej).
Diagnoza
Wg Martíneza i Alcobera (2009) jest to dinozaur o charakterystycznych cechach:
- przedniotylnie wydłużony dół na podstawie przedniobrzusznego wyrostka kości nosowej;
- szerokim bocznym kołnierzem na kości kwadratowej z szerokim otworem umiejscowionym daleko od trzonu kości;
- głębokim rowku na powierzchni bocznej dolnej szczęki w otoczeniu wystających grzebieni brzusznych i grzbietowych, ciągnących się od dziewiątego zęba do otworu kości kątowej górnej;
- wyrostkach tylnobrzusznych kości zębowej rozdwojonych w dwie smukłe gałęzie, które pokrywają boczną powierzchnię kości kątowej;
- długim wyrostku retroarticular kości stawowej, poprzecznie szerszym niż obszar styku z kością kwadratową;
- owalnych bruzdach na bocznej powierzchni tylnej granicy trzonów kręgów szyjnych;
- wzniesieniach zlokalizowanych tylnogrzbietowo do diapofyzów łuków neuralnych przednich kręgów szyjnych;
- dystalnym końcu ostrza łopatki prawie trzykrotnie szerszym od jej szyjki;
- ostrzu łopatki z poszerzonym tylnodystalnym rogiem ograniczonym przez zaklinowaną tylną granicę;
- blaszką przyśrodkową brevis fossa dwukrotnie szerszą niż wyrostek kości biodrowej (iliac spine).
Powyższe cechy odróżniają w opinii Martíneza i Alcobera Panphagia protos od innych prymitywnych zauropodomorfów, a także od pozostałych prymitywnych gadziomiednicznych, jak Eoraptor.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Panphagia pochodzi o greckich słów: pan (wszystko), phagein (jeść), ia (odnoszący się do). W wolnym tłumaczeniu nazwę tę można przetłumaczyć jako "wszystkożerca". Epitet gatunkowy protos wskazuje z kolei na jego prymitywność.
Spis gatunków
| Panphagia | Martínez i Alcober, 2009 |
|---|---|
| P. protos | Martínez i Alcober, 2009 |
Bibliografia
Cabreira, S.F., Schultz, C.L., Bittencourt, J.S., Soares, M.B., Fortier, D.C., Silva, L.R., Langer, M.C. 2011. New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil. Naturwissenschaften, t. 938, str. 1035–1040.
Ezcurra, M.D. 2010. A new early dinosaur (Saurischia: Sauropodomorpha) from the Late Triassic of Argentina: a reassessment of dinosaur origin and phylogeny. Journal of Systematic Palaeontology, t. 8, nr 3, str. 371–425.
Martínez, R.N., Alcober, O.A. 2009. A basal sauropodomorph (Dinosauria: Saurischia) from the Ischigualasto Formation (Triassic, Carnian) and the early evolution of Sauropodomorpha. PLoS ONE, t. 4, nr 2, str. 1–12. DOI:10.1371/journal.pone.0004397
Martínez, R.N., Apaldetti, C., Abelin, D. 2013. Basal sauropodomorphs from the Ischigualasto Formation. Journal of Vertebrate Paleontology, t. 32:sup1, str. 51-69. DOI: 10.1080/02724634.2013.819361
Martínez, R.N., Haro, J.A., Apaldetti, C. 2013. Braincase of Panphagia protos (Dinosauria, Sauropodomorpha). Journal of Vertebrate Paleontology, t. 32: sup1, str. 70-82. DOI:10.1080/02724634.2013.819009
