Theiophytalia
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Theiophytalia (teiofytalia) | |
|---|---|
| Długość | 5-6 m |
| Masa | ok. 0.5 t |
| Miejsce | USA
Kolorado (formacja Purgatoire) |
| Czas |
ok. 125-100 Ma wczesna kreda (apt – alb) |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja głowy. Autor: Jaime A. Headden. | |
Wstęp
Theiophytalia to rodzaj iguanodonta żyjącego we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Dinozaur ten znany jest z pojedynczej, niekompletnej czaszki, pierwotnie przypisanej do Camptosaurus. Wg wielu analiz filogenetycznych, najbliższym krewnym teiofytalii mógł być Hippodraco.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Theiophytalia pochodzi od greckich słów theios („należący do bogów”) i phytalia („ogród”). Nawiązuje ona do miejsca znalezienia szcztków – Garden of the Gods Park. Epitet gatunkowy honoruje Jamesa Hutchinsona Kerra, odkrywcę szczątków tego zwierzęcia.
Materiał kopalny
Holotyp (YPM 1887) składa się z dwóch segmentów, zawierających kości z lewej strony czaszki. Pierwszy segment obejmuje większą część pyska mniej więcej do oczodołów. Drugi segment to tylna część żuchwy oraz kilka kości znajdujących się z tyłu czaszki, m.in. k. kwadratowa, jarzmowa i kwadratowo-jarzmowa (Brill i Carpenter, 2006). Zob. zdjęcie obok.
Historia taksonu
Czaszka teiofytalii została odkryta już w 1878 r. Znany amerykański paleontolog Othniel Marsh zidentyfikował ją jako okaz kamptozaura. Uznał on ponadto, że szczątki pochodziły ze słynnej formacji Morrison. Dopiero w 2006 r. Brill i Carpenter zorientowali się, że owa czaszka pochodzi z młodszych geologicznie osadów formacji Purgatoire. Zauważyli oni również znaczące różnice morfologiczne w stosunku do kamptozaura. W związku z tym w 2006 r. utworzyli dla tych szczątków nowy rodzaj - Theiophytalia.
Budowa
Theiophytalia była raczej średniej wielkości roślinożercą. Długość jej czaszki została oszacowana na 46,6 cm (Brill i Carpenter, 2006). Ogólna charakterystyka i wielkość czaszki została określona jako pośrednia między Camptosaurus i Iguanodon. W widoku grzbietowym była z grubsza trójkątna, z wąskim pyskiem i szerszą okolicą policzkową, jak u kamptozaura. Była jednak proporcjonalnie dłuższa niż u bardziej znanego krewniaka. Nozdrza były niewielkie i umieszczone z przodu pyska, podobnie jak u Camptosaurus. Okno przedoczodołowe było małe, pośrednie między dwoma wspomnianymi ornitopodami. Oczodoły były mniejsze niż u kamptozaura, zbliżone wielkością do tych znanych u iguanodona. Jedną z charakterystycznych cech teiofytalii była silnie chropowata przednia krawędź pyska (Brill i Carpenter, 2006).
Spis gatunków
| Theiophytalia
|
Brill i Carpenter, 2006 |
| T. kerri | Brill i Carpenter, 2006 |
Bibliografia
Brill, K. & K. Carpenter (2006). "A description of a new ornithopod from the Lytle Member of the Purgatoire Formation (Lower Cretaceous) and a reassessment of the skull of Camptosaurus”. [w:] Carpenter, Kenneth. Horns and Beaks: Ceratopsian and Ornithopod Dinosaurs. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press. pp. 49–67.
Carpenter, K. & Ishida, Y. (2010). "Early and "Middle" Cretaceous Iguanodonts in Time and Space". Journal of Iberian Geology. 36 (2): 145–164. doi:10.5209/rev_JIGE.2010.v36.n2.3
Holtz, T. (2012) "Dinosaurs" (suplement) [[1]]
Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.
