Nasutoceratops

Autor:	Marcin Szermański, Paweł Konarzewski
Korekta:	Maciej Ziegler

---

Nasutoceratops (nasutoceratops)
Długość	4,5 m
Masa	1,5 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Utah (formacja Kaiparowits)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 76-75,5 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Centrosaurinae Nasutoceratopsini
Rekonstrukcja przyżyciowa Nasutoceratops. Autor: UnexpectedDinoLesson [6] 4.5 m Porównanie wielkości Nasutoceratops i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003EHolotyp\u003C/a\u003E (UMNH VP 16800) (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - Holotyp (UMNH VP 16800) (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.5375480000000010250005288980901241302490234375,"lon":-111.7903069999999985384420142509043216705322265625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - UMNH VP 19469 (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - UMNH VP 19469 (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.52366200000000162617652676999568939208984375,"lon":-111.767303999999995767211657948791980743408203125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - UMNH VP 19466 (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - UMNH VP 19466 (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.5201220000000006393747753463685512542724609375,"lon":-111.751855000000006157279131002724170684814453125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Nasutoceratops titusi to gatunek bazalnego centrozauryna o niezwykłej budowie czaszki żyjącego na terenach Stanów Zjednoczonych w późnej kredzie. Po raz pierwszy świat paleontologiczny usłyszał o nim w 2010 roku, kiedy to Eric Lund w swojej dysertacji nadał mu nazwę "Nasutuceratops titusi".

Historia taksonu

Holotyp Nasutoceratops podczas preparacji. Fot. Brett Neilson [1].

W 2000 r. zainicjowano projekt Kaiparowits Basin Project (KBP), którego celem było zebranie i zbadanie późnokredowych skamieniałości kręgowców z Zagłębienia Kaiparowits w znajdującego się w narodowym parku Grand Staircase–Escalante National Monument na południu stanu Utah. Rok później Muzeum Historii Naturalnej w Utah (UMNH) i Biuro Zarządzania Ziemią (Bureau of Land Management) zawarły ze sobą umowę o współpracy, które zarząda terenem GSENM. W ciągu pierwszych 5 lat (2001-2006) zespoły badawcze zarejestrowały łącznie 392 dni prac terenowych w ramach tego projektu, co stanowi 2635 dni roboczych (czas pracy dla 1 osoby wynosił 8 godzin), co daje łącznie około 21 080 godzin roboczych. Łącznie przeszukany obszar formacji Wahweap i Kaiparowits wyniósł 37 tys. akrów. Łącznie odkryto i zmapowano ponad 1000 stanowisk, w których odnajdywano wymarłe kręgowce, a wiele stanowisk z makroskamieniałościami zostało wydobytych. W 2006 roku Eric Lund w stanowisku UMNH VP 940 wykopał niekompletny szkielet wówczas nieznanego ceratopsyda (UMNH VP 16800). Po wstępnych oględzinach okazało się, że jest to nowy przedstawiciel Centrosaurinae, który otrzymał roboczą nazwę "Kaiparowits new taxon C" (Getty i in., 2010). Cztery lata później Lund w swojej pracy magisterskiej nieformalnie nadał nazwę nowemu centrozaurynowi "Nasutuceratops titusi". Kolejny krótki opis omawianego rodzaju pojawił się w publikacji Loewena i wspólników (2013), którzy oznaczyli go jako "Kaiparowits centrosaurinae A". W tym samym roku Scott Sampson i wspólnicy formalnie nazwali tego dinozaura Nasutoceratops titusi.

Materiał kopalny i lokalizacja

Rekonstrukcja szkieletu Nasutoceratops. Na biało odnalezione kości. Skala 1 m. Źródło. Sampson i in., 2013 [2]

Holotyp UMNH VP 16800 to prawie kompletna czaszka o długości około 1,5 metra, syncervical (zrośnięte kręgi szyjne), 3 fragmentaryczne kręgi grzbietowe, lewa kończyna przednia i fragmentaryczna prawa należąca do osobnika bliskiego osiągnięcia dorosłości (dojrzewający - ang. subadult lub młody dorosły).

Materiał przypisany:

UMNH VP 19466 to dysartykułowana czaszka należąca do osobnika dorosłego zawierająca częściową prawą kość przedszczękową, szczękową i nosową.

UMNH VP 19469 to izolowana kość łuskowa.

Reasumując – znamy ok. 90% czaszki i ok. 10% szkieletu pozaczaszkowego N. titusi.

Skamieniałości te tkwiły w środkowych warstwach formacji Kaiparowits (około 250-320 m), datowanych na kampan (około 76-75,5 Ma). Znaleziska miały miejsce na terenie południowego Utah, w Grand Staircase-Escalante National Monument.

Budowa

Zrekonstruowana czaszka Nasutoceratops. Fot. MWAK [3]

Nasutoceratops był średniej wielkości czworonożnym centrozaurynem o długości 4,5 m i masie 1,5 t (Paul, 2016). Charakteryzował się czaszką o niezwykłej i urodziwej budowie. Kryza miała duże otwory zmniejszające jej masę i była kształtu półokrągłego z prostymi, półksiężycowatymi różkami na kości ciemieniowej (epiparietales) i łuskowej (episquamosales). Ich pozycja (epiparietales p0-p7) oraz umieszczenie środkowego różka (p0) wyróżniała go spośród jego kuzynów. Jego kość nosowa zawierała pneumatyczne otwory i była bardzo zaokrąglona, czym przypomina nieco twór u hadrozauryda Gryposaurus (Lund i in., 2016). Długość rogów nadoczonych (około 457 mm, Lund, 2010) była jedną z najdłuższych spośród wszystkich centrozaurynów a ich rozstawienie przypominało bardziej u tura czy – jak określa Lund – "byka długorogiej odmiany teksańskiej", aniżeli pozostałych ceratopsydów. Inną cechą unikatową była kość krzyżowa z wyraźnym grzbietowo-bocznym grzbietem (Lund i in., 2016).

Odciski skóry

Zachowane odciski skóry u poszczególnych przedstawicieli Ceratopsia. Odciski Nasutoceratops są oznaczone literami f,g i h. Źródło: Bell i in., 2022 [4]

Na łopatce i kości ramiennej okazu typowego Nasutoceratops zachowały trzy płaty z odciskami skóry w formie odlewów oznaczonymi przez Lunda i in. (2016) jako A, B i C. Największy obszar o powierzchni 120 cm² (A) zawiera układ ciasno upakowanych, od owalnych do podokrągłych łusek o średnicy od 2 do 8 mm, które są ułożone w nieregularnych rzędach. Drugi obszar (B) zajmuje powierzchnie 84 cm² i ma średniej wielkości łuski oraz owalne o średnicy od 5 do 11 milimetrów. Między obszarami A I B znajduje się jeszcze trzeci płat (oznaczony literą C) z odciskami skóry o powierzchni 25 cm². Ma on niezwykły wzór, gdyż zawiera sześciokątne łuski o średnicy 8-11 mm, które są połączone małymi, głęboko naciętymi, łuskami w kształcie trójkąta równobocznego. Obszar C nie występuje u żadnych innych ceratopsów, gdy A i B są obecne u Psittacosaurus, Chasmosaurus i Centrosaurus. U Nasutoceratops nie występuje wzór z dużymi okrągłymi łuskami otoczony przylegającymi mniejszymi łuskami, które są u Centrosaurus i Chasmosaurus.

Klasyfikacja

N. titusi jest wg Lunda (2010) oraz Samspona i in. (2013) taksonem siostrzanym względem Avaceratops lammersi z kampanu i zarazem jednym najbardziej bazalnych przedstawicieli Centrosaurinae. Jak sugerowali, nasutoceratops może być przedstawicielem nieznanej dotąd gałęzi krótkokryzowych, lecz długorogich centrozaurynów.

Ryan i in. (2017) dla Nasutoceratops i jego kuzynów nazwali nowy klad Nasutoceratopsini. Charakteryzują się krótkimi kryzami, niewielkimi rogami nosowymi, dużymi rogami nadocznymi oraz stosunkowo krótkimi i głębokimi twarzoczaszkami. Według Dalmana i in. (2018) w tej w grupie znajdują się również: Avaceratops, Crittendenceratops, Yehuecauhceratops oraz nienazwane taksony: CMN 8804, MOR 692 (zobacz Avaceratops: Materiał kopalny) i Malta centrosaurine. W 2023 roku został opisany kolejny przedstawiciel Nasutoceratopsini - Furcatoceratops.

Paleośrodowisko

Dinozaury z formacji Kaiparowits. Nasutoceratops znajduje się w oddali po prawej stronie. Autor: ABelov2014. [5]

Osady formacji Kaiparowits sugerują występowanie środowisk lądowych zalewanych przez wiele lat słodką wodą w obrębie nizin rzecznych z wysokim tempem akumulacji osadów (39-42 cm/ka). Klimat występujący na tych terenach był ciepły, wilgotny z wysokimi opadami i prawdopodobnymi okresami suszy. Występowało tam wiele morskich bezkręgowców i kręgowców (Roberts, 2007). Znanymi dinozaurami pochodzącymi z tej formacji są: Utahceratops, Kosmoceratops, Teratophoneus, Akainacephalus, Hagryphus, Talos, Parasaurolophus i Gryposaurus.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Nasutoceratops (pierwotna, niepublikowana nazwa „Nasutuceratops” została skorygowana) to połączenie łac. nasutus (wielkonosy) i gr. ceratops (rogate oblicze) i odnosi się do niezwykłej morfologii jego pyska. Epitet gatunkowy titusi honoruje paleontologa Alana Titusa.

Spis gatunków

Nasutoceratops	Sampson, Lund, Loewen, Farke i Clayton, 2013
= "Nasutuceratops"	Lund, 2010 vide Longrich, 2013	nomen nudum (nomen ex dissertatione)
N. titusi	Sampson, Lund, Loewen, Farke i Clayton, 2013
= "Nasutuceratops titusi"	Lund, 2010 vide Longrich, 2013	nomen nudum (nomen ex dissertatione)

Bibliografia

Dalman, S. G., Hodnett, J. P. M., Lichtig, A. J., & Lucas, S. G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 79, 141-164. [7]

Getty, M. A., Loewen, M. A., Roberts, E., Titus, A. L., & Sampson, S. D. (2010). "Taphonomy of horned dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae) from the late Campanian Kaiparowits formation, Grand Staircase-Escalante National Monument, Utah" [w]: Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B., Eberth, D.A. (red.): "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, s. 478-494

Ishikawa, H., Tsuihiji, T & Manabe, M. (2023). "Furcatoceratops elucidans, a new centrosaurine (Ornithischia: Ceratopsidae) from the upper Campanian Judith River Formation, Montana, USA". Cretaceous Research. 105660. doi:10.1016/j.cretres.2023.105660

Loewen, M.A., Farke, A.A., Sampson, S.D., Getty, M.A., Lund, E.K. & O'Connor, P.M. (2013) "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press pp. 488-503

Longrich, N.R. (2013) "Judiceratops tigris, a New Horned Dinosaur from the Middle Campanian Judith River Formation of Montana". Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 54: 51–65. doi:10.3374/014.054.0103

Lund, K.E. (2010) "Nasutuceratops titusi, a new basal centrosaurine dinosaur (Ornithischia: Ceratopsidae) from the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation, southern Utah". Praca magisterska, Department of Geology and Geophysics, University of Utah, 1-172 [8]

Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "Nasutoceratops titusi (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. doi:10.1080/02724634.2015.1054936

Roberts, E. M. (2007). "Facies architecture and depositional environments of the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation, southern Utah". Sedimentary Geology, 197(3-4), 207-233. doi:10.1016/j.sedgeo.2006.10.001

Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Oldman Formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. doi:10.1139/cjes-2016-0110

Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. doi:10.1098/rspb.2013.1186