Supersaurus

Do ewentualnego sprawdzenia i ?aktualizacji.

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański, Maciej Ziegler	Łukasz Czepiński, Dawid Mazurek, Mateusz Tałanda, Kamil Kamiński, Krzysztof Stuchlik

Supersaurus (superzaur)
Długość:	25->40 m
Masa:	?
Miejsce występowania:	USA - Kolorado, Wyoming; Portugalia - Dystrykt Lizbona (formacja Morrison – ogniwo Brushy Basin; górne warstwy formacji Lourinhã)
Czas występowania	155-148 Ma późna jura (kimeryd - tyton)
Systematyka	Dinosauria Sauropodomorpha Sauropoda Diplodocoidea Diplodocidae ? Diplodocinae
Rekonstrukcja szkieletu S. vivianae. Autor: Scott Hartman [7]
Mapa znalezisk S. viviane:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":5,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Morrison\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Morrison (strona nie istnieje)\"\u003EMorrison\u003C/a\u003E, Kolorado, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E\|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003ESupersaurus vivianae\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003EBYU 12962\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E) oraz wi\u0119kszo\u015b\u0107 materia\u0142u przypisanego (pr\u00f3cz \"Jimbo\").\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Morrison, Kolorado, USA\|Supersaurus vivianae - BYU 12962 (holotyp) oraz wi\u0119kszo\u015b\u0107 materia\u0142u przypisanego (pr\u00f3cz \"Jimbo\").\n","link":"","lat":38.58310000000000172803993336856365203857421875,"lon":-108.3971999999999979991116560995578765869140625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Morrison\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Morrison (strona nie istnieje)\"\u003EMorrison\u003C/a\u003E, Wyoming, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E\|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003ESupersaurus vivianae\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003EWDC DMJ-021\u003C/b\u003E (\"Jimbo\").\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Morrison, Wyoming, USA\|Supersaurus vivianae - WDC DMJ-021 (\"Jimbo\").\n","link":"","lat":42.62939999999999685087459511123597621917724609375,"lon":-105.438999999999992951416061259806156158447265625,"icon":""}],"imageoverlays":null}
Mapa znalezisk S. lourinhanensis:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":5,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Lourinh%C3%A3\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Lourinh\u00e3 (strona nie istnieje)\"\u003ELourinh\u00e3\u003C/a\u003E, Porto Dinheiro, \u003Ca href=\"/wiki/Portugalia\" class=\"mw-redirect\" title=\"Portugalia\"\u003EPortugalia\u003C/a\u003E\|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EDinheirosaurus lourinhanensis\u003C/i\u003E \u2013 \u003Cb\u003EML 414\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E).\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Lourinh\u00e3, Porto Dinheiro, Portugalia\|Dinheirosaurus lourinhanensis \u2013 ML 414 (holotyp).\n","link":"","lat":39.21640000000000014779288903810083866119384765625,"lon":-9.3437000000000001165290086646564304828643798828125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Supersaurus to późnojurajski diplodokid z Ameryki Północnej i Europy. Jest jednym z największych dinozaurów z okresu jurajskiego.

Pozycja systematyczna

Supersaurus jest przedstawicielem rodziny Diplodocidae, do której należą też jedne z najsłynniejszych dinozaurów, np. Apatosaurus, Brontosaurus, Barosaurus i Diplodocus. Analiza Lovelace i in. (2007) wykazała, że bliżej mu do Apatosaurus niż pozostałych (tj. należy do Apatosaurinae), lecz najnowsze badania (Whitlock, 2011; Tschopp i in., 2015) potwierdzają przynależność do Diplodocinae.

Bliskim krewnym Supersaurus vivianae może być afrykański Australodocus (Tschopp i in., 2015).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Supersaurus to, jak wyjaśnił Jensen (1985, s. 701), „międzynarodowo opublikowana nazwa potoczna [ang. vernacular]”. Odnosi się to prawdopodobnie do faktu, że nazwa ta była w użyciu już wcześniej (Taylor, online 2019E). Można domyślać się, że to połączenie ang. "super" oraz gr. sauros, co odnosi się do wielkich rozmiarów tego zwierzęcia.

S. vivianae

Historia odkryć i lokalizacja

Znaleziska zaliczone do Supersaurus vivianae pochodzą ze Stanów Zjednoczonych - formacji Morrison, gdzie dokonywano odkryć innych zauropodów (m.in. Apatosaurus, Brachiosaurus, Camarasaurus, Diplodocus), a także teropodów (m.in. Allosaurus, Ceratosaurus, Torvosaurus) oraz dinozaurów ptasiomiedniczych (m.in. Camptosaurus, Stegosaurus).

Skamieniałości Supersaurus vivianae zostały odnalezione na terenie stanów Kolorado (holotyp) – stanowisko Dry Mesa oraz Wyoming ("Jimbo") – stanowisko Jimbo.

S. vivianae pochodzi z średnich wiekiem osadów formacji Morrison - zony 4 sensu Forster 2003 (Tschopp i in., 2015).

Typowy okaz superzaura został odnaleziony w 1979 r. Został formalnie nazwany i pokrótce opisany w 1985 r. przez Jensena i zaliczony do Sauropoda (Jensen, 1985). W tej samej publikacji Jensen opisał dwa inne giganty odnalezionego nieopodal holotypu superzaura, które nazwał Ultrasaurus macintoshi. Mogą być one młodszymi synonimami Supersaurus vivianae - zob. Ultrasauros i Dystylosaurus.

Kolejny szkielet superzaura zostały odkryty pod koniec XX wieku w Wyoming (WDC DMJ-021). Został pieszczotliwie ochrzczony "Jimbo" i opisany przez Lovelace i in. (2007).

Materiał kopalny

Odlew prawdopodobnego holotypu Supersaurus. Fot.: Mike Taylor, źródło: [1] i [2].

BYU 13018 - kość krzyżowa i biodrowa z Dry Mesa. Fot.: Etemenanki3 [3].

Holotyp BYU 9025 (?12962; wcześniej 5500) - kość łopatkowo-krucza (Jensen, 1985) o długości 2,44 m, pochodząca ze stanowiska Dry Mesa. Nie jest pewne, która z zachowanych w zbiorach kości jest holotypem – prawdopodobnie to zilustrowana obok (Taylor, online 2019C).

Materiał przypisany (za Lovelace i in., 2007) z typowej lokalizacji znajdujący się w BYU (Brigham Young University): BYU 9024 - środkowy kręg szyjny, mający 137-138 cm długości - jest to więc największy znany kręg szyjny (Wedel, 2011; Lovelace i in., 2007; Wedel i Taylor, 2013), może należeć do Barosaurus - zob. opis Barosaurus: Rozmiary). BYU 4503 – przedni kręg grzbietowy (holotyp Dystylosaurus edwini). BYU 9044 - tylny kręg grzbietowy (holotyp Ultrasauros macintoshi). BYU 13018 – kość krzyżowa (brak 1. kręgu) i prawa biodrowa. BYU 9045, BYU 17462 - przednie kręgi ogonowe. BYU 9085, BYU 10612, BYU 12861, BYU 13016, BYU 13981 - środkowe kręgi ogonowe. BYU 4839, BYU 12639, BYU 12819, BYU 16679 - kręgi ogonowe. BYU 12962 (?9025, wcześniej 5501) - kość łopatkowo-krucza o długości 2,7 m. BYU 12946 - prawa kość kulszowa. BYU 12424 - prawa kość łonowa. BYU 12555 - lewa kość kulszowa.

Lovelace i in. (2007) nie wspominają o następującym materiale (za Tschopp i in., online 2019): BYU 725-11136 – tylny kręg szyjny (w spisie Tschoppa i in. [online 2019] wiele okazów znanych wcześniej ma również drugi wpis z dodanym „725-”, lecz nie dotyczy to 725-11136). BYU 13039 - środkowy kręg ogonowy, opisany przez Curtice'a w 1996 r. TMP 1982.003.0001 – łopatka. TM 0021 – piszczel wzmiankowana przez Wilhite w 2003 r.

Okaz o numerze WDC DMJ-021 ("Jimbo"), opisany przez Lovelace i in. (2007) to w około 30% kompletny szkielet, na którego składa się: 10 niekompletnych kręgów szyjnych, 5 kręgów grzbietowych, fragmenty kręgów krzyżowych i niekompletne kręgi ogonowe, elementy żeber, fragmentaryczna miednica i kość udowa oraz kompletne kości piszczelowe i strzałkowe (Lovelace i in., 2007).

Komentarz

Nie jest pewne, na ile diagnostyczna jest holotypowa kość łopatkowo-krucza S. vivianae. W stanowisku, z którego pochodzi (Dry Mesa), odnaleziono – co jest typowe dla formacji Morrison – dysartykułowane szczątki co najmniej dwóch – prawdopodobnie trzech – gatunków zauropodów (w tym Brachiosaurus), przez co identyfikacja jest niepewna (np. Taylor, 2009; Lovelace i in., 2007).

Podobieństwo części diplodokidowego materiału z typowej lokalizacji do WDC DMJ-021 sugeruje, że to ten sam gatunek (Lovelace i in., 2007). W opartej na okazach analizie kladystycznej (Tschopp i in., 2015) materiał ten (całość materiału zaliczonego przez Lovelace i in., 2007) był najbliższy WDC DMJ-021. Analiza ta wykazała, że żadne istotne cechy nie różnią okazu zakodowanego na podstawie materiału z BYU od WDC DMJ-021, wobec czego uznać należy, że pochodzą od tego samego gatunku (Tschopp i in., 2015).

Część szczątków z Dry Mesa zidentyfikowanych jako Diplodocidae może nie pochodzić od tego samego osobnika. Kości są przeciętnie ok. 1,6 (od 1,41 do 1,69) razy większe od Barosaurus AMNH 6341, z wyjątkiem kręgu szyjnego BYU 9024, dwukrotnie większego (Taylor, online 2019F); wykazuje on budowę Barosaurus (Taylor i Wedel, 2016a; Taylor, online 2019A) - zob. opis Barosaurus: Rozmiary. Kość łokciowa BYU 13744 jest większa o 20-25% od wielkości spodziewanej przez porównanie z piszczelą WDC DMJ-021 (Lovelace i in., 2007). Zdaniem Paula (1988), kręgi ogonowe (BYU 9084, wcześniej 5502), wykluczone później z S. vivianae (Lovelace i in., 2007) mają rozmiary takie jak Diplodocus CM 84, zatem nie mogą pochodzić od tego samego osobnika co kości łopatkowo-krucze. Szczątki mogą nie pochodzić nawet tego samego gatunku, o czym świadczy bliżej niesprecyzowana odmienność budowy części kręgów ogonowych w porównaniu do WDC DMJ-021 (Lovelace i in., 2007). Obie kości łopatkowo-krucze różnią się znacząco kształtem (Taylor, online 2019D) (Curtice i Stadtman [2001 – cytat w Taylor, online 2019B] wskazali, że różnica w długości kości łopatkowo-kruczych została zawyżona w wyniku preparacji i wynosi w rzeczywistości ok. 5 cm, co nie stoi na przeszkodzie uznaniu jej za jeden okaz).

Podsumowując, w materiale z Dry Mesa znajdują się skamieniałości dwóch okazów i prawdopodobnie nawet gatunków niebrachiozaurydowych zauropodów (prawdopodobnie diplodokidów), lecz ich identyfikacja oraz status taksonomiczny Supersaurus vivianae, Ultrasaurus macintoshi, Dystylosaurus edwini i gatunku reprezentowanego przez WDC DMJ-021 wymagają jeszcze drobiazgowych badań.

Etymologia

Epitet gatunkowy vivianae wywodzi się z imienia Vivian Jones, która wraz z Eddiem Jonesem odkryła około 1943 roku lokalizacje Uncompahgre Upwarp, m.in. Dry Mesa, gdzie zostały odkryte szczątki Supersaurus.

Budowa i rozmiary

Rekonstrukcja S. vivianae. Autorzy: Mariana Ruiz Villarreal (LadyofHats), Stephen O'Connor (Steveoc 86) [4].

Rekonstrukcja S. vivianae. Autor: Nobu Tamura [5].

W porównaniu do Diplodocus i Barosaurus, Supersaurus vivianae (a przynajmniej niektóre okazy mu przypisywane, jak WDC DMJ-021) jest masywniej zbudowany (Lovelace i in., 2007).

S. vivianae (a przynajmniej część materiału mu przypisywanego) reprezentuje jednego z nielicznych nietytanozaurokształtnych zauropodów, który mógł konkurować z Titanosauriformes pod względem wielkości. Gdyby przyjąć proporcje ogona Apatosaurus do uzupełnienia rekonstrukcji szkieletu, to uzyskuje się długość S. vivianae wynoszącą 33-34 m dla obu okazów (przy czym ten z BYU miał być marginalnie większy) i masę 35-40 ton (Lovelace i in., 2007). Paul (online 2010; 2010) podał dla BYU 9025 37 ton, choć dla S. vivianae 35 m i 35 ton. Hartman (online 2013) podał dla okazu z WDC 32 m (w tym 12 m szyi) i 30-35 ton a dla okazu z BYU aż ponad 40 m i 40-50 ton. Molina-Pérez i Larramendi (2020, s. 254) oszacowali jeden z okazów na 33 m i 35 t a drugi na 31 m i 29 t (dla obu podali to samo oznaczenie WDC DMJ-021, lecz jest to zapewne pomyłka; podają, że WDC DMJ-021, znany jako "Jimbo", był zwierzęciem trochę mniejszym z długością 31 m i masą 29 t"). Zespół paleontologów prowadzony przez Cary'ego Woodruffa (2024) zbadali histologię kości piszczelowej i żebra grzbietowego okazu WDC DMJ-021 ("Jimbo"). Nie udało się oszacować wieku w chwili śmierci tego diplodocyda, lecz na pewno osiągnął dojrzałość anatomiczną na wiele lat przed swym zgonem.

S. lourinhanensis