Tapuiasaurus

Autor:	Tomasz Skawiński
Korekta:	Maciej Ziegler, Jakub Starzyński, Michał Siedlecki

---

Tapuiasaurus (tapujazaur)
Długość	10,8 m
Wysokość	2,3 m (w ramionach)
Masa	2,8 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Brazylia - Minas Gerais (formacja Quiricó)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 121 Ma wczesna kreda (wczesny apt)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Macronaria Titanosauriformes Somphospondyli Titanosauria ?Lithostrotia ?Eutitanosauria ?Saltasauroidea ??Nemegtosauridae/??Saltasauridae
Rekonstrukcja szkieletu w Muzeum Zoologi Uniwersytetu w São Paulo. Zdjęcie: Mike Peel. [2]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ECora\u00e7\u00e3o de Jesus, \u003Ca href=\"/wiki/Formacja\" class=\"mw-redirect\" title=\"Formacja\"\u003Eformacja\u003C/a\u003E \u003Ca href=\"/index.php?title=Quiric%C3%B3\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Quiric\u00f3 (strona nie istnieje)\"\u003EQuiric\u00f3\u003C/a\u003E|\u003Cb\u003EMZSP-PV 807\u003C/b\u003E - \u003Ci\u003E\u003Ca class=\"mw-selflink selflink\"\u003ETapuiasaurus\u003C/a\u003E macedoi\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Cora\u00e7\u00e3o de Jesus, formacja Quiric\u00f3|MZSP-PV 807 - Tapuiasaurus macedoi - holotyp.\n","link":"","lat":-16.684400000000000119371179607696831226348876953125,"lon":-44.36030000000000228510543820448219776153564453125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Tapuiasaurus to rodzaj niewielkiego zauropoda z grupy tytanozaurów (Titanosauria) żyjącego we wczesnej kredzie na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej. Jest jednym z niewielu tytanozaurów znanych z dość kompletnej czaszki.

Materiał kopalny i lokalizacja typowa

Czaszka tapujazaura . Źródło: Zaher i in., 2011. [1]

Tapuiasaurus macedoi został opisany w 2011 roku przez Hussama Zahera i współpracowników w oparciu o fragmentaryczny, połączony stawowo szkielet (MZSP-PV 807) obejmujący niemal kompletną czaszkę wraz z żuchwą, kości gnykowe (największe kości gnykowe znane u kredowych zauropodów), kręgi (dźwigacz, obrotnik, pięć szyjnych oraz pięć grzbietowych), żebra, lewą płytę mostkową, prawe: kość kruczą i ramienną, lewą kość promieniową, kości łokciowe, kości śródręcza, udowe, lewą kość strzałkową i niemal kompletną lewą stopę. Skamieniałości te odkryto w formacji Quiricó w pobliżu miasta Coração de Jesus w brazylijskim stanie Minas Gerais. Na podstawie obecności szczątków mięśniopłetwych, małżoraczków i palinomorf wiek tych osadów ocenia się na apt (prawdpodobnie wczesny - Martínez i in., 2016, Gallina i in., 2022).

Budowa

Czaszka Tapuiasaurus cechowała się wydłużonym, szerokim, zaokrąglonym pyskiem z prostymi kośćmi przedszczękowymi, cylindrycznymi zębami ciągnącymi się do wysokości okna poprzedzającego okno przedoczodołowe, nachylonymi ku przodowi kośćmi kwadratowymi i nozdrzami zewnętrznymi cofniętymi do poziomu oczodołów. Tego typu wydłużona czaszka, występująca u niektórych tytanozaurów, niezależnie powstała również u przedstawicieli grupy Diplodocidae. Tapuiasaurus jest najstarszym znanym tytanozaurem z taką morfologią czaszki. Okno przedoczodołowe tego rodzaju jest większe niż u większości Macronaria, choć wydłużone w mniejszym stopniu niż u nemegtozaura. Cechą wyjątkową Tapuiasaurus jest obecność przedniego wyrostka na kości jarzmowej pokrywającego górną krawędź kości szczękowej i tworzącego większość dolnej krawędzi okna przedoczodołowego. Budowa żuchwy przypomina tę występującą u Nemegtosauridae. Kość łokciowa jest wydłużona, a promieniowa rozszerzona na dystalnym końcu. Kręgi przedkrzyżowe są tyłowklęsłe i wysoce spneumatyzowane. Z grubsza więc przypominał inne lepiej poznane tytanozaury, takie jak rapetozaur.

Systematyka

Pozycja filogenetyczna tapujazaura jest niepewna. Wiadomo, że był to przedstawiciel tytanozaurów, prawdopodobnie należący do grupy litostrotów (w tym jako takson siostrzany nemegtozaura lub ogólnie członek nemegtozaurydów; alternatywnie jako takson siostrzany isizaura), lecz jego dokładne pokrewieństwa w obrębie tego kladu są słabo poznane. (por. np. Carballido i Sander, 2013; González Riga i in., 2016; Lacovara i in., 2014; Martínez i in., 2016; Wilson i in., 2016; Zaher i in., 2011; França i in., 2016; Carballido i in., 2017; Averianov i Efimov, 2018; Mannion i in., 2019; González Riga i in, 2019; Silva i in., 2019; Hechenleitner i in., 2020; Cerda i in., 2021; Rubilar-Rogers i in., 2021; Gallina i in., 2022; Mo i in., 2023; Gorsack i in., 2023; Soto i in. 2024; Pérez-Moreno i in., 2024, Pereira i in., 2024). Większość wymienionych analiz skłania się ku klasyfikacji tapujazaura jako litostrota.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Tapuiasaurus pochodzi od słowa Tapuia, w językach z rodziny Jê oznaczająca autochtoniczne plemiona środkowej Brazylii, oraz greckiego słowa sauros („jaszczur”). Nazwa gatunkowa gatunku typowego, macedoi, honoruje Ubirajarę Alvesa Macedo, który odkrył złoża w pobliżu Coração de Jesus.

Spis gatunków

Tapuiasaurus	Zaher, Pol, Carvalho, Nascimento, Riccomini, Larson, Juarez-Valieri, Pires-Domingues, da Silva jr i de Almeida Campos, 2011
T. macedoi	Zaher, Pol, Carvalho, Nascimento, Riccomini, Larson, Juarez-Valieri, Pires-Domingues, da Silva jr i de Almeida Campos, 2011

Bibliografia

Averianov, A., Efimov, V. (2018). "The oldest titanosaurian sauropod of the Northern Hemisphere". Biological Communications. 63 (6): 145–162 [3]

Carballido, J.L., Pol, D., Otero, A., Cerda, I.A., Salgado, L., Garrido, A.C., Ramezani, J., Cúneo, N.R., Krause, J.M. (2017). "A new giant titanosaur sheds light on body mass evolution among sauropod dinosaurs". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 284 (1860): 20171219 [4]

Carballido, J.L., Sander, M.P. (2013). "Postcranial axial skeleton of Europasaurus holgeri (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic of Germany: implications for sauropod ontogeny and phylogenetic relationships of basal Macronaria". Journal of Systematic Palaeontology 12 (3): 335-387 doi:10.1080/14772019.2013.764935

Cerda, I., Zurriaguz, V.L., Carballido, J.L., González, R., Salgado, L. (2021). "Osteology, paleohistology and phylogenetic relationships of Pellegrinisaurus powelli (Dinosauria: Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Argentinean Patagonia". Cretaceous Research. 128: 104957. [5]

França, M.A.G., Marsola, J.C.d A., Riff, D., Hsiou, A.S., Langer, M.C. (2016). "New lower jaw and teeth referred to Maxakalisaurus topai (Titanosauria: Aeolosaurini) and their implications for the phylogeny of titanosaurid sauropods". PeerJ. 4: e2054. [6]

Gallina, P.A.; González Riga, B.J.; Ortiz David, L.D. (2022). "Time for Giants: Titanosaurs from the Berriasian–Santonian Age". [W]: Otero, A.; Carballido, J.L.; Pol, D. "South American Sauropodomorph Dinosaurs". Springer Earth System Sciences. Springer. pp. 229-34

González Riga, B.J.G., Lamanna, M.C., David, L.D.O., Calvo, J.O., Coria, J.P. (2016). "A gigantic new dinosaur from Argentina and the evolution of the sauropod hind foot". Scientific Reports 6: 19165. doi:10.1038/srep19165

González Riga, B.J., Lamanna, M.C., Otero, A., Ortiz D., Leonardo D., Kellner, A.W.A., Ibiricu, L.M. (2019). "An overview of the appendicular skeletal anatomy of South American titanosaurian sauropods, with definition of a newly recognized clade". Anais da Academia Brasileira de Ciências. 91 (suppl 2): e20180374. [7]

Gorscak, E., Lamanna, M.C., Schwarz, D., Díez Díaz, V., Salem, B.S., Sallam, H.M., Wiechmann, M.F. (2023). "A new titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the Upper Cretaceous (Campanian) Quseir Formation of the Kharga Oasis, Egypt". Journal of Vertebrate Paleontology. e2199810. doi:10.1080/02724634.2023.2199810

Hechenleitner, M.E., Leuzinger, L., Martinelli, A.G., Rocher, S., Fiorelli, L.E., Taborda, J.R.A. & Salgado, L. (2020). "Two Late Cretaceous sauropods reveal titanosaurian dispersal across South America". Communications Biology. 3 (1): 622. [8]

Lacovara, K.J., Lamanna, M.C., Ibiricu, L.M., Poole, J.C., Schroeter, E.R., Ullmann, P.V., Voegele, K.K., Boles, Z.M., Carter, A.M., Fowler, E.K., Egerton, V.M., Moyer, A.E., Coughenour, C.L., Schein, J.P., Harris, J.D., Martínez, R.D., Novas, F.E. (2014) "A Gigantic, Exceptionally Complete Titanosaurian Sauropod Dinosaur from Southern Patagonia, Argentina". Scientific Reports 4: 6196. doi:10.1038/srep06196

Mannion, P.D., Upchurch, P., Jin, X., Zheng, W. (2019). "New information on the Cretaceous sauropod dinosaurs of Zhejiang Province, China: impact on Laurasian titanosauriform phylogeny and biogeography". Royal Society Open Science. 6 (8): 191057. [9]

Martínez, R.D.F, Lamanna, M.C., Novas, F.E., Ridgely, R.C., Casal, G.A., Martínez, J.E., Vita, J.R., Witmer, L.W. (2016). "A Basal Lithostrotian Titanosaur (Dinosauria: Sauropoda) with a Complete Skull: Implications for the Evolution and Paleobiology of Titanosauria". PLoS ONE 11(4): e0151661. doi:10.1371/journal.pone.0151661

Mo, J.-Y., Fu, Q.-Y., Yu, Y.-L. & Xu, X. (2023). "A New Titanosaurian Sauropod from the Upper Cretaceous of Jiangxi Province, Southern China". Historical Biology: 1–15. [10]

Pérez-Moreno, A., Salgado, L., Carballido, J. L., Otero, A. & Pol, D. (2024). "A new titanosaur from the La Colonia Formation (Campanian-Maastrichtian), Chubut Province, Argentina". Historical Biology: An International Journal of Paleobiology. [11]

Pereira, P. V. L. G. C.; Bandeira, K. L. N.; Vidal, L. S.; Ribeiro, T. B.; Candeiro, C. R. A., & Bergqvist, L. P. (2024). "A new sauropod species from north-western Brazil: biomechanics and the radiation of Titanosauria (Sauropoda: Somphospondyli)". Zoological Journal of the Linnean Society. zlae054. [12]

Rubilar-Rogers, D., Vargas, A.O., González Riga, B., Soto-Acuña, S., Alarcón-Muñoz, J., Iriarte-Díaz, J., Arévalo, C., Gutstein, C.S. (2021). "Arackar licanantay gen. et sp. nov. a new lithostrotian (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of the Atacama Region, northern Chile". Cretaceous Research. 124: Article 104802. [13]

Silva, J.C.G. Jr., Marinho, T.S., Martinelli, A.G., Langer, M.C. (2019). "Osteology and systematics of Uberabatitan ribeiroi (Dinosauria; Sauropoda): a Late Cretaceous titanosaur from Minas Gerais, Brazil". Zootaxa. 4577 (3): 401–438. [14]

Soto, M., Carballido, J.L., Langer, M.C., Silva Junior, J.C.G., Montenegro, F., Perea, D. (2024). "Phylogenetic relationships of a new titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Uruguay". Cretaceous Research. 105894. [[15]].

Wilson, J.A., Pol, D., Carvalho, A.B., Zaher, H. (2016). "The skull of the titanosaur Tapuiasaurus macedoi (Dinosauria: Sauropoda), a basal titanosaur from the Lower Cretaceous of Brazil". Zoological Journal of the Linnean Society. doi:10.1111/zoj.12420

Zaher, H., Pol, D., Carvalho, A.B., Nascimento, P.M., Riccomini, C., Larson, P., Juarez-Valieri, R., Pires-Domingues, R., da Silva jr, J., de Almeida Campos, D. (2011). "A complete skull of an Early Cretaceous sauropod and the evolution of advanced titanosaurians". PLoS ONE 6 (2): e16663. doi:10.1371/journal.pone.0016663