Magyarosaurus

Autor:	Marcin Szermański,Tomasz Sokołowski
Korekta:	Maciej Ziegler, Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski

---

Magyarosaurus (madziarozaur)
Długość	ok. 5,6 m
Wysokość	1,2 m (w ramionach)
Masa	520 kg
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Rumunia - Basen Hateg (formacje Sânpetru i Densus-Ciula)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 72-66 Ma późna kreda (mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Macronaria Somphospondyli Titanosauria Lithostrotia Eutitanosauria
Skamieniałości na postawie których został nazwany Magyarosaurus. Źródło: Díez Díaz i in., 2025 [2]

Wstęp

Magyarosaurus to rodzaj karłowatego zauropoda, którego skamieniałe szczątki odnaleziono na terenie obecnej Rumunii. Zamieszkiwał te rejony Europy pod koniec ery dinozaurów. Na przestrzeni lat opisano trzy gatunki, z których tylko jeden jest uważany za ważny przez współczesnych paleontologów. Według Díez Díaz i in. (2015) Magyarosaurus od innych tytanozaurów różnił się szczegółami budowy kręgów ogonowych, szewronów, kości ramiennej, łokciowej, promieniowej, udowej oraz strzałkowej.

Historia taksonu i klasyfikacja

Gatunek typowy madziarozaura – Magyarosaurus dacus – został pierwotnie opisany przez Franza Nopcsę jako kolejny gatunek należący do Titanosaurus. Już po 17 latach, słynny niemiecki paleontolog Friedrich von Huene, zauważył znaczne różnice między rumuńskim tytanozaurem, a gatunkami z innych części świata. Zdecydował się więc na ukucie nowej nazwy rodzajowej – Magyarosaurus (Csiki i in., 2010). Równocześnie opisał dwa kolejne gatunki, które przypisał do tego rodzaju – M. transsylvanicus i M. hungaricus, jednak są one przez niektórych uważane za synonimy M. dacus (np. Upchurch i in., 2004). Rewizji skamieniałości rumuńskich zauropodów dokonał zespół naukowców pod przewodnictwem Veroniki Díez Díaz w 2025 roku. Zdaniem badaczy część szczątków M. transsylvanicus należały do niezidentyfikowanych tytanozaurów, a pozostałe są nieodróżnialne od gatunku typowego Magyarosaurus. M. transsylvanicus został uznany za młodszy synonim M. dacus. Z kolei M. hungaricus został przeniesiony do nowego rodzaju Petrustitan.

Madziarozaur należał do kladu Titanosauria i był wg większości naukowców – w przeciwieństwie do Paludititan, który żył na tych samych obszarach – bazalnym tytanozaurem. Mimo to istnieją nieliczne badania, jak np. Curry Rogers (2005), która umieszcza go w kladzie m.in. z zaawansowanymi Nemegtosaurus i Saltasaurus. Według Díez Díaz i in. (2025) Magyarosaurus jest bliskim kuzynem saltazaurydów żyjących w Ameryce Południowej.

Materiał kopalny

Łopatka nieokreślonego gatunku Magyarosaurus. Fot. Ghedoghedo [1].

Magyarosaurus jest znany z dużej ilości, lecz pojedynczych kości (za Díez Díaz i in., 2025).

Lektotyp (SZTFH Ob.3091) to przedni kręg ogonowy. Paralektotyp obejmuje trzon przedniego kręgu ogonowego (SZTFH Ob.3105), lewą kość ramienną (SZTFH Ob.3089), lewą kość łokciową (SZTFH Ob.3100), lewą kość promieniową (SZTFH Ob.3101), kość śródręcza (SZTFH Ob.3096), lewą kość udową (SZTFH Ob.3088) oraz trzy lewe kości strzałkowej (SZTFH Ob.3086 [dwie mają ten sam nr katalogowy] SZTFH Ob. 3102).

Materiał przypisany to 3 kręgi grzbietowe, czego 2 są artykułowane (LPB [FGGUB] R.1061), 3 fragmentaryczne żebra grzbietowe (LPB [FGGUB] R.1861, R.1863, R.1865), 4 niekompletne kręgi ogonowe, z czego 2 są artykułowane (LPB [FGGUB] R.1069, R.1070, R.1071), szewron (LPB [FGGUB] R.0076), lewa kość ramienna (LPB [FGGUB] R.1047), 2 fragmenty lewej kości promieniowej (LPB [FGGUB] R.1049þR.1060), 5 fragmentów kości śródręcza (LPB [FGGUB] R.0074, R.0077, R.1053, R.1862, R.1864), lewa (LPB [FGGUB] R.1046) oraz prawa (LPB [FGGUB] R.1992) kość udowa, proksymalny koniec lewej kości piszczelowej i strzałkowej (LPB [FGGUB] R.2299), fragmentaryczny kręg szyjny (LPB [FGGUB] R.2505), szewron (LPB [FGGUB] R.2510), prawa kość ramienna (LPB [FGGUB] R.2506), kość śródręcza (LPB [FGGUB] R.2509), prawa kość udowa (LPB [FGGUB] R.2507) oraz prawa kość udowa większego osobnika (LPB [FGGUB] R.2508).

Przyczyny karłowatości

Niektórzy naukowcy uważali, że szczątki madziarozaura w istocie należą do osobników młodych, niedojrzałych. I rzeczywiście, M. hungaricus (obecnie znany jako Petrustitan) jest znacznie większy od typowego M. dacus, co mogłoby sugerować, że jest to w pełni dojrzały osobnik madziarozaura. Jednak Stein i in. (2010) wątpią w przynależność M. hungaricus do tego rodzaju. Co więcej, wyniki ich badań pokazują, że nawet najmniejsze okazy M. dacus wykazują mikrostruktury kości właściwe dla w pełni dojrzałych innych gatunków zauropodów. Zauważają również, że Magyarosaurus dacus miał bardzo mocno zredukowane tempo wzrostu przy zachowaniu typowej dla zauropodów wysokiej przemiany materii. Ich badania potwierdzają, że karłowate rozmiary tego tytanozaura spowodowane były ograniczonymi ilościami pożywienia na izolowanej wyspie Hateg (Benton i in., 2010). Jak na ironię, zwierzak ten wraz z innym zauropodem, Paludititan, był największym znanym dinozaurem z Basenu Hateg, mimo że nie przekraczał 6-ciu metrów długości.

Madziarozaur w kulturze masowej

Madziarozaur wystąpił w dwóch serialach paradokumentalnych o dinozaurach: w drugim odcinku "Planety dinozaurów" (ang. Dinosaur Planet) i w szóstym odcinku cyklu Planet Dinosaur produkcji BBC. Scenarzyści w obu przypadkach nie oszczędzili go, ukazując go odpowiednio zjadanego przez trzech osobników Tarascosaurus oraz upolowanego przez grupę Hatzegopteryx.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Magyarosaurus znaczy "madziarski jaszczur" i honoruje tym samym Węgrów. Epitet gatunkowy dacus upamiętnia starożytny lud Daków, zamieszkujący niegdyś Rumunię.

Spis gatunków

Magyarosaurus	von Huene, 1932
M. dacus	(Nopcsa, 1915) von Huene, 1932
= Titanosaurus dacus	Nopcsa, 1915
= Magyarosaurus transsylvanicus	von Huene, 1932
Magyarosaurus hungaricus	von Huene, 1932	= Petrustitan hungaricus

Bibliografia

Benton, M. A., Csiki, Z., Grigorescu, D., Redelstorff, R., Sander, P. M., Stein, K. & Weishampel, D. B. (2010). "Dinosaurs and the island rule: The dwarfed dinosaurs from Haţeg Island". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 293, 438–454 doi:10.1016/j.palaeo.2010.01.026

Csiki, Z., Codrea, V., Jipa-Murzea, C. & Godefroit, P. (2010) "A partial titanosaur (Sauropoda, Dinosauria) skeleton from the Maastrichtian of Nălat-Vad, Hateg Basin, Romania" N. Jb. Geol. Paläont., Abh. 258: 297-324. doi:10.1127/0077-7749/2010/0098

Curry-Rogers, K. (2005). "Titanosauria". [w:] Curry-Rogers, K. & Wilson, J. (red.) "The Sauropods: Evolution and Paleobiology". ISBN-10: 0520246233 [3]

Díez Díaz, V., Mannion, P. D., Csiki-Sava, Z., & Upchurch, P. (2025). "Revision of Romanian sauropod dinosaurs reveals high titanosaur diversity and body-size disparity on the latest Cretaceous Haţeg Island, with implications for titanosaurian biogeography". Journal of Systematic Palaeontology. 23 (1). 2441516. doi:10.1080/14772019.2024.2441516.

Stein, K., Csiki, Z., Curry Rogers, K., Weishampel, D. B., Redelstorff, R., Carballido, J. L., & Sander, P. M. (2010). "Small body size and extreme cortical bone remodeling indicate phyletic dwarfism in Magyarosaurus dacus (Sauropoda: Titanosauria)." Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(20):9258–9263. doi:10.1073/pnas.1000781107

Upchurch, P., Barrett, P. M. & Dodson, P. (2004). "Sauropoda". [w:] Weishampel, D. B., Dodson, P., & Osmólska, H. (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press

http://en.wikipedia.org/wiki/Dinosaur_Planet_%28television_series%29#Pod.27s_Travels

http://en.wikipedia.org/wiki/Planet_Dinosaur#List_of_episodes