Paludititan
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Maciej Ziegler |
| Paludititan (paluditytan) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 5(?) m |
| Masa: | ? t |
| Miejsce występowania: | Rumunia - Basen Hateg
(formacja Sânpetru) |
| Czas występowania | ok. 69 Ma
późna kreda (wczesny mastrycht; prawdopodobnie przełom wczesnego i późnego) |
| Systematyka | Dinosauria |
Kręg grzbietowy. Fot.: Zoltan Csiki-Sava i in. [1]. | |
Wstęp
Paludititan to rodzaj późnokredowego zauropoda należącego do tytanozaurów. Osady w których zostały odnalezione jego skamieniałości datuje się na ostatnią epokę późnej kredy, mianowicie mastrycht (ok. 70,6-65,5 mln lat). Jest to drugi tytanozaur po Magyarosaurus, odnaleziony w Basenie Hateg. Analizy filogenetyczne dowiodły, że paluditytan był stosunkowo zaawansowanym przedstawicielem swojej grupy. Niestety na podstawie dostępnego materiału kopalnego trudno określić dokładnie jego pokrewieństwa z innymi późnokredowymi zauropodami. Być może jest bliskim krewnym innych europejskich zauropodów takich jak ampelozaur. Zarówno rodzaj, jak i jedyny, typowy gatunek opisał Csiki ze swoimi współpracownikami w 2010 roku.
Materiał kopalny
Holotyp o numerze UBBNVM1 to niekompletny szkielet zawierający: 3 kręgi grzbietowe (UBB NVM1-43, UBB NVM1-44, UBB NVM1-45), kilka żeber i ich fragmenty (UBB NVM1-12, UBB NVM1-20, UBB NVM1-22 to UBB NVM1-25, UBB NVM1-27 to UBB NVM1-42), 3 przednie kręgi ogonowe (UBB NVM1-3, UBB NVM1-50, UBB NVM1-58), 3 przednio-środkowe kręgi ogonowe (UBB NVM1-1 – 2 są połączone, UBB NVM1-2), 6 środkowo-tylnych kręgów ogonowych (UBB NVM1-21, UBB NVM1-26, UBB NVM1-46, UBB NVM1-47, UBB NVM1-48, UBB NVM1-49), kilka fragmentów kręgów ogonowych (UBB NVM1-19, UBB NVM1-57), 12 niekompletnych hemapofyzów (hemapophyses) (UBB NVM1-4 to UBB NVM1-9, UBB NVM1-15 do UBB NVM1-18), częściowa prawa kość miedniczna zawierająca prawie kompletną kość łonową, kulszową i część panewkową kości biodrowej (UBB NVM1-13), lewą kość łonową (UBB NVM1-45), fragment prawej kości udowej (UBB NVM1-53) i 2 pazury kończyny dolnej (UBB NVM1-10, UBB NVM1-11). Kilka innych fragmentów nie zostało jeszcze wypreparowanych (np. UBB NVM1-59), lub niezidentyfikowanych (UBB NVM1-51, UBB NVM1-52) w momencie powstawania oryginalnego opisu.
Diagnoza
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Szczątki paluditytana charakteryzują się kilkoma autapomorfiami: obecność dodatkowych przednich płytek centrodiapofyzalnych (centrodiapophyseal) na tylnych kręgach grzbietowych; odcinki kręgów grzbietowych przednich i tylnych płytek centrodiapofyzalnych (centrodiapophyseal) równoległe na tylnych kręgach grzbietowych; obecność niemal okrągłego, środkowego kręgu ogonowego bez szeregu przedniowklęsłego; przednie kręgi ogonowe z wąskimi wyrostkami neuralnymi ukazujące z przodu przednio-grzbietową krawędź i obecność grzbietowo-bocznej podpory na biodrowej szypułce kości kulszowej.
Paleoekologia
Paluditytan zamieszkiwał tereny dzisiejszej Rumunii wraz z innym tytanozaurem – skarłowaciałym Magyarosaurus. Basen Hateg (wówczas izolowana wyspa) była zamieszkiwana również przez dinozaury należące do innych grup, takich jak np. nodozaur Struthiosaurus, hadrozaur Telmatosaurus, a także teropody – Elopteryx i Balaur. Natomiast w przestworzach królował ogromny pterozaur Hatzegopteryx.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Paludititan znaczy "bagienny tytan" lub "tytan z bagien". Nawiązuje ona do występujących w Basenie Hateg terenów zalewowych, które przyczyniały się do powstawania bagien i moczarów. Epitet gatunkowy nalatzensis został zaczerpnięty z miejsca odnalezienia holotypu, Nălat-Vad.
Spis gatunków
| Paludititan | Csiki, Codrea, Jipa-Murzea i Godefroit, 2010 |
| P. nalatzensis | Csiki, Codrea, Jipa-Murzea i Godefroit, 2010 |
Bibliografia
Csiki, Z., Codrea, V., Jipa-Murzea, C., Godefroit, P. 2010. A partial titanosaur (Sauropoda, Dinosauria) skeleton from the Maastrichtian of Nălat-Vad, Hateg Basin, Romania. N. Jb. Geol. Paläont., Abh. 258: 297-324. doi:10.1127/0077-7749/2010/0098.
Gorscak, E., O’Connor, P.M., Roberts, E.M., Stevens, N.J. 2017. The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity. Journal of Vertebrate Paleontology. DOI: 10.1080/02724634.2017.1343250
