Gasosaurus

Autor:	Mateusz Tałanda
Korekta:	Maciej Ziegler, Daniel Madzia, Marcin Szermański, Jakub Starzyński, Paweł Konarzewski

---

Gasosaurus (gazozaur)
Długość	4,5 m
Masa	150 kg
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Chiny - basen Syczuan, Zigong (dolna część formacji Shaximiao)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 środkowa jura - późna jura (bajos-oksford)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae / ? Megalosauroidea ?? Piatnitzkysauridae ? Coelurosauria
Rekonstrukcja Gasosaurus. Autor: Paleocolour [2]

Wstęp

Gazozaur był średniej wielkości teropodem. Reprezentuje on wczesny etap ewolucji celurozaurów. Został opisany przez Donga Zhiminga i Tanga Zilu w 1985 roku na podstawie kości znalezionych w kamieniołomie dinozaurów w Dashanpu. Stanowisko to należy do basenu sedymentacyjnego Syczuan i datuje się je na środkową jurę. Nazwa rodzajowa została nadana na cześć firmy wydobywającej gaz i oznacza "gazowy jaszczur".

Budowa i materiał kopalny

Rekonstrukcja szkieletu Gasosaurus. Na biało zostały zaznaczone odnalezione kości. Autor: IJReid [1]

Okazem holotypowym jest niekompletny szkielet o numerze katalogowym IVPP V7264. Składa się z czterech kręgów szyjnych, siedmiu grzbietowych, pięciu krzyżowych, siedmiu ogonowych, miednicy, kości ramieniowej i niekompletnej kończyny tylnej. Kręgi szyjne są platyceliczne (jedna strona trzonu jest płaska, druga wklęsła) i mają słabo zaznaczony grzebień dobrzuszny. Kręgi krzyżowe są mocno zrośnięte ze sobą, ale ich wyrostki kolczyste pozostają osobne. Miednica ma pokrój typowy dla teropodów. Wyrostek przedpanewkowy i zapanewkowy kości biodrowej są podobnych rozmiarów, krawędź dogrzbietowa jest wypukła. Kość łonowa i kulszowa rozszerzają się w dalszej części ku dołowi, nie tworząc charakterystycznej "stopki". Kość ramieniowa ma 237 mm długości i dosyć krępą budowę. Prawdopodobnie cała kończyna przednia była krótka, ale mocna. Do tego osobnika należały także kość udowa, piszczel, kość strzałkowa i kości śródstopia II i III. Oprócz holotypu, do tego gatunku przypisuje się trzy zęby (paratyp IVPP V7265), które są niestety jedynym materiałem czaszkowym. Istnieją doniesienia o znalezieniu kolejnych szkieletów gazozaura, ale jak dotąd (stan na 2011) nie ukazała się na ten temat żadna publikacja.

Paleobiologia

Gazozaur prawdopodobnie polował na średnie i małe zwierzęta. Drapieżnik takich rozmiarów mógłby tylko w grupach polować na większe dinozaury, na co nie ma na razie dowodów. Jego główną bronią były prawdopodobnie ostre zęby i silne szczęki. Prawdopodobnie kończyna przednia była silna i uzbrojona w ostre pazury. Toteż mogła pomagać w przytrzymywaniu i zabijaniu ofiary. Kość udowa (425 mm) była dłuższa od piszczeli (370 mm), co niektórzy uważają za słabe predyspozycje do biegania. Rzeczywiście, u dzisiejszych szybko biegających ptaków takich jak struś proporcje tych kości są zupełnie inne. Ze względu na podobną sylwetkę, środek ciężkości i pokrewieństwo, są prawdopodobnie dobrymi analogami dla gazozaura. Dlatego gatunek ten prawdopodobnie polował z zasadzki i unikał dłuższej pogoni za ofiarą. Molina Perez i Larramendi (2019) sądzą, że gazozaur był dobrym biegaczem. Ich zdaniem w biegu osiągał prędkość do 40,1 km/h.

Środowisko życia

Szczątki gazozaura znaleziono w osadach niższej formacji Shaximiao (Xiashaximiao). Liczne szczątki drewna i osady wskazują, że w środkowej jurze na tym terenie znajdowało się jezioro, do którego wpadała rzeka. Ich brzegi bujnie porastały lasy. W wodach pływały liczne ryby, płazy, żółwie i krokodyle, a także temnospondyl Sinobrachyops. W powietrzu unosiły się pterozaury z rodzaju Angustinaripterus. Lasy zamieszkiwały cynodonty i przede wszystkim dinozaury: Agilisaurus, Huayangosaurus, Xiaosaurus, Yandusaurus, Abrosaurus, Omeisaurus, Shunosaurus, Chuandongocoelurus, Szechuanosaurus, Xuanhanosaurus. Zobacz też: Huayangosaurus#Paleośrodowisko.

Klasyfikacja i filogeneza

Początkowo zaliczano gazozaura do tak zwanych megalozaurów. Obecnie przyjmuje się, że jest wczesnym, prymitywnym przedstawicielem celurozaurów o czym świadczy m.in. zadarta główka kości udowej z rozszczepionym od niej przednim krętarzem. Nieopisane szczątki mogą zrewidować jego pozycję filogenetyczną. Jest możliwe, że gazozaur jest już przedstawicielem karnozaurów, a może nawet sinraptorydów.

Wg Carrano i in. (2012), najlepiej jest uznać go za niecelurozaurowego przedstawiciela Tetanurae o nieznanej dokładniejszej pozycji. Jak również donoszą, jego holotyp jest obecnie na nowo badany i klasyfikacja może się jeszcze zmienić.

Hartman i in. (2019) uznali, że Gasosaurus to przedstawiciel Megalosauroidea należący do kladu Piatnitzkysauridae i blisko spokrewniony z Piatnitzkysaurus i Condorraptor.

Spis gatunków

Gasosaurus	Dong i Tang, 1985
G. constructus	Dong i Tang, 1985

Bibliografia

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927

Dong & Tang (1985). "A new Mid-Jurasic theropod (Gasosaurus constructus gen. et sp. nov.) from Dashanpu, Zigong, Sichuan Province, China". Vertebrata PalAsiatica. 23(1), 77-82.

Li, K., Liu, J., Yang, C. & Hu, F. (2011) "Dinosaur assemblages from the Middle Jurassic Shaximiao Formation and Chuanjie Formation in the Sichuan-Yunnan Basin, China". Volumina Jurassica, 21-42

Hartman, S., Mortimer, M., Wahl, W.R., Lomax, D.R., Lippincott, J., Lovelace, D.M. (2019). "A new paravian dinosaur from the Late Jurassic of North America supports a late acquisition of avian flight". PeerJ. 7: e7247. doi:10.7717/peerj.7247

Mortimer, M (online) [3]

http://en.wikipedia.org/wiki/Gasosaurus