Alpkarakush

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Alpkarakush
Długość	ok. 7-8 m
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Kirgistan - Jalal Abad (formacja Balabansai)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 165-163 Ma środkowa jura (kelowej)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Carnosauria Metriacanthosauridae Metriacanthosaurinae
Rekonstrukcja Alpkarakush. Autor: Ddinodan [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Elokalizacja formacji Balabansai\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"lokalizacja formacji Balabansai\n","link":"","lat":41.2999999999999971578290569595992565155029296875,"lon":72.099999999999994315658113919198513031005859375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Alpkarakush to duży przedstawiciel Metriacanthosauridae żyjący w środkowej jurze na terenie dzisiejszego Kirgistanu. Jest to pierwszy opisany teropod z formacji Balabansai.

Odkrycie

W latach 2005 i 2006 przeprowadzono wstępnie wykopaliska na obszarze formacji Balabansai (stanowisko FTU-1), w którym odnaleziono dwa niekompletne szkielety nieznanych wówczas teropodów. Kolejne wykopaliska w 2014 roku doprowadziły do zdobycia dodatkowych okazów, po czym przeprowadzono dalsze prace w latach 2016 i 2017. W 2023 roku zorganizowano kolejną ekspedycję w to same miejsce, podczas której znaleziono jeszcze więcej skamieniałości, w tym zęby i pojedyncze kości.

Materiał kopalny

Sylwetka okazu typowego Alpkarakush wraz z zaznaczonymi odnalezionymi koścmi. Źródło: Rauhut i in., 2024 [1].

Holotyp to częściowy szkielet większego osobnika zawierający obydwie kości zaoczodołowe (IGB 2-1, 2-2), lewą kość kwadratowo-jarzmową (IGB 2-9), dwa trzony tylnych kręgów grzbietowych (IGB 2-10,2-11), dwa częściowe wyrostki kolczyste kręgów grzbietowych (IGB 2-12, 2-13) oraz fragment łuku nerualnego kręgu grzbietowego (IGB 2-22), 5 kręgów krzyżowych (IGB 2-14, 2-15), kilka żeber grzbietowych (IGB 2-16, 2-17, 2-18, 2-19, 2-20, 2-21), paliczek palca dłoni (IGB 2-24), pazur (IGB 2-47), częściową lewą kość biodrową (IGB 2-25), częściowe kości łonowe (IGB 2-26, 2-27, 2-28, 2-29), obydwie artykułowane kości kulszowe (IGB 2-30, 2-31), obydwie kompletne kości udowe (IGB 2-32, IGB 2-33), obydwie kompletne kości piszczelowe (IGB 2-34, IGB 2-35), niemalże całą lewą kość strzałkową (IGB 2-36, 2-37), obydwie kości skokowo-piętowe (IGB 2-38, 2-39), niekompletną lewą kość śródstopia IV (IGB 2-40), lewą kość śródstopia II (IGB 2-41), obydwie kości śródstopia III (IGB 2-42, 2-43), paliczek stopy (IGB 2-44) oraz dwa pazury ze stopy (IGB 2-45, 2-46).

Paratyp to fragmentyczny szkielet pozaczaszkowy mniejszego osobnika pochodzącego z tego samego stanowiska co holotyp. Zawiera lewą i prawą kość łonową (IGB 2-49, 2-50, 2-51, 2-52), proksymalną (bliższą) część prawej kości kulszowej (IGB 2-53) oraz prawą piszczel (IGB 2-48).

Materiał przypisany zawiera kilka zębów (IGB 2-3, 2-4, 2-5, 2-6, 2-7, 2-8, 2-27) oraz zrośnięte obojczyki zwane widełkami (IGB 2-23). Według autorów opisu część zębów (IGB 2-6, 2-7, 2-8 i 2-27) może nie należeć do omawianego rodzaju.

Badanie histologiczne kości holotypu wykazało, że osobnik w chwili śmierci miał co najmniej 17 lat. Z kolei paratyp był młodszy od okazu typowego.

Budowa

Rekonstrukcja głowy Alpkarakush. Autor: Joschua Knüppe [2]

Alpkarakush był dość dużym przedstawicielem Metriacanthosauridae, różniącym się od swoich kuzynów szczegółami budowy czaszki, kręgów, miednicy oraz kończyn tylnych. Charakteryzował się obecnością mocno rozwiniętych bruzd oczodołowych. Struktura ta u Alpkarakush była nieregularna i dobrze widoczna. Miał również bardziej wydłużone dystalne (dalsze) partie kończyn tylnych w stosunku do innych allozauroidów (długość kości śródstopia II wynosi ok. 45% całkowitej długości kości udowej, podczas gdy u Allosaurus i Meraxes - 38,5%).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Alpkarakush nawiązuje do mitycznego dużego ptaka z eposu Manas. Epitet gatunkowy kyrgyzicus odnosi się do miejsca odnalezienia skamieniałości omawianego dinozaura, którym jest Republika Kirgistanu.

Spis gatunków

Alpkarakush	Rauhut, Bakirov, Wings, Fernandes i Hübner, 2024
A. kyrgyzicus	Rauhut, Bakirov, Wings, Fernandes i Hübner, 2024

Bibliografia

Rauhut, O. W. M., Bakirov, A. A., Wings, O., Fernandes, A. E., & Hübner, T. R. (2024). "A new theropod dinosaur from the Callovian Balabansai Formation of Kyrgyzstan". Zoological Journal of the Linnean Society, 201(4), zlae090. doi:10.1093/zoolinnean/zlae090