Ardetosaurus

Autor:

Stanisław Kopeć, Paweł Konarzewski

---

Ardetosaurus (ardetozaur)
Długość	ok. 18 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Wyoming (formacja Morrison)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 155-148 Ma późna jura (kimeryd)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Diplodocoidea Diplodocidae Diplodocinae
Rekonstrukcja przyżyciowa Ardetosaurus. Autor: UnexpectedDinoLesson [4] 18 m Porównanie wielkości Ardetosaurus i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Emiejsce odnalezienia skamienia\u0142o\u015bci \u003Ci\u003EArdetosaurus viator\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"miejsce odnalezienia skamienia\u0142o\u015bci Ardetosaurus viator\n","link":"","lat":44.3900000000000005684341886080801486968994140625,"lon":-107.4899999999999948840923025272786617279052734375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Ardetosaurus viator to gatunek zaawansowanego przedstawiciela Diplodocidae odnalezionego w znanej formacji skalnej Morrison znajdującej się na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Skamieniałości spoczywały w kamieniołomie Howe-Stephen (stan Wyoming) w osadach datowanych na kimeryd.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Ardetosaurus to połączenie łacińskiego słowa ārdēre (palić) oraz greckiego sauros (jaszczur). Odnosi się ona do historii niektórych kości, które zostały całkowicie zniszczone w pożarze lub nadal noszą ślady poparzeń. Epitet gatunkowy viator to łacińskie słowo znaczące "podróżnik". Nawiązuje on do długiej podróży jaką holotyp odbył ze Stanów Zjednoczonych przez Szwajcarię i Niemcy aż do Holandii.

Historia taksonu

Zrekonstruowany szkielet Ardetosaurus na postawie okazów "Brösmeli", "Triplo" i "Twin". Fot. The Morrison Man [1]

W latach 1993-1994 wydobyto częściowo artykułowany szkielet wówczas nieznanego diplodokyda. Okaz ten został odkryty podczas wykopalisk szczątków kamarazauryda zwanego "E.T." (SMA 0002/NMZ 1000002), kiedy odsłonięto kość krzyżową i kręgi ogonowe, pracując przy wydobywaniu jego szyi i głowy. Po zakończeniu wykopalisk w 1994 roku, szkielet został przetransportowany do Szwajcarii. Przed październikiem 2003 roku, część kości okazu MAB011899 trafiły do Dinosaurier Freilichtmuseum w Münchehagen (DFMMh/FV) w Niemczech, aby zostać wypreparowane. Jednak w nocy z 4 na 5 października w wyniku celowego podpalenia zniszczeniu uległo laboratorium oraz hala wystawowa. W pożarze spłonęło aż 15% wszystkich wypreparowanych kości, w tym należące do omawianego dinozaura. Nie wiadomo dokładnie, które kości zostały tam przewiezione, ale na podstawie śladów spalenia i brakujących fragmentów można stwierdzić, że były to trzy przednie kręgi szyjne, kość piszczelowa, prawdopodobnie strzałkowa oraz kompletna kość udowa, a także prawdopodobnie kręgi grzbietowe. Większość kręgów szyjnych okazu MAB011899, które były wypreparowane, uległa zniszczeniu w pożarze. Odnaleziono fragmenty co najmniej dwóch z trzech brakujących kręgów szyjnych, ale były zbyt zniszczone, by je odrestaurować lub zbadać. Kość udową odzyskano w trzech częściach, brakowało części bliższego trzonu. Kość piszczelowa i strzałkowa również przetrwały, przy czym piszczel ma ślady pożaru, a bliższa część strzałki nadal jest zaginiona. W latach 2018 i 2019 Oertijdmuseum w Boxtel (Holandia) kupiło szkielet "Brösmeli", a także inne okazy, takie jak "Twin", "Triplo”, "XL” (wcześniej SMA 0007) i "Aurora” (wcześniej SMA 0008). Od 2018 roku kości okazu "Brösmeli" były dalej preparowane, podobnie jak "Twin” czy "Triplo”. Gdy wszystkie 3 okazy zostały w pełni wypreparowane, muzeum na ich podstawie zrekonstruowało pełny szkielet diplodokyda na początku marca 2022 roku, jednak nie ma pewności czy "Brösmeli", "Triplo" i "Twin" w rzeczywistości reprezentacją jeden rodzaj. W 2024 roku okaz MAB011899 został w pełni opisany przez zespół badaczy pod przewodnictwem van der Lindena i otrzymał nazwę Ardetosaurus.

Materiał kopalny

Rekonstrukcja szkieletu ardetozaura. Na biało zaznaczono zachowane kości, utracone w wyniku pożaru na jasnoszary, zaś niezachowane - ciemnoszaro. Autor: Ole Zant. Źródło: van der Linden, 2024 [2]

Holotyp oznaczony numerem katalogowym MAB011899 (pseudonim "Brösmeli") to niekompletny szkielet pozaczaszkowy. Wśród tych skamieniałości znajdują się 2 kręgi szyjne, 10 grzbietowych i 5 ogonowych, kość krzyżowa, 8 żeber grzbietowych, dwa szewrony, lewa kość krucza, lewa kość biodrowa, obydwie kości kulszowe i łonowe, lewa kość udowa, piszczelowa oraz częściowa strzałkowa. Osobnik w chwili śmierci mógł mieć 22 lata. Dojrzałość płciową osiągnął mając 13 lat, zaś szkieletową - 17 lat.

Budowa

Rekonstrukcja grupy ardetozaurów wędrującej po lesie. Autor: Ole Zant. Źródło: van der Linden, 2024 [3]

Ardetosaurus zapewne ogólną budową przypominał swoich kuzynów. Był to średniej wielkości zauropod mający niewielką głowę osadzoną na długiej szyi oraz długi, biczowaty ogon. Od pozostałych przedstawicieli Diplodocidae różnił się szczegółami budowy kręgów.

Spis gatunków

Ardetosaurus	van der Linden, Tschopp, Sookias, Wallaard, Holwerda i Schulp, 2024
A. viator	van der Linden, Tschopp, Sookias, Wallaard, Holwerda i Schulp, 2024

Bibliografia

van der Linden, T. T., Tschopp, E., Sookias, R. B., Wallaard, J. J., Holwerda, F. M., & Schulp, A. S. (2024). "A new diplodocine sauropod from the Morrison Formation, Wyoming, USA". Palaeontologia Electronica, 27(3), 1-79. doi:10.26879/1380