Pitekunsaurus

Autor:	Marcin Szermański
Korekta:	Michał Siedlecki

---

Pitekunsaurus (pitekunzaur)
Długość	11,8 m
Wysokość	2,55 m (w ramionach)
Masa	2,2 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Argentyna - Neuquén (formacja Anacleto)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 83-74,5 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Neosauropoda Macronaria Titanosauriformes Somphospondyli Titanosauria ?Lithostrotia ??Rinconsauria ??Aeolosaurini
Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Ezequiel Vera. [1]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Anacleto\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Anacleto (strona nie istnieje)\"\u003EAnacleto\u003C/a\u003E, Ca\u00f1ad\u00f3n de Aguada Grande, region Rinc\u00f3n de los Sauces, prowincja Neuqu\u00e9n, \u003Ca href=\"/wiki/Argentyna\" class=\"mw-redirect\" title=\"Argentyna\"\u003EArgentyna\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EP. macayai\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Anacleto, Ca\u00f1ad\u00f3n de Aguada Grande, region Rinc\u00f3n de los Sauces, prowincja Neuqu\u00e9n, Argentyna|P. macayai - holotyp.\n","link":"","lat":-37.45219999999999771489456179551780223846435546875,"lon":-68.943299999999993588062352500855922698974609375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Pitekunsaurus to rodzaj małego późnokredowego tytanozaura żyjącego na terenie współczesnej Argentyny w drugiej połowie epoki późnej kredy.

Materiał kopalny

Holotyp (MAU-Pv-AG-446) to: puszka mózgowa, lewa kość czołowa, ząb, obrotnik i trzy kręgi szyjne (z czego dwa przednie i jeden tylny), trzy kręgi grzbietowe (z czego dwa przednie i jeden tylny), cztery kręgi ogonowe ( w tym jeden przedni i trzy tylne), prawa łopatka, prawa kość łokciowa oraz proksymalny koniec lewej kości udowej. Został znaleziony w stanowisku Cañadón de Aguada Grande, w regionie Rincón de los Sauces argentyńskiej prowincji Neuquén. Stanowisko to zbudowane jest z mułowców należących do formacji Anacleto, która należy do podgrupy Río Colorado grupy Neuquén.

Budowa i systematyka

Pitekunzaur był niewielkim długoszyim zauropodem prawdopodobnie przypominającym rinkonzaura, zwłaszcza pod względem budowy trzonów kręgów ogonowych. Od innych tytanozaurów różnił się budową kręgów oraz tylnej mózgoczaszki. Co ciekawe, miał prawdopodobnie jedną z najmniejszych głów w stosunku do całkowitych rozmiarów ciała wśród wszystkich znanych zauropodów (a na pewno mniejszą od tych znanych u niektórych diplodokoidów).

Pozycja systematyczna pitekunzaura jest dość problematyczna. Autorzy jego opisu sądzili, że jest blisko spokrewniony z rinkonzaurem. Obecnie analizy filogenetyczne umieszczają go jako bliskiego krewniaka eolozaura i gondwanatytana w obrębie Aelosaurini (Coria i in., 2013), jako takson siostrzany kladu obejmującego epachtozaura oraz grupy Rinconsauria i Colossosauria (González Riga i in., 2018) lub za bliskiego krewniaka kolossozaurów (Mannion i in., 2019). Santucci i Filippi (2022) sugerują, iż najbezpieczniej na ten moment uznać pitekunzaura za tytanozaura incertae sedis

Paul (2024) sądzi, że pitekunzaur i inne niewielkie tytanozaury z formacji Anacleto i Allen mogą być młodocianymi osobnikami jednego z większych tytanozaurów tej formacji, np: eolozaura.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Pitekunsaurus to połączenie dwu słów: pitëkun ("odkrywać") z języka mapudungun oraz greckiego sauros ("jaszczur"). Epitet gatunkowy macayai honoruje Luisa Macayę, który odkrył jego szczątki w kwietniu 2004 roku.

Spis gatunków

Pitekunsaurus	Filippi i Garrido, 2008
P. macayai	Filippi i Garrido, 2008

Bibliografia

Coria, R. A.; Filippi, L. S.; Chiappe, L. M.; García, R.; Arcucci, A. B. (2013). "Overosaurus paradasorum gen. et sp. nov., a new sauropod dinosaur (Titanosauria: Lithostrotia) from the Late Cretaceous of Neuquén, Patagonia, Argentina". Zootaxa. 3683 (4): 357–376. [2]

Filippi, L.S.; Garrido, A.C. (2008). "Pitekunsaurus macayai gen. et sp. nov., new titanosaur (Saurischia, Sauropoda) from Upper Cretaceous Neuquén Basin, Argentina". Ameghiniana 45 (3): 575–590 [3]

Gonzalez Riga, B.J.; Mannion, P.D.; Poropat, S.F.; Ortiz David, L.; Coria, J.P. (2018). "Osteology of the Late Cretaceous Argentinean sauropod dinosaur Mendozasaurus neguyelap: implications for basal titanosaur relationships". Journal of the Linnean Society. 184 (1): 136–181. [4]

Mannion, P.D.; Upchurch, P.; Jin, X.; Zheng, W. (2019). "New information on the Cretaceous sauropod dinosaurs of Zhejiang Province, China: impact on Laurasian titanosauriform phylogeny and biogeography". Royal Society Open Science. 6 (8): Article ID 191057. [5]

Paul, G.S. (2024). "Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. ed.). Princeton Univerity Press.

Santucci, R. M.; Filippi, L. S. (2022). "Last Titans: Titanosaurs from the Campanian–Maastrichtian Age". In A. Otero; J. L. Carballido; D. Pol (eds.). South American Sauropodomorph Dinosaurs. Springer Earth System Sciences. Springer. pp. 341–391. [6]