Sauroposeidon: Różnice pomiędzy wersjami
m (Zastępowanie tekstu - "
" na "") |
|||
| Linia 73: | Linia 73: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | Ogrom tego dinozaura wprawia w osłupienie, bowiem trudno sobie wyobrazić zwierzę | + | Ogrom tego dinozaura wprawia w osłupienie, bowiem trudno sobie wyobrazić zwierzę mające 16-18 m wzrostu! Zauroposejdon był najwyższym ze wszystkich zwierząt, jakie kiedykolwiek zamieszkiwały Błękitną Planetę. Wyrośnięty osobnik był bardzo ciężką zdobyczą (być może nawet był nie do upolowania) nawet dla kilku dużych mięsożerców takich jak ''[[Acrocanthosaurus]]''. Młode osobniki mogły padać ofiarą dromeozaurydów ''[[Deinonychus]]''. Jak inne zauropody, także ten gigant mógł żyć w stadach. Najobszerniejszy opis zauroposejdona opublikowano w polskim czasopiśmie [[Acta Palaeontologica Polonica]]. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa ''Sauroposeidon'' powstała z | + | Nazwa ''Sauroposeidon'' powstała z połączenia greckiego ''sauros'' (jaszczur) i imienia greckiego boga trzęsień ziemi - Poseidona. ''Sauroposeidon'' jest zwieńczeniem ewolucji brachiozaurydów i jednym z ostatnich zauropodów, które pojawiły się przed wymarciem tej grupy w Ameryce Północnej na początku późnej kredy (późniejszy jest np. ''[[Abydosaurus]]''). Do tego odnosi się epitet gatunkowy. Greckie ''proteles'' tłumaczy się bowiem jako "doskonały przed swym końcem". Alternatywne znaczenie nazwy ''proteles'' to zaproponowane przez [[Zofia Kielan-Jaworowska|Zofię Kielan-Jaworowską]] "poświęcenie dla bogów". |
==Ewolucja brachiozaurydów== | ==Ewolucja brachiozaurydów== | ||
| − | W [[2004]] roku [[Darren Naish|Naish]] i współpracownicy opisali kręg szyjny brachiozauryda z Anglii. Jest on | + | W [[2004]] roku [[Darren Naish|Naish]] i współpracownicy opisali kręg szyjny brachiozauryda z Anglii. Jest on formą pośrednią między ''[[Brachiosaurus]]'' i ''[[Giraffatitan]]'' a ''Sauroposeidon'' i wskazuje w jaki sposób ten drugi mógł wyewoluować z żyjącego ok. 40 milionów lat wcześniej przypuszczalnego przodka. |
Jak jednak donoszą [[Michael D’Emic|D’Emic]] i Foreman ([[2012]]), ''Sauroposeidon'' nie jest brachiozaurydem, a przedstawicielem [[Somphospondyli]] (z czym zgadzają się [[Philip Mannion|Mannion]] i in., [[2017]]). Co więcej, ci pierwsi uważają, że opisany w [[2007]] roku ''Paluxysaurus jonesi'' jest jego [[młodszy synonim|młodszym synonimem]]. | Jak jednak donoszą [[Michael D’Emic|D’Emic]] i Foreman ([[2012]]), ''Sauroposeidon'' nie jest brachiozaurydem, a przedstawicielem [[Somphospondyli]] (z czym zgadzają się [[Philip Mannion|Mannion]] i in., [[2017]]). Co więcej, ci pierwsi uważają, że opisany w [[2007]] roku ''Paluxysaurus jonesi'' jest jego [[młodszy synonim|młodszym synonimem]]. | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (OMNH 53062) to artykułowany | + | [[Holotyp]] (OMNH 53062) to artykułowany ciąg kręgów szyjnych (od 5 do 8) wraz z żebrami szyjnymi. Kręgi są wyjątkowo silnie [[Pneumatyzacja|spneumatyzowane]] i wydłużone. Powietrze w kręgach wypełniało, zależnie od miejsca, aż do 89% objętości kręgu, co jest wartością niespotykaną u innych zauropodów. Najdłuższy mierzy łącznie 1,4 m długości od kłykcia do prezygapofyzji, co czyni go prawie najdłuższym odnalezionym kręgiem zwierzęcia. Jego trzon miał 1,25 m, więc ustępuje nieznacznie ''[[Supersaurus]]'' (1,38 m). |
Materiał przypisany (holotyp + materiał przypisany ''Paluxysaurus jonesi''): FWMSH 93B-10-18 to kość szczękowa, nosowa i zęby. Pozostałe szczątki należą do przynajmniej 4 osobników i są to liczne pozostałości m.in. kończyn przednich i tylnych oraz kręgosłupa. Są one podobne datowane co okaz typowy OMNH 53062, tzn. na późny [[apt]] lub najwcześniejszy [[alb]]. Skamieniałości tych co najmniej pięciu (wraz z byłym holotypem FWMSH 93B-10-18) okazów znajdowały się w jednej lokalizacji w hrabstwie Hood (Teksas), niedaleko miasteczka Paluxy nad rzeką o tej samej nazwie. | Materiał przypisany (holotyp + materiał przypisany ''Paluxysaurus jonesi''): FWMSH 93B-10-18 to kość szczękowa, nosowa i zęby. Pozostałe szczątki należą do przynajmniej 4 osobników i są to liczne pozostałości m.in. kończyn przednich i tylnych oraz kręgosłupa. Są one podobne datowane co okaz typowy OMNH 53062, tzn. na późny [[apt]] lub najwcześniejszy [[alb]]. Skamieniałości tych co najmniej pięciu (wraz z byłym holotypem FWMSH 93B-10-18) okazów znajdowały się w jednej lokalizacji w hrabstwie Hood (Teksas), niedaleko miasteczka Paluxy nad rzeką o tej samej nazwie. | ||
| − | Niekompletny kręg ze środkowej części szyi | + | Niekompletny kręg ze środkowej części szyi pochodzący od młodego osobnika (YPM 5294) odnaleziony w Montanie ([[formacja]] [[Cloverly]]) ma kilka charakterystycznych cech zauroposejdona i zapewne pochodzi od tego zwierzęcia lub jego bliskiego krewnego. |
==Budowa i rozmiary== | ==Budowa i rozmiary== | ||
| − | Brachiozaurydy, przynajmniej te lepiej poznane, różniły się od innych zauropodów tym, że ich szyje były skierowane stromo ku górze, kończyny przednie były dłuższe od tylnych, a ogon był dość krótki. Szyja zauroposejdona miała 11,25-12 m długości, a żyrafatytana 9. ''Sauroposeidon'' nie | + | Brachiozaurydy, przynajmniej te lepiej poznane, różniły się od innych zauropodów tym, że ich szyje były skierowane stromo ku górze, kończyny przednie były dłuższe od tylnych, a ogon był dość krótki. Szyja zauroposejdona miała 11,25-12 m długości, a żyrafatytana 9. ''Sauroposeidon'' nie wyglądał jak powiększony żyrafatytan - o ile jego szyja była dłuższa o 25-33%, to ciało było większe prawdopodobnie tylko o 10-15%. |
Oszacowania masy podane w pracach naukowych to 50-60 ton ([[Matt Wedel|Wedel]] i in., 2000b) oraz 50 ton ([[Matt Wedel|Wedel]] i in., [[2005]]). Zależnie od przyjętych szacunków masy żyrafatytana, masę zauroposejdona można obliczyć na 34-63 t (50-58 t dla [[Hanns-Christian Gunga|Gunga]] i in, [[2008]]; 34-40 dla [[Donald Henderson|Henderson]]a, [[2004]], 38-44 dla Andersona i in., [[1985]] oraz 50-63 t dla kompilacji [[Matt Wedel|Wedel]] i in., [[2005]] oraz [[Hanns-Christian Gunga|Gunga]] i in, [[2008]]). | Oszacowania masy podane w pracach naukowych to 50-60 ton ([[Matt Wedel|Wedel]] i in., 2000b) oraz 50 ton ([[Matt Wedel|Wedel]] i in., [[2005]]). Zależnie od przyjętych szacunków masy żyrafatytana, masę zauroposejdona można obliczyć na 34-63 t (50-58 t dla [[Hanns-Christian Gunga|Gunga]] i in, [[2008]]; 34-40 dla [[Donald Henderson|Henderson]]a, [[2004]], 38-44 dla Andersona i in., [[1985]] oraz 50-63 t dla kompilacji [[Matt Wedel|Wedel]] i in., [[2005]] oraz [[Hanns-Christian Gunga|Gunga]] i in, [[2008]]). | ||
Wersja z 11:22, 11 gru 2018
hasło do aktualizacji [1], rys. z SVPOW
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Adrian Tkocz |
| Sauroposeidon (zauroposejdon) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 28 m |
| Masa: | (?40) 50-60 t t |
| Miejsce występowania: | USA - Oklahoma, Teksas, ?Montana |
| Czas występowania | 115-108 Ma
wczesna kreda (późny apt - wczesny alb) |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja holotypu zauroposejdona jako przedstawiciela Brachiosauridae. Autor: Stephen O'Connor [2] | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Ogrom tego dinozaura wprawia w osłupienie, bowiem trudno sobie wyobrazić zwierzę mające 16-18 m wzrostu! Zauroposejdon był najwyższym ze wszystkich zwierząt, jakie kiedykolwiek zamieszkiwały Błękitną Planetę. Wyrośnięty osobnik był bardzo ciężką zdobyczą (być może nawet był nie do upolowania) nawet dla kilku dużych mięsożerców takich jak Acrocanthosaurus. Młode osobniki mogły padać ofiarą dromeozaurydów Deinonychus. Jak inne zauropody, także ten gigant mógł żyć w stadach. Najobszerniejszy opis zauroposejdona opublikowano w polskim czasopiśmie Acta Palaeontologica Polonica.
Etymologia
Nazwa Sauroposeidon powstała z połączenia greckiego sauros (jaszczur) i imienia greckiego boga trzęsień ziemi - Poseidona. Sauroposeidon jest zwieńczeniem ewolucji brachiozaurydów i jednym z ostatnich zauropodów, które pojawiły się przed wymarciem tej grupy w Ameryce Północnej na początku późnej kredy (późniejszy jest np. Abydosaurus). Do tego odnosi się epitet gatunkowy. Greckie proteles tłumaczy się bowiem jako "doskonały przed swym końcem". Alternatywne znaczenie nazwy proteles to zaproponowane przez Zofię Kielan-Jaworowską "poświęcenie dla bogów".
Ewolucja brachiozaurydów
W 2004 roku Naish i współpracownicy opisali kręg szyjny brachiozauryda z Anglii. Jest on formą pośrednią między Brachiosaurus i Giraffatitan a Sauroposeidon i wskazuje w jaki sposób ten drugi mógł wyewoluować z żyjącego ok. 40 milionów lat wcześniej przypuszczalnego przodka.
Jak jednak donoszą D’Emic i Foreman (2012), Sauroposeidon nie jest brachiozaurydem, a przedstawicielem Somphospondyli (z czym zgadzają się Mannion i in., 2017). Co więcej, ci pierwsi uważają, że opisany w 2007 roku Paluxysaurus jonesi jest jego młodszym synonimem.
Materiał kopalny
Holotyp (OMNH 53062) to artykułowany ciąg kręgów szyjnych (od 5 do 8) wraz z żebrami szyjnymi. Kręgi są wyjątkowo silnie spneumatyzowane i wydłużone. Powietrze w kręgach wypełniało, zależnie od miejsca, aż do 89% objętości kręgu, co jest wartością niespotykaną u innych zauropodów. Najdłuższy mierzy łącznie 1,4 m długości od kłykcia do prezygapofyzji, co czyni go prawie najdłuższym odnalezionym kręgiem zwierzęcia. Jego trzon miał 1,25 m, więc ustępuje nieznacznie Supersaurus (1,38 m).
Materiał przypisany (holotyp + materiał przypisany Paluxysaurus jonesi): FWMSH 93B-10-18 to kość szczękowa, nosowa i zęby. Pozostałe szczątki należą do przynajmniej 4 osobników i są to liczne pozostałości m.in. kończyn przednich i tylnych oraz kręgosłupa. Są one podobne datowane co okaz typowy OMNH 53062, tzn. na późny apt lub najwcześniejszy alb. Skamieniałości tych co najmniej pięciu (wraz z byłym holotypem FWMSH 93B-10-18) okazów znajdowały się w jednej lokalizacji w hrabstwie Hood (Teksas), niedaleko miasteczka Paluxy nad rzeką o tej samej nazwie.
Niekompletny kręg ze środkowej części szyi pochodzący od młodego osobnika (YPM 5294) odnaleziony w Montanie (formacja Cloverly) ma kilka charakterystycznych cech zauroposejdona i zapewne pochodzi od tego zwierzęcia lub jego bliskiego krewnego.
Budowa i rozmiary
Brachiozaurydy, przynajmniej te lepiej poznane, różniły się od innych zauropodów tym, że ich szyje były skierowane stromo ku górze, kończyny przednie były dłuższe od tylnych, a ogon był dość krótki. Szyja zauroposejdona miała 11,25-12 m długości, a żyrafatytana 9. Sauroposeidon nie wyglądał jak powiększony żyrafatytan - o ile jego szyja była dłuższa o 25-33%, to ciało było większe prawdopodobnie tylko o 10-15%.
Oszacowania masy podane w pracach naukowych to 50-60 ton (Wedel i in., 2000b) oraz 50 ton (Wedel i in., 2005). Zależnie od przyjętych szacunków masy żyrafatytana, masę zauroposejdona można obliczyć na 34-63 t (50-58 t dla Gunga i in, 2008; 34-40 dla Hendersona, 2004, 38-44 dla Andersona i in., 1985 oraz 50-63 t dla kompilacji Wedel i in., 2005 oraz Gunga i in, 2008).
Powyższe szacunki dotyczą przedstawiciela Brachiosauridae - jeżeli D’Emic i in. (2012) mają rację co do klasyfikacji zauroposejdona, to są one zapewne całkowicie błędne.
Spis gatunków
| Sauroposeidon | Wedel, Cifelli i Sanders, 2000 |
| = Paluxysaurus | Rose, 2007 |
| Sauroposiedon proteles | Wedel, Cifelli i Sanders, 2000 |
| = Paluxysaurus jonesi | Rose, 2007 |
Bibliografia
Anderson, J.F., Hall-Martin, A. & Russell, D.A. (1985) Long-bone circumference and weight in mammals, birds, and dinosaurs: Journal of Zoology, v. 207, p. 53–61.
D'Emic, M.D. & Foreman, B.Z. (2012) The beginning of the sauropod dinosaur hiatus in North America: insights from the Lower Cretaceous Cloverly Formation of Wyoming. Journal of Vertebrate Paleontology 32 (4): 883-902.
Gunga, H.-C., Suthau, T., Bellmann, A., Stoinski, S., Friedrich, A., Trippel, T., Kirsch, K. & Hellwich, O. (2008) A new body mass estimation of Brachiosaurus brancai Janensch, 1914 mounted and exhibited at the Museum of Natural History (Berlin, Germany). Fossil Record 11(1):28-33. doi: 10.1002/mmng.200700011.
Henderson, D.M. (2004) Tipsy punters: sauropod dinosaur pneumaticity, buoyancy and aquatic habits. Proceedings: Biological Sciences 271 (Supplement):S180-S183.
Lovelace, D.M., Hartman, S.A. & Wahl, W.R. (2007) "Morphology of a specimen of Supersaurus (Dinosauria, Sauropoda) from the Morrison Formation of Wyoming, and a re-evaluation of diplodocid phylogeny". Arquivos do Museu Nacional 65 (4): 527–544.
Mannion, P.D., Allain, R. & Moine, O. (2017) The earliest known titanosauriform sauropod dinosaur and the evolution of Brachiosauridae. PeerJ 5: e3217. https://doi.org/10.7717/peerj.3217
Rose, P.J. (2007) "A new titanosauriform sauropod (Dinosauria: Saurischia) from the Early Cretaceous of central Texas and its phylogenetic relationships". Palaeontologia Electronica 10 (2). [3]
Wedel, M.J., Cifelli, R.L. & Sanders, R.K. (March 2000) "Sauroposeidon proteles, a new sauropod from the Early Cretaceous of Oklahoma". Journal of Vertebrate Paleontology 29 (1): 109–114.
Wedel, M.J., Cifelli, R.L. & Sanders, R.K. (2000) "Osteology, paleobiology, and relationships of the sauropod dinosaur Sauroposeidon". Acta Palaeontologica Polonica 45: 343–3888.
Wedel, M.J. (2005) Postcranial skeletal pneumaticity in sauropods and its implications for mass estimates; 201-228 [w:] Wilson, J.A. i Curry-Rogers, K. (ed.), The Sauropods: Evolution and Paleobiology. University of California Press, Berkeley.
Wedel, M.J. & Cifelli, R.L. (Summer 2005) "Sauroposeidon: Oklahoma's Native Giant" Oklahoma Geology Notes 65 (2): 40–57.
http://svpow.wordpress.com/2009/03/16/brachiosaurus-both-bigger-and-smaller-than-you-think-incomplete/ (+komentarze)
![[2]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sauroposeidon_Scale_Diagram_Steveoc86.svg){kind=link}