Hulsanpes

Autor:	Korekta:
Tomasz Sokołowski Marcin Szermański	Maciej Ziegler Daniel Madzia Kamil Kamiński

---

Hulsanpes (hulsanpes)
Długość:	ok. 0,36-0,6 m (holotyp, osobnik niedojrzały)
Masa:	? kg
Miejsce występowania:	Mongolia ajmak południowogobijski Khulsan (formacja Baruungoyot)
Czas występowania	83,5-70,6 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Paraves Deinonychosauria Dromaeosauridae Halszkaraptorinae
Być może podobnie wyglądał Hulsanpes (rekonstrukcja przyżyciowa Mahakala). Autor: Frank Ippolito. [3]

Wstęp

Hulsanpes to monotypowy rodzaj małego, późnokredowego teropoda o niepewnej klasyfikacji. Na podstawie Mei oszacowano jego długość na ok. 360 mm (zob. dalej), lecz był to osobnik niedojrzały, nie wiadomo więc, jakie mógł osiągać maksymalne rozmiary. Znamy tylko niekompletną stopę i fragment czaszki tego zwierzęcia.

Pozycja systematyczna

Pierwotnie został opisany jako dromeozauryd przez polską paleontolog, profesor Halszkę Osmólską w 1982 roku, w oparciu o budowę stawu zawiasowego drugiej i trzeciej kości śródstopia oraz równo rozwiniętych kościach II i IV śródstopia. Holotyp został odnaleziony 12 lat wcześniej, w 1970 roku.

Kości stopy hulsnapesa. Źródło: Cau i Madzia (2018). [1].

Później często zaliczano go do kladu Avialae (konkretnie do grupy enantiornitów zaliczanych do wczesnych ptaków), gdzie należą również współczesne ptaki. Zwolennikiem tej tezy jest Holtz, który stwierdził, iż kości śródstopia i dystalne kości stępu są połączone jak u ptaków (DML, 1995). Istnieją również poglądy, że jest niedorosłym osobnikiem gatunku Velociraptor mongoliensis, troodontydem, lub przedstawicielem innej linii maniraptorów, jak sądzą Chiappe i Norell (list Norella do Currie, 2001). Z powodu zbyt małego materiału kopalnego i młodzieńczości odkrytego okazu jego klasyfikacja jest niepewna (incertae sedis).

Ostatnie badania (Cau i in., 2017; Hartman i in., 2019) zdają się jednak potwierdzać przynależność Hulsanpes do dromeozaurydów. Wg tej pierwszej publikacji należał on do Halszkaraptorinae, natomiast wg drugiej był to przedstawiciel Dromaeosaurinae. Za halszkaraptoryna uznali go również Cau i Madzia (2018), którzy potwierdzili ważność hulsanpesa. Stwierdzili oni, że jest to zwierzę odróżnialne od wszystkich innych teropodów na podstawie unikatowych cech budowy śródstopia.

Fragment puszki mózgowej. Źródło: Cau i Madzia (2018). [2].

Materiał kopalny

Holotyp (ZPAL MgD-I/173): (ok. 0,36-0,6 mm; okaz niedojrzały): fragment puszki mózgowej z okolic ucha, kość śródstopia II (ok. 34 mm), paliczek II-1 (ok. 6,5 mm), proksymalna część paliczka II-2, kość śródstopia III (ok. 39 mm), proksymalna część paliczka III-1, kość śródstopia IV (ok. 36 mm). Pierwotne oszacowanie długości tego okazu (0,36 m) może być nieco zaniżone. Cau i Madzia (2018) piszą, że poszczególne kości miały 75-80% wielkości analogicznych kości Halszkaraptor, szacowanego na ok. 75 cm. Wskazywałoby to na długość ok. 0,6 m.

Anatomia

Śródstopie charakteryzuje "brak nawet zaczątków zrastaniaia” i nie ma arctometatarsus. Jest ono dosyć smukłe, a kość śródstopia III nieco bardziej masywna od pozostałych kości śródstopia. W kierunku dystalnym (dalszym) kość ta staje się płaska i szeroka tak, że aż częściowo zachodzi na II kość śródstopia. Dystalny koniec kości śródstopia III jest płytko rowkowany z symetrycznym stawem zawiasowym, natomiast w przypadku kości śródstopia IV jest on poprzecznie spłaszczony i odchylonyodo tej pierwszej. Powierzchnia stawowa jest wąska i nierozdzielona z rowkiem za nią. Paliczek stopy I-1 jest dość podobny do analogicznego paliczka Deinonychus. Proksymalny koniec ma wydłużoną powierzchnię stawową podzieloną asymetrycznie grzebieniem, ukazującą, że styk z kością śródstopia II był zawiasowy. Dystalny koniec jest podzielony asymetrycznie długim rowkiem, który jest rozwinięty bardziej grzbietowo niż brzusznie. Kłykieć przyśrodkowy jest szerszy i niższy od innych kłykci. Doły więzadłowe są głębokie, a boczny jest umiejscowiony bardziej centralnie (Mortimer, online).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Hulsanpes znaczy "stopa z Khulsan" (rejon Khulsan, gdzie zostały znalezione szczątki + łacińskie słowo pēs oznaczające stopę). Epitet gatunkowy honoruje mongolskiego paleontologa, profesora Altangerela Perle, autora opisów takich gatunków, jak: Achillobator giganticus, Erlikosaurus andrewsi, czy Goyocephale lattimorei.

Spis gatunków

Hulsanpes	Osmólska, 1982
H. perlei	Osmólska, 1982

Bibliografia

Cau, A., Madzia, D. (2018). “Redescription and affinities of Hulsanpes perlei (Dinosauria, Theropoda) from the Upper Cretaceous of Mongolia.” PeerJ 6:e4868 [[4]].

Mortimer, M. (online 2008) [5].

Dinosaur Mailing List (online 1995) [6].

Dinosaur Mailing List (online 1997) [7]. volV)