Spinops: Różnice pomiędzy wersjami
m (Nowa tabelka) |
|||
| (Nie pokazano 34 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Spinops''}} | {{DISPLAYTITLE:''Spinops''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Łukasz Czepiński]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | |nazwa = ''Spinops'' (spinops) | |
| − | + | |długość = 4,5 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> | |
| − | | | + | |wysokość = |
| − | + | |masa = 1,5 t <ref name=Paul2016></ref> | |
| − | + | |dieta = roślinożerny | |
| − | + | |miejsce = [[Kanada]] - Alberta | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[Kanada]] | ||
<small>(formacja [[Oldman]]/[[Dinosaur Park]])</small> | <small>(formacja [[Oldman]]/[[Dinosaur Park]])</small> | ||
| − | | | + | |czas = {{Występowanie|77|75.3}} |
| − | + | ok. 77-75,3 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | <small> | + | [[Dinosauria]] |
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| − | [[ | + | [[Ceratopsia]] |
| − | |||
| − | |||
[[Ceratopsoidea]] | [[Ceratopsoidea]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ceratopsidae]] | [[Ceratopsidae]] | ||
[[Centrosaurinae]] | [[Centrosaurinae]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | [[Eucentrosaura]] | ||
| + | |||
| + | [[Centrosaurini]] | ||
| + | |grafika = Spinops1.jpg | ||
| + | |podpis = Ryc. 1. Czaszkowy materiał kopalny ''S. sternbergorum''. Autor: Lukas Panzarin, źródło: Farke i in., 2011. | ||
| + | |PorównanieGrupa = | ||
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=3> | ||
| + | 50.838076, -111.60103700000002~[[Dinosaur Provincial Park]]~<small>''[[Spinops]] sternbergorum'' - '''NHMUK R16307''', NHMUK R16308, NHMUK R16306, NHMUK R16309</small> | ||
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Spinops'' to [[centrozauryn]], blisko spokrewniony z ''[[Centrosaurus]]'' i ''[[Styracosaurus]]'', żyjący na terenie dzisiejszej Kanady | + | ''Spinops'' to [[centrozauryn]], blisko spokrewniony z ''[[Centrosaurus]]'' i ''[[Styracosaurus]]'', żyjący w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Kanady. |
==Historia odkrycia== | ==Historia odkrycia== | ||
| − | Latem 1916 roku [[Charles H. Sternberg]] wraz z synem<ref>http://academic.emporia.edu/aberjame/histgeol/stern/stern.htm</ref> [[Levi Sternberg| | + | Latem 1916 roku [[Charles H. Sternberg]] wraz z synem<ref>http://academic.emporia.edu/aberjame/histgeol/stern/stern.htm</ref> [[Levi Sternberg|Levim Sternbergiem]] prowadzili poszukiwania skamieniałości na terenie obecnego [[Dinosaur Provincial Park]] w stanie Alberta w Kanadzie. Natrafili wówczas na datowany na [[kampan]] (83,6-72,1 Ma) poziom kościonośny [[centrozauryn]]ów kilku [[rodzaj]]ów, w tym również, jeszcze wtedy nieznany, ''Spinops''. Charles Sternberg już wtedy sądził, że materiał kostny należy do nieznanego dotychczas taksonu, blisko spokrewnionego ze ''[[Styracosaurus]] albertensis'', jednakże Arthur Smith Woodward, ówczesny kustosz Brytyjskiego Muzeum Historii Naturalnej, które finansowało wykopaliska Sternbergów, nie był zadowolony jakością okazu. Zachował się nawet anonimowy list do C.H. Sternberga, w którym cała kolekcja została nazwana "odpadkami". |
| − | W 2011 roku odnaleziony w archiwum muzeum materiał kostny został ponownie wypreparowany i opisany przez zespół [[Farke|Andrewa A. Farke'a]] jako | + | W 2011 roku odnaleziony w archiwum muzeum materiał kostny został ponownie wypreparowany i opisany przez zespół [[Farke|Andrewa A. Farke'a]] jako nowy [[takson]] - ''Spinops sternbergorum''. |
==Datowanie== | ==Datowanie== | ||
| − | Bazując na ograniczonych danych stratygraficznych, informacjach o lokalizacji odnalezionych 95 lat wcześniej skamieniałości, a także korzystający z analiz paleopalinologicznych ( | + | Bazując na ograniczonych danych stratygraficznych, informacjach o lokalizacji odnalezionych 95 lat wcześniej skamieniałości, a także korzystający z analiz [[paleopalinologia|paleopalinologicznych]] (nauki o skamieniałych pyłkach roślin) ustalono, że znalezisko znajdowało się albo w górnej części formacji [[Oldman]] (77,5-76,5 Ma), albo w dolnej części formacji [[Dinosaur Park]] (76,5-75,3 Ma)<ref name="APP"></ref>, jednak Sampson i in. (2013), uznając, że spinops pochodzi z formacji Oldman, podali wiek 79-77 Ma<ref>Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. and Clayton, K.E. 2013 ''A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia''. Proceedings of the Royal Society of London, series B. [[doi:10.1098/rspb.2013.1186]]</ref>. Fowler (2017) na podstawie opisu Sternberga stanowiska znajdującego się w kamieniołomie z dolnej części formacji Dinosaur Park określił wiek spinopsa na 77-76,4 Ma <ref>Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]]</ref>. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Plik: | + | [[Holotyp|Okaz holotypowy]] to NHMUK R16307 - kość ciemieniowa. |
| − | [[ | + | |
| + | Poza holotypem do rodzaju ''Spinops'' przypisano również: | ||
| + | |||
| + | NHMUK R16308 - część kości ciemieniowej, z zachowanymi elementami belki środkowej i gałęzi bocznych, z przylegającą doń niekompletną kością zębową i nieidentyfikowalnym elementami kończyn. | ||
| + | |||
| + | NHMUK R16306 - niekompletna czaszka, z zachowanymi grzbietowymi elementami: od w większości rostralnej części środkowej belki kości ciemieniowej do w większości kaudalnej części kości przedszczękowej; brak elementów wewnętrznych, aż do wewnętrznego brzegu oczodołu. | ||
| + | |||
| + | NHMUK R16309 - niekompletna prawa kość łuskowa. | ||
| + | |||
| + | Chociaż materiał nie został znaleziony w stanie [[artykulacja|artykulacji]], to jego położenie (wszystkie okazy w swoim bliskim sąsiedztwie) sugeruje, że nie mamy do czynienia z więcej niż jednym taksonem ceratopsyda (nie doszło do wymieszania okazów spinopsa z okazami innych rodzajów). Z kolei odnalezione izolowane elementy kostne nie mogą być z całą pewnością przypisane do jakiegokolwiek taksonu. | ||
| + | <ref name="APP">Farke, A. A., M. J. Ryan, P. M. Barrett, D. H. Tanke, D. R. Braman, M. A. Loewen, and M. R. Graham. 2011. ''A new centrosaurine from the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and the evolution of parietal ornamentation in horned dinosaurs''. Acta Palaeontologica Polonica '''56'''(4). [http://app.pan.pl/archive/published/app56/app20100121.pdf doi:10.4202/app.2010.0121]</ref> | ||
| + | |||
| + | ==Diagnoza== | ||
| + | [[Plik:Spinops3.png|300px|thumb|right| Ryc. 3. Umiejscowienie pozycji P1, P2, P3 ''epiparietales'' u ''Spinops sternbergorum'' (B) oraz innych centrozaurynów: A - ''[[Albertaceratops]] nesmoi'' Ryan, 2007; C - ''[[Centrosaurus]] apertus'' Lambe, 1902; D - ''[[Styracosaurus]] albertensis'' Lambe, 1913; E - ''[[Rubeosaurus]] ovatus'' Gilmore, 1930; F - ''[[Einiosaurus]] procurvicornus'' Sampson, 1995. Numeracja po prawej stronie jest tradycyjna, zaś po lewej - zaproponowana przez Fakre i in. 2011 <br>© Farke ''et al.'', 2011.]] | ||
| + | {{Szablon:Diagnoza}} | ||
| + | Twarzowa część czaszki ''Spinops'' z krótkimi, skierowanymi ku górze rogami nadoczodołowymi i dużym, prostym rogiem nosowym, przypomina dorosłe (najprawdopodobniej) okazy ''[[Centrosaurus]]'' spp. i ''[[Styracosaurus]] albertnesis''. Rzeźba na kości ciemieniowej jest unikalna wśród ceratopsydów. Symetryczne, zakrzywione ku dołowi dwa "haki" kości ciemieniowych znajdujące się na pozycji P1 (najbardziej po środku grzbietowej powierzchni kości ciemieniowej; patrz: ryc.3), bardzo podobne do tych znanych u ''[[Centrosaurus]] apertus''. ''[[epiparietale|Epiparietales]]'' na pozycji P2 albo P3 (umiejscowionych bocznie do P1) mają formę niezwykle wydłużonych, skierowanych do tyłu kolców, niepodobnych do tych u ''C. apertus'' czy ''S. albertensis''. | ||
| + | |||
| + | ==Homologia ''epiparietales''== | ||
| + | Do tej pory, opierając się na ''Styracosaurus'' i spokrewnionych z nim centrozaurynach, twierdzono, że centralne, wydłużone kolce na kościach ciemieniowych centrozaurynów odpowiadają pozycji P3 ''epiparietales''. ''Spinops'' jest wyjątkiem od tej reguły, co sugeruje , że należy ponownie rozważyć kwestię homologii ''epiparietales'' pomiędzy bazalnymi centrozaurynami (np. ''[[Albertaceratops]]'' i ''[[Diabloceratops]]'') a późniejszymi przedstawicielami Centrosaurinae (''Styracosaurus'' i szeroko pojęte pachyrinozaury). Położony środkowo, skierowany ku tylowi wyrostek na pozycji P3 u bazalnych centrozaurynów, może być homologiczny z tym na pozycji P2<ref name="APP"></ref>. | ||
| + | |||
| + | ==Rekonstrukcja zwierzęcia== | ||
| + | [[File:Spinops NT.jpg|thumb|300px|right| Rekonstrukcja przyżyciowa ''Spinops''. Autor: Nobu Tamura [http://spinops.blogspot.com/]]] | ||
| + | ''Spinops'' był czworonożnym roślinożercą, żyjącym w środowisku dobrze nawodnionym - być może na zalesionych obszarach zalewowych z przybrzeżnymi bagnami i moczarami, o chłodnych zimach<ref name=Paul2016></ref>. Pionowo ustawiony róg nosowy sugeruje, że zwierzę to, podobnie jak ''Centrosaurus'' czy ''Styracosaurus'' atakowało napastników pchnięciami skierowanymi w górę. Małe różki nad oczodołami, jak również spore ''epiparietales'' najpewniej nie były używane do obrony. Wydatne ''epiparietales'' (jeśli były elementem [[dymorfizm płciowy|dymorfizmu płciowego]] i występowały u samców) mogły służyć jako wabik na samice w trakcie pory godowej. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa [[rodzaj|rodzajowa]] to połączenie dwóch słów - ''spina'' (łac. "kolec") i ''ops'' (gr. "twarz"), co odnosi się do ornamentacji twarzowej części czaszki tego zwierzęcia. | + | Nazwa [[rodzaj|rodzajowa]] to połączenie dwóch słów - ''spina'' (łac. "kolec") i ''ops'' (gr. "twarz"), co odnosi się do ornamentacji twarzowej części czaszki tego zwierzęcia. Epitet [[gatunek|gatunkowy]] honoruje Charles'a H. i Levi'ego Sternbergów, odkrywców oryginalnych okazów spinopsa. |
| − | |||
| − | Epitet [[gatunek|gatunkowy]] honoruje Charles'a H. i Levi'ego Sternbergów, odkrywców oryginalnych okazów spinopsa. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Spinops''}} | |
| − | | [[Farke]], [[Ryan]], [[Barrett]], [[Tanke]], [[Braman]], [[Loewen]] | + | | {{Kpt|[[Andrew Farke|Farke]], [[Michael Ryan|Ryan]], [[Paul Barrett|Barrett]], [[Darren Tanke|Tanke]], [[Dennis Braman|Braman]], [[Mark Loewen|Loewen]]}} i {{Kpt|[[Mark Graham|Graham]]}}, [[2011]] |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''S. sternbergorum''}} | |
| − | | | + | | {{Kpt|Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen}} i {{Kpt|Graham}}, 2011 |
|} | |} | ||
Aktualna wersja na dzień 22:32, 4 mar 2023
| Autor: | Łukasz Czepiński |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Marcin Szermański, Paweł Konarzewski |
| Spinops (spinops) | |
|---|---|
| Długość | 4,5 m [1] |
| Masa | 1,5 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Kanada - Alberta
(formacja Oldman/Dinosaur Park) |
| Czas |
ok. 77-75,3 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Ryc. 1. Czaszkowy materiał kopalny S. sternbergorum. Autor: Lukas Panzarin, źródło: Farke i in., 2011. | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Spinops to centrozauryn, blisko spokrewniony z Centrosaurus i Styracosaurus, żyjący w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Kanady.
Historia odkrycia
Latem 1916 roku Charles H. Sternberg wraz z synem[2] Levim Sternbergiem prowadzili poszukiwania skamieniałości na terenie obecnego Dinosaur Provincial Park w stanie Alberta w Kanadzie. Natrafili wówczas na datowany na kampan (83,6-72,1 Ma) poziom kościonośny centrozaurynów kilku rodzajów, w tym również, jeszcze wtedy nieznany, Spinops. Charles Sternberg już wtedy sądził, że materiał kostny należy do nieznanego dotychczas taksonu, blisko spokrewnionego ze Styracosaurus albertensis, jednakże Arthur Smith Woodward, ówczesny kustosz Brytyjskiego Muzeum Historii Naturalnej, które finansowało wykopaliska Sternbergów, nie był zadowolony jakością okazu. Zachował się nawet anonimowy list do C.H. Sternberga, w którym cała kolekcja została nazwana "odpadkami".
W 2011 roku odnaleziony w archiwum muzeum materiał kostny został ponownie wypreparowany i opisany przez zespół Andrewa A. Farke'a jako nowy takson - Spinops sternbergorum.
Datowanie
Bazując na ograniczonych danych stratygraficznych, informacjach o lokalizacji odnalezionych 95 lat wcześniej skamieniałości, a także korzystający z analiz paleopalinologicznych (nauki o skamieniałych pyłkach roślin) ustalono, że znalezisko znajdowało się albo w górnej części formacji Oldman (77,5-76,5 Ma), albo w dolnej części formacji Dinosaur Park (76,5-75,3 Ma)[3], jednak Sampson i in. (2013), uznając, że spinops pochodzi z formacji Oldman, podali wiek 79-77 Ma[4]. Fowler (2017) na podstawie opisu Sternberga stanowiska znajdującego się w kamieniołomie z dolnej części formacji Dinosaur Park określił wiek spinopsa na 77-76,4 Ma [5].
Materiał kopalny
Okaz holotypowy to NHMUK R16307 - kość ciemieniowa.
Poza holotypem do rodzaju Spinops przypisano również:
NHMUK R16308 - część kości ciemieniowej, z zachowanymi elementami belki środkowej i gałęzi bocznych, z przylegającą doń niekompletną kością zębową i nieidentyfikowalnym elementami kończyn.
NHMUK R16306 - niekompletna czaszka, z zachowanymi grzbietowymi elementami: od w większości rostralnej części środkowej belki kości ciemieniowej do w większości kaudalnej części kości przedszczękowej; brak elementów wewnętrznych, aż do wewnętrznego brzegu oczodołu.
NHMUK R16309 - niekompletna prawa kość łuskowa.
Chociaż materiał nie został znaleziony w stanie artykulacji, to jego położenie (wszystkie okazy w swoim bliskim sąsiedztwie) sugeruje, że nie mamy do czynienia z więcej niż jednym taksonem ceratopsyda (nie doszło do wymieszania okazów spinopsa z okazami innych rodzajów). Z kolei odnalezione izolowane elementy kostne nie mogą być z całą pewnością przypisane do jakiegokolwiek taksonu. [3]
Diagnoza
© Farke et al., 2011.
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Twarzowa część czaszki Spinops z krótkimi, skierowanymi ku górze rogami nadoczodołowymi i dużym, prostym rogiem nosowym, przypomina dorosłe (najprawdopodobniej) okazy Centrosaurus spp. i Styracosaurus albertnesis. Rzeźba na kości ciemieniowej jest unikalna wśród ceratopsydów. Symetryczne, zakrzywione ku dołowi dwa "haki" kości ciemieniowych znajdujące się na pozycji P1 (najbardziej po środku grzbietowej powierzchni kości ciemieniowej; patrz: ryc.3), bardzo podobne do tych znanych u Centrosaurus apertus. Epiparietales na pozycji P2 albo P3 (umiejscowionych bocznie do P1) mają formę niezwykle wydłużonych, skierowanych do tyłu kolców, niepodobnych do tych u C. apertus czy S. albertensis.
Homologia epiparietales
Do tej pory, opierając się na Styracosaurus i spokrewnionych z nim centrozaurynach, twierdzono, że centralne, wydłużone kolce na kościach ciemieniowych centrozaurynów odpowiadają pozycji P3 epiparietales. Spinops jest wyjątkiem od tej reguły, co sugeruje , że należy ponownie rozważyć kwestię homologii epiparietales pomiędzy bazalnymi centrozaurynami (np. Albertaceratops i Diabloceratops) a późniejszymi przedstawicielami Centrosaurinae (Styracosaurus i szeroko pojęte pachyrinozaury). Położony środkowo, skierowany ku tylowi wyrostek na pozycji P3 u bazalnych centrozaurynów, może być homologiczny z tym na pozycji P2[3].
Rekonstrukcja zwierzęcia
Spinops był czworonożnym roślinożercą, żyjącym w środowisku dobrze nawodnionym - być może na zalesionych obszarach zalewowych z przybrzeżnymi bagnami i moczarami, o chłodnych zimach[1]. Pionowo ustawiony róg nosowy sugeruje, że zwierzę to, podobnie jak Centrosaurus czy Styracosaurus atakowało napastników pchnięciami skierowanymi w górę. Małe różki nad oczodołami, jak również spore epiparietales najpewniej nie były używane do obrony. Wydatne epiparietales (jeśli były elementem dymorfizmu płciowego i występowały u samców) mogły służyć jako wabik na samice w trakcie pory godowej.
Etymologia
Nazwa rodzajowa to połączenie dwóch słów - spina (łac. "kolec") i ops (gr. "twarz"), co odnosi się do ornamentacji twarzowej części czaszki tego zwierzęcia. Epitet gatunkowy honoruje Charles'a H. i Levi'ego Sternbergów, odkrywców oryginalnych okazów spinopsa.
Spis gatunków
| Spinops | Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen i Graham, 2011 |
| S. sternbergorum | Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen i Graham, 2011 |
Bibliografia
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
- ↑ http://academic.emporia.edu/aberjame/histgeol/stern/stern.htm
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Farke, A. A., M. J. Ryan, P. M. Barrett, D. H. Tanke, D. R. Braman, M. A. Loewen, and M. R. Graham. 2011. A new centrosaurine from the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and the evolution of parietal ornamentation in horned dinosaurs. Acta Palaeontologica Polonica 56(4). doi:10.4202/app.2010.0121
- ↑ Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. and Clayton, K.E. 2013 A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia. Proceedings of the Royal Society of London, series B. doi:10.1098/rspb.2013.1186
- ↑ Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
