Agathaumas: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Agathaumas''}} | |
| − | { | + | {{Opis |
| − | | Autor | + | |Autor = [[Marcin Szermański]], [[Maciej Ziegler]] |
| − | + | |Korekta = | |
| − | + | |nazwa = ''Agathaumas'' | |
| − | + | |długość = ok. 9 m | |
| − | [[Maciej Ziegler]] | + | |wysokość = |
| − | | | + | |masa = 4-10 t |
| − | + | |dieta = roślinożerny | |
| − | + | |miejsce = [[USA]] - Wyoming | |
| − | + | <small>(formacja [[Lance]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|69|66}} | |
| − | + | 69-66 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[mastrycht]])</small> | |
| − | | | + | |systematyka = |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | 4-10 t | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[USA]] - | ||
| − | |||
| − | <small>([[ | ||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <small> | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Ceratopsia]] | [[Ceratopsia]] | ||
| − | [[ | + | [[Ceratopsoidea]] |
| − | |||
| − | |||
[[Ceratopsidae]] | [[Ceratopsidae]] | ||
[[Chasmosaurinae]] | [[Chasmosaurinae]] | ||
| − | | | + | |grafika = Agathaumas.jpg |
| − | + | |podpis = Autor: Charles R. Knight [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Agathaumas.jpg] | |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | |} | + | |PorównanieDługość = |
| − | + | }} | |
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Agathaumas'' to pierwszy opisany przedstawiciel | + | ''Agathaumas'' to pierwszy opisany przedstawiciel [[ceratops]]ów. Niestety, w przeciwieństwie do innych pierwszych znanych nauce przedstawicieli innych grup dinozaurów (jak np. ''[[Megalosaurus]]'' z [[teropod]]ów, ''[[Iguanodon]]'' z [[Ornithopoda|ornitopodów]]) nie jest tak medialny. Co więcej, jest bardzo słabo poznany ze względu na skąpy materiał kopalny nieposiadający cech diagnostycznych – stąd też ma on status ''[[nomen dubium]]'' (takson nieważny). |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | Gatunek typowy ''Agathaumas sylvestris'' opisano jedynie na podstawie 16 kręgów (w tym kość krzyżowa, kręgi ogonowe i grzbietowe), kilku(nastu?) żeber, kości łonowych i innych elementów miednicy ([[Hatcher]] i in., [[1907]]). | + | [[Gatunek typowy]] ''Agathaumas sylvestris'' opisano jedynie na podstawie 16 kręgów (w tym kość krzyżowa, kręgi ogonowe i grzbietowe), kilku(nastu?) żeber, kości łonowych i innych elementów miednicy ([[John Hatcher|Hatcher]] i in., [[1907]]). |
==Rozmiary== | ==Rozmiary== | ||
| − | Wg obliczeń naukowców ceratops ten miał osiągać ok. 9 metrów długości i masę mieszczącą się w przedziale 4-10 ton, a więc w momencie jego odnalezienia i opisania był najdłuższym znanym zwierzęciem lądowym (większy ''[[Cetiosaurus]]'' był wówczas uznawany za zwierzę wodne). Pod względem hipotetycznej masy ustępował jedynie ogromnym trąbowcom: '' | + | Wg obliczeń naukowców ceratops ten miał osiągać ok. 9 metrów długości i masę mieszczącą się w przedziale 4-10 ton, a więc w momencie jego odnalezienia i opisania był najdłuższym znanym zwierzęciem lądowym (większy ''[[Cetiosaurus]]'' był wówczas uznawany za zwierzę wodne). Pod względem hipotetycznej masy ustępował jedynie ogromnym trąbowcom: ''Deinotherium giganteum'' i ''Mammuthus imperator'' (mamut cesarski). |
==Pozycja systematyczna== | ==Pozycja systematyczna== | ||
| − | Opisu | + | Opisu [[rodzaj]]u i gatunku typowego ''Agathaumas sylvestris'' dokonał jeden z najsłynniejszych paleontologów w dziejach, mianowicie [[Edward Cope|Edward Drinker Cope]] w roku [[1872]] – wtedy też dokonano odkrycia jego szczątków. Ponieważ szkielet nie był kompletny i nie znano wówczas innych ceratopsów, uznał go początkowo za przedstawiciela hadrozaurów. Kolejne 2 gatunki (''A. milo'' i ''A. mortuarius'') Cope opisał już 2 lata później, natomiast pozostałe 4 są autorstwa innych paleontologów. Na podstawie tekstu i ilustracji z publikacji Hatchera i in. ([[1907]]) można stwierdzić, że kość krzyżowa ''Agathaumas'' ma bruzdę na wewnętrznej stronie, co jest synapomorfią [[Chasmosaurinae]] wg np. [[Peter Dodson|Dodsona]] i in. ([[2004]]) oraz Sampsona i in. ([[2010]]). |
| − | Problematyczna jest jego systematyka – wszystkie znane gatunki są albo ''[[nomen dubium]]'', albo | + | |
| + | Problematyczna jest jego systematyka – wszystkie znane gatunki są albo ''[[nomen dubium]]'', albo [[synonim]]ami innych ceratopsów – ''[[Monoclonius]] sphenocerus'' i ''[[Triceratops]]''. Szczątki ''A. milo'' przypisuje się nawet do dinozaura należącego nie do ceratopsów, a hadrozaurydów – ''[[Thespesius]] occidentalis''. Biorąc pod uwagę to, że gatunki triceratopsa są rozdzielone czasowo i że być może innych ceratopsydów już nie było, to szczątki gatunku typowego ''A. sylvestris'' prawie na pewno reprezentują któryś z gatunków ''[[Triceratops]]''. ''Agathaumas'' zapewne wciąż będzie pomijany, ale gdyby któryś z paleontologów zaczął tej nazwy znów używać, to zapewne wpłynęła by petycja do ICZN (International Commission on Zoological Nomenclature), by uznać ''[[Triceratops]]'' za ''[[nomen conservandum]]'' (nazwa zachowana mimo braku pierwszeństwa czasowego) a ''Agathaumas'' za ''[[nomen rejectum]]'' (nazwa odrzucona mimo pierwszeństwa czasowego). Edward Drinker Cope chciał za wszelką cenę unieważnienia nazwy rodziny [[Ceratopsidae]], gdyż ''[[Ceratops (rodzaj)|Ceratops]]'' został opisany przez [[Othniel Marsh|Othniela Charlesa Marsha]] dopiero w [[1888]] roku i uznać ją za [[synonim]] [[Agathaumidae]]. Niestety dla niego przegrał tę jedną z wielu batalii w słynnej "wojnie o kości" ze swym odwiecznym rywalem, ponieważ ustanowił swoją wersję nazwy rodziny rok po ustanowieniu [[Ceratopsidae]] przez Marsha. W rezultacie to [[Agathaumidae]] jest [[młodszy synonim|młodszym synonimem]] [[Ceratopsidae]]. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Agathaumas'' pochodzi z dwu greckich słów: αγαν (duży) i θαυμα (cud/zdumienie). Można więc ją przetłumaczyć jako "duży cud" i prawdopodobnie odnosi się do rozmiarów zwierzęcia, które ówcześnie było największym znanym nauce zwierzęciem lądowym. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| ''Agathaumas'' | | ''Agathaumas'' | ||
| − | | [[Cope]], [[1872]] | + | | {{Kpt|[[Edward Cope|Cope]]}}, [[1872]] |
| − | | | + | | <small>''[[nomen dubium]]''</small> |
|- | |- | ||
| − | | '' | + | | ''Agathaumas sylvestris'' |
| − | | [[Cope]], [[1872]] | + | | {{Kpt|[[Cope]]}}, [[1872]] |
| − | | | + | | <small>''[[nomen dubium]]''</small> |
|- | |- | ||
| − | | '' | + | | ''Agathaumas milo'' |
| − | | [[Cope]], [[1874]] | + | | {{Kpt|[[Cope]]}}, [[1874]] |
| − | | = ''Thespesius occidentalis'' | + | | = ''[[Thespesius|Thespesius occidentalis]]'' |
|- | |- | ||
| − | | '' | + | | ''Agathaumas mortuarius'' <br> = ''Polyonax mortuarius'' |
| − | | [[Cope]], [[1874]] | + | | {{Kpt|([[Cope]], [[1874]]) [[Hay]], [[1902]]}} <br> {{Kpt|[[Cope]]}}, [[1874]] |
| − | | | + | | = '''''[[Triceratops|Triceratops horridus]]''''' <br> {{pad}} |
|- | |- | ||
| − | | '' | + | | ''Agathaumas flabellatus'' <br> = ''Triceratops flabellatus'' |
| − | | [[Marsh]], [[1889]] | + | | {{Kpt|([[Othniel Marsh|Marsh]], [[1889]]) Scott, [[1900]]}} <br> {{Kpt|[[Othniel Marsh|Marsh]], [[1889]]}} |
| − | | = ''Triceratops horridus'' | + | | = '''''[[Triceratops|Triceratops horridus]]''''' <br> {{pad}} |
|- | |- | ||
| − | | '' | + | | ''Agathaumas sphenocerus'' |
| − | | [[Cope]], [[1890]] | + | | {{Kpt|([[Cope]], [[1890]]) Ballou, [[1897]]}} |
| − | | | + | | = ''[[Monoclonius|Monoclonius sphenocerus]]'' |
|- | |- | ||
| − | | '' | + | | ''Agathaumas monoclonius'' |
| − | | | + | | {{Kpt|Breihaupt}}, [[1994]] |
| − | | | + | | = ''[[Monoclonius|Monoclonius sphenocerus]]'' |
|} | |} | ||
| Linia 121: | Linia 95: | ||
</small> | </small> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Kategoria:nomen dubium]] | [[Kategoria:nomen dubium]] | ||
Aktualna wersja na dzień 13:17, 6 paź 2023
| Autor: | Marcin Szermański, Maciej Ziegler |
| Agathaumas | |
|---|---|
| Długość | ok. 9 m |
| Masa | 4-10 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Wyoming
(formacja Lance) |
| Czas |
69-66 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Autor: Charles R. Knight [1] | |
Wstęp
Agathaumas to pierwszy opisany przedstawiciel ceratopsów. Niestety, w przeciwieństwie do innych pierwszych znanych nauce przedstawicieli innych grup dinozaurów (jak np. Megalosaurus z teropodów, Iguanodon z ornitopodów) nie jest tak medialny. Co więcej, jest bardzo słabo poznany ze względu na skąpy materiał kopalny nieposiadający cech diagnostycznych – stąd też ma on status nomen dubium (takson nieważny).
Materiał kopalny
Gatunek typowy Agathaumas sylvestris opisano jedynie na podstawie 16 kręgów (w tym kość krzyżowa, kręgi ogonowe i grzbietowe), kilku(nastu?) żeber, kości łonowych i innych elementów miednicy (Hatcher i in., 1907).
Rozmiary
Wg obliczeń naukowców ceratops ten miał osiągać ok. 9 metrów długości i masę mieszczącą się w przedziale 4-10 ton, a więc w momencie jego odnalezienia i opisania był najdłuższym znanym zwierzęciem lądowym (większy Cetiosaurus był wówczas uznawany za zwierzę wodne). Pod względem hipotetycznej masy ustępował jedynie ogromnym trąbowcom: Deinotherium giganteum i Mammuthus imperator (mamut cesarski).
Pozycja systematyczna
Opisu rodzaju i gatunku typowego Agathaumas sylvestris dokonał jeden z najsłynniejszych paleontologów w dziejach, mianowicie Edward Drinker Cope w roku 1872 – wtedy też dokonano odkrycia jego szczątków. Ponieważ szkielet nie był kompletny i nie znano wówczas innych ceratopsów, uznał go początkowo za przedstawiciela hadrozaurów. Kolejne 2 gatunki (A. milo i A. mortuarius) Cope opisał już 2 lata później, natomiast pozostałe 4 są autorstwa innych paleontologów. Na podstawie tekstu i ilustracji z publikacji Hatchera i in. (1907) można stwierdzić, że kość krzyżowa Agathaumas ma bruzdę na wewnętrznej stronie, co jest synapomorfią Chasmosaurinae wg np. Dodsona i in. (2004) oraz Sampsona i in. (2010).
Problematyczna jest jego systematyka – wszystkie znane gatunki są albo nomen dubium, albo synonimami innych ceratopsów – Monoclonius sphenocerus i Triceratops. Szczątki A. milo przypisuje się nawet do dinozaura należącego nie do ceratopsów, a hadrozaurydów – Thespesius occidentalis. Biorąc pod uwagę to, że gatunki triceratopsa są rozdzielone czasowo i że być może innych ceratopsydów już nie było, to szczątki gatunku typowego A. sylvestris prawie na pewno reprezentują któryś z gatunków Triceratops. Agathaumas zapewne wciąż będzie pomijany, ale gdyby któryś z paleontologów zaczął tej nazwy znów używać, to zapewne wpłynęła by petycja do ICZN (International Commission on Zoological Nomenclature), by uznać Triceratops za nomen conservandum (nazwa zachowana mimo braku pierwszeństwa czasowego) a Agathaumas za nomen rejectum (nazwa odrzucona mimo pierwszeństwa czasowego). Edward Drinker Cope chciał za wszelką cenę unieważnienia nazwy rodziny Ceratopsidae, gdyż Ceratops został opisany przez Othniela Charlesa Marsha dopiero w 1888 roku i uznać ją za synonim Agathaumidae. Niestety dla niego przegrał tę jedną z wielu batalii w słynnej "wojnie o kości" ze swym odwiecznym rywalem, ponieważ ustanowił swoją wersję nazwy rodziny rok po ustanowieniu Ceratopsidae przez Marsha. W rezultacie to Agathaumidae jest młodszym synonimem Ceratopsidae.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Agathaumas pochodzi z dwu greckich słów: αγαν (duży) i θαυμα (cud/zdumienie). Można więc ją przetłumaczyć jako "duży cud" i prawdopodobnie odnosi się do rozmiarów zwierzęcia, które ówcześnie było największym znanym nauce zwierzęciem lądowym.
Spis gatunków
| Agathaumas | Cope, 1872 | nomen dubium |
| Agathaumas sylvestris | Cope, 1872 | nomen dubium |
| Agathaumas milo | Cope, 1874 | = Thespesius occidentalis |
| Agathaumas mortuarius = Polyonax mortuarius |
(Cope, 1874) Hay, 1902 Cope, 1874 |
= Triceratops horridus |
| Agathaumas flabellatus = Triceratops flabellatus |
(Marsh, 1889) Scott, 1900 Marsh, 1889 |
= Triceratops horridus |
| Agathaumas sphenocerus | (Cope, 1890) Ballou, 1897 | = Monoclonius sphenocerus |
| Agathaumas monoclonius | Breihaupt, 1994 | = Monoclonius sphenocerus |
Bibliografia
Dodson P., Forster C.A. & Sampson S.D (2004) "Ceratopsidae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 494-513.
Hatcher J. B., Marsh O. C. & Lull R. S. (1907) "The Ceratopsia" US Geological Survey Monograph, 49, 1-300.
Sampson S.D., Loewe, M.A., Farke A.A., Roberts E.M., Forster C.A. & Smith J.A. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5(9): e12292. doi:10.1371/journal.pone.0012292
http://en.wikipedia.org/wiki/Agathaumas
http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=6061&Itemid=67
http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=6062&Itemid=67
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Agathaumas.jpg){kind=link}