Orodromeus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | {{DISPLAYTITLE:''Orodromeus''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 26: | Linia 27: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| − | | [[USA]] - | + | | [[USA]] - Montana |
| − | <small>[[formacja Two Medicine]] i [[ | + | <small>[[formacja|formacje]] [[Two Medicine]] i [[Judith River]]</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | 80-74 Ma | + | | 80-74 [[Ma]] |
<small>późna [[kreda]] (wczesny - środkowy [[kampan]])</small> | <small>późna [[kreda]] (wczesny - środkowy [[kampan]])</small> | ||
| Linia 44: | Linia 45: | ||
[[Neornithischia]] | [[Neornithischia]] | ||
| − | [[ | + | [[Pyrodontia]] |
| − | [[ | + | [[Thescelosauridae]] |
| + | |||
| + | [[Orodrominae]] | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik:Orodromeus.jpg|400px | + | | colspan=2 |[[Plik:Orodromeus.jpg|400px]] |
| − | <small> Autor: Nobu Tamura [ | + | <small> Autor: Nobu Tamura [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Orodromeus.jpg].</small> |
|} | |} | ||
==Wstęp, paleoekologia== | ==Wstęp, paleoekologia== | ||
| − | ''Orodromeus'' to niewielki | + | ''Orodromeus'' to niewielki [[Parksosauridae|parksozauryd]], którego nazwa oznacza ''górski biegacz''. Jedyny znany [[gatunek]] należący do tego rodzaju – ''O. makelai'' został opisany przez Hornera i Weishampela w [[1988]] roku. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 59: | Linia 62: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | Obecnie znamy pięć szkieletów należących do tego dinozaura (MOR 294 ([[holotyp]]), MOR 403, 473, 623, 1141). [[Holotyp]] (MOR 294) złożony z dobrze zachowanej czaszki i fragmentów szkieletu bez ogona jest obecnie przechowywany w Muzeum Gór Skalistych w Bozeman. Kiedy w | + | Obecnie znamy pięć szkieletów należących do tego dinozaura (MOR 294 ([[holotyp]]), MOR 403, 473, 623, 1141). [[Holotyp]] (MOR 294) złożony z dobrze zachowanej czaszki i fragmentów szkieletu bez ogona jest obecnie przechowywany w Muzeum Gór Skalistych w Bozeman. Kiedy w 1987 znaleziono pierwsze szczątki orodroma w tym 19 jaj z zarodkami, uznano je za należące do tego ornitopoda. Jednak kiedy w 1996 [[Horner]] i [[David Weishampel|Weishampel]] przebadali embriony w rzekomych jaj orodroma, wyszło na jaw, że należą one do ''[[Troodon]]'', a nie orodroma. |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | Ornitopod ten był niewątpliwie szybkim biegaczem – szacuje się, że mógł biec z prędkością dochodzącą do 60 km/h, o czym świadczy kość piszczelowa znacznie dłuższa od udowej. Orodrom miał giętką szyję oraz smukły tułów. Posiadał czteropalczaste kończyny przednie i trójpalczaste kończyny tylne. Zęby orodroma są bardzo podobne do zębów ''[[ | + | Ornitopod ten był niewątpliwie szybkim biegaczem – szacuje się, że mógł biec z prędkością dochodzącą do 60 km/h, o czym świadczy kość piszczelowa znacznie dłuższa od udowej. Orodrom miał giętką szyję oraz smukły tułów. Posiadał czteropalczaste kończyny przednie i trójpalczaste kończyny tylne. Zęby orodroma są bardzo podobne do zębów ''[[Fabrosaurus]]''. Dawniej długość orodroma szacowana na ok. 2,5 m. Jednak jak podaje [[DML]] stosunek kości udowej do całkowitej długości ciała u hypsylofodontów wynosi 1/10, więc orodrom powinien mieć ok. 1,7 m długości, a nie 2,5 m jak powszechnie się przyjmuje. Kość udowa osobników dorosłych (MOR 473) mierzy zaledwie 17 cm. Prawdopodobnie orodrom żył w stadach a podczas posiłku jeden osobnik pełnił rolę wartownika, wypatrując potencjalnych napastników. |
==Klasyfikacja== | ==Klasyfikacja== | ||
| − | + | Zob. kladogramy w [[Ornithischia]] i [[Ornithopoda]]. | |
==Środowisko== | ==Środowisko== | ||
| − | Szczątki orodroma znaleziono w formacji Two Medicine (Park Narodowy Glacier w Montanie) oraz formacji Judith River. W towarzystwie orodroma żyły takie dinozaury jak tyreofory np. ''[[Edmontonia]]'', ''[[ | + | Szczątki orodroma znaleziono w formacji Two Medicine (Park Narodowy Glacier w Montanie) oraz formacji Judith River. W towarzystwie orodroma żyły takie dinozaury jak tyreofory np. ''[[Edmontonia]]'', ''[[Euoplocephalus]]'', ''[[Panoplosaurus]]'', ceratopsy jak ''[[Achelousaurus]]'', ''[[Brachyceratops]]'', ''[[Einiosaurus]]'', ''[[Prenoceratops]]'' czy ''[[Styracosaurus]]''. "Dinozaury kaczodziobe" czyli hadrozaury były reprezentowany przez dinozaury jak ''[[Maiasaura]]'', ''[[Hypacrosaurus]]'', ''[[Prosaurolophus]]'' itp. Żyły tam też owiraptorozaury jak ''[[Caenagnathus]]'', dromeozaurydy jak ''[[Bambiraptor]]'' i tyranozaurydy np. ''[[Daspletosaurus]]'' czy ''[[Gorgosaurus]]''. Nad nimi latały ptaki i pterozaury. |
==Koegzystencja z troodontem== | ==Koegzystencja z troodontem== | ||
| Linia 78: | Linia 81: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | {{V|''Orodromeus''}} | |
| − | | [[Horner]] i [[Weishampel]], [[1988]] | + | | {{Kpt|[[Horner]]}} i {{Kpt|[[David Weishampel|Weishampel]]}}, [[1988]] |
|- | |- | ||
| − | + | | {{V|''O. makelai''}} | |
| − | | | + | | {{Kpt|Horner}} i {{Kpt|Weishampel}}, 1988 |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Butler, Richard J.; Upchurch, Paul; and Norman, David B. (2008). "The phylogeny of the ornithischian dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology 6 (1): 1–40. doi:10.1017/S1477201907002271 | + | <small>Butler, Richard J.; Upchurch, Paul; and Norman, David B. (2008). "The phylogeny of the ornithischian dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology 6 (1): 1–40. [[doi:10.1017/S1477201907002271]] |
| + | |||
| + | Butler, R.J., Liyong, J., Jun, C. & Godefroit, P. (2011) "The postcranial osteology and phylogenetic position of the small ornithischian dinosaur Changchunsaurus parvus from the Quantou Formation (Cretaceous: Aptian-Cenomanian) of Jilin Province, north-eastern China" Palaeontology, 54(3), 667-683. [[doi: 10.1111/j.1475-4983.2011.01046.x]] | ||
| − | + | Pol, D., Rauhut, O.W.M. & Becerra, M. (2011) "A Middle Jurassic heterodontosaurid dinosaur from Patagonia and the evolution of heterodontosaurids" Naturwissenschaften, 98 (5), 369–379. [[doi:10.1007/s00114-011-0780-5]] | |
Varricchio, David J.; Martin, Anthony J.; and Katsura, Yoshihiro (2007). "First trace and body fossil evidence of a burrowing, denning dinosaur". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 274: 1361–1368. | Varricchio, David J.; Martin, Anthony J.; and Katsura, Yoshihiro (2007). "First trace and body fossil evidence of a burrowing, denning dinosaur". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 274: 1361–1368. | ||
| Linia 105: | Linia 110: | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
[[Kategoria:Ornithischia]] | [[Kategoria:Ornithischia]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Ornithischia bazalne]] |
| − | |||
[[Kategoria:Ameryka Północna]] | [[Kategoria:Ameryka Północna]] | ||
[[Kategoria:USA]] | [[Kategoria:USA]] | ||
Aktualna wersja na dzień 16:30, 30 cze 2024
| Autor: | Korekta: |
| Dawid Mika | Maciej Ziegler |
| Orodromeus (orodrom) | |
|---|---|
| Długość: | 1,7 m |
| Masa: | ok. 30 kg |
| Miejsce występowania: | USA - Montana |
| Czas występowania | 80-74 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Autor: Nobu Tamura [1]. | |
Wstęp, paleoekologia
Orodromeus to niewielki parksozauryd, którego nazwa oznacza górski biegacz. Jedyny znany gatunek należący do tego rodzaju – O. makelai został opisany przez Hornera i Weishampela w 1988 roku.
Etymologia
Nazwa rodzajowa tego dinozaura pochodzi od greckich słów oro - góra i dromeus – biegacz. Oznacza ona górski biegacz i odnosi się do miejsca znalezienia skamielin – pewnej góry oraz do lekkiej budowy orodroma i jego długich kończyn przednich. Nazwa ta została zaproponowana przez Donalda Bairda.
Materiał kopalny
Obecnie znamy pięć szkieletów należących do tego dinozaura (MOR 294 (holotyp), MOR 403, 473, 623, 1141). Holotyp (MOR 294) złożony z dobrze zachowanej czaszki i fragmentów szkieletu bez ogona jest obecnie przechowywany w Muzeum Gór Skalistych w Bozeman. Kiedy w 1987 znaleziono pierwsze szczątki orodroma w tym 19 jaj z zarodkami, uznano je za należące do tego ornitopoda. Jednak kiedy w 1996 Horner i Weishampel przebadali embriony w rzekomych jaj orodroma, wyszło na jaw, że należą one do Troodon, a nie orodroma.
Budowa
Ornitopod ten był niewątpliwie szybkim biegaczem – szacuje się, że mógł biec z prędkością dochodzącą do 60 km/h, o czym świadczy kość piszczelowa znacznie dłuższa od udowej. Orodrom miał giętką szyję oraz smukły tułów. Posiadał czteropalczaste kończyny przednie i trójpalczaste kończyny tylne. Zęby orodroma są bardzo podobne do zębów Fabrosaurus. Dawniej długość orodroma szacowana na ok. 2,5 m. Jednak jak podaje DML stosunek kości udowej do całkowitej długości ciała u hypsylofodontów wynosi 1/10, więc orodrom powinien mieć ok. 1,7 m długości, a nie 2,5 m jak powszechnie się przyjmuje. Kość udowa osobników dorosłych (MOR 473) mierzy zaledwie 17 cm. Prawdopodobnie orodrom żył w stadach a podczas posiłku jeden osobnik pełnił rolę wartownika, wypatrując potencjalnych napastników.
Klasyfikacja
Zob. kladogramy w Ornithischia i Ornithopoda.
Środowisko
Szczątki orodroma znaleziono w formacji Two Medicine (Park Narodowy Glacier w Montanie) oraz formacji Judith River. W towarzystwie orodroma żyły takie dinozaury jak tyreofory np. Edmontonia, Euoplocephalus, Panoplosaurus, ceratopsy jak Achelousaurus, Brachyceratops, Einiosaurus, Prenoceratops czy Styracosaurus. "Dinozaury kaczodziobe" czyli hadrozaury były reprezentowany przez dinozaury jak Maiasaura, Hypacrosaurus, Prosaurolophus itp. Żyły tam też owiraptorozaury jak Caenagnathus, dromeozaurydy jak Bambiraptor i tyranozaurydy np. Daspletosaurus czy Gorgosaurus. Nad nimi latały ptaki i pterozaury.
Koegzystencja z troodontem
Rzekome jaja orodroma w rzeczywistości okazały się jajami troodontów. Ponieważ znaleziono je w pobliżu szkieletów orodromów dowodzi to, że ów teropod sprytnie wykorzystywał opiekę i straż ze strony orodromów dla ochrony własnych jaj. Równocześnie orodromy mogły być potencjalnymi ofiarami dla dorosłych troodontów.
Orodromeus w kulturze masowej
Orodrom występuje w serialu Planeta Dinozaurów: Polowanie Małego Dasa. W odcinku, którego głównym bohaterem jest niedoświadczony młody daspletozaur, orodromy odgrywają raczej marginalną rolę. Są tam przedstawione jako zwierzyna łowna troodonów, potrafiąca jednak prześcignąć swoich prześladowców.
Spis gatunków
| Orodromeus | Horner i Weishampel, 1988 |
| O. makelai | Horner i Weishampel, 1988 |
Bibliografia
Butler, Richard J.; Upchurch, Paul; and Norman, David B. (2008). "The phylogeny of the ornithischian dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology 6 (1): 1–40. doi:10.1017/S1477201907002271
Butler, R.J., Liyong, J., Jun, C. & Godefroit, P. (2011) "The postcranial osteology and phylogenetic position of the small ornithischian dinosaur Changchunsaurus parvus from the Quantou Formation (Cretaceous: Aptian-Cenomanian) of Jilin Province, north-eastern China" Palaeontology, 54(3), 667-683. doi: 10.1111/j.1475-4983.2011.01046.x
Pol, D., Rauhut, O.W.M. & Becerra, M. (2011) "A Middle Jurassic heterodontosaurid dinosaur from Patagonia and the evolution of heterodontosaurids" Naturwissenschaften, 98 (5), 369–379. doi:10.1007/s00114-011-0780-5
Varricchio, David J.; Martin, Anthony J.; and Katsura, Yoshihiro (2007). "First trace and body fossil evidence of a burrowing, denning dinosaur". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 274: 1361–1368.
Holtz - Dinosaurs (suplement) Suplement do książki Holtza "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages"
http://en.wikipedia.org/wiki/Orodromeus
http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=7051&Itemid=67
Planeta Dinozaurów: Polowanie Małego Dasa
Helmut Werner 1000 Dinozaurów
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Orodromeus.jpg){kind=link}