Albertaceratops: Różnice pomiędzy wersjami
(Tanke i Rothschild (2010)) |
(przeniesienie części informacji do hasła Ceratopsoidea) |
||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
|dieta = roślinożerny | |dieta = roślinożerny | ||
|miejsce = [[Kanada]] - Alberta | |miejsce = [[Kanada]] - Alberta | ||
| − | <small>([[formacja]] [[Oldman]])</small> | + | <small>(dolne osady [[formacja|formacji]] [[Oldman]])</small> |
| − | |czas = {{Występowanie| | + | |czas = {{Występowanie|78.5|78}} |
| − | + | ok. 78,3 [[Ma]] <ref>Loewen i in., 2024</ref> <br> | |
<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
[[Centrosaurinae]] | [[Centrosaurinae]] | ||
| − | |grafika = Albertaceratops | + | |
| − | |podpis = Rekonstrukcja | + | [[Albertaceratopsini]] |
| + | |grafika = Albertaceratops (cropped).jpg | ||
| + | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa ''Albertaceratops''. Auotr: ABelov2014 [https://www.deviantart.com/abelov2014/art/Coronosaurus-Albertaceratops-666115479] | ||
|PorównanieGrupa = Albertaceratops silhouette | |PorównanieGrupa = Albertaceratops silhouette | ||
|PorównanieDługość = 5.8 | |PorównanieDługość = 5.8 | ||
|mapa = | |mapa = | ||
| − | <display_points type="terrain" zoom= | + | <display_points type="terrain" zoom=4> |
49.1209,-110.863~ Lokalizacja holotypu ''Albertaceratops nesmoi'' | 49.1209,-110.863~ Lokalizacja holotypu ''Albertaceratops nesmoi'' | ||
</display_points> | </display_points> | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Albertaceratops'' to [[rodzaj]] ceratopsyda z podrodziny [[Centrosaurinae]], którego skamieniałości odnaleziono w skałach pochodzenia górnokredowego w dolnych osadach formacji [[Oldman]] w Albercie ([[Kanada]]). Datuje je się na [[kampan]], około | + | ''Albertaceratops'' to [[rodzaj]] ceratopsyda z podrodziny [[Centrosaurinae]], którego skamieniałości odnaleziono w skałach pochodzenia górnokredowego w dolnych osadach formacji [[Oldman]] w Albercie ([[Kanada]]). Datuje je się na [[kampan]], około 78,3 milionów lat (Loewen i in., 2024). |
==Odkrycie i historia taksonu== | ==Odkrycie i historia taksonu== | ||
| − | Skamieniałości, które uznano za nowy [[gatunek]], zostały odkryte w sierpniu [[2001]] roku. W [[2003]] roku nowego dinozaura rogatego ochrzczono nieformalną (niepublikowaną) nazwą [[rodzaj]]ową "Medusaceratops" ("rogate oblicze meduzy") (Ryan, 2003), którą ostatecznie zmieniono na obecną. Analizy filogenetyczne (Ryan, 2007; Ryan i in., 2012; Chiba i in., 2018) wykazały, że albertaceratops to dość [[bazalny]] centrozauryn. | + | [[Plik:Albertaceratops nesmoi skull by Nick Longrich.jpg|thumb|300px|Czaszka [[holotyp]]owa ''Albertaceratops''. Autor zdjęcia: Nick Longrich [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Albertaceratops_nesmoi_skull_by_Nick_Longrich.jpg].]] |
| − | Szczątki odnalezione w warstwach formacji [[Judith River]] w Montanie ([[USA]]) pierwotnie uważano za jego skamieniałości. Jednak po dokładniejszej analizie okazało się, że są to kości innego ceratopsyda, z bardzo podobną do ''Albertaceratops'' kryzą, którego nazwano wcześniejszą nieformalną nazwą albertaceratopsa, mianowicie ''[[Medusaceratops]]'' (Ryan i in., [[2010]]). | + | Skamieniałości, które uznano za nowy [[gatunek]], zostały odkryte w sierpniu [[2001]] roku. W [[2003]] roku nowego dinozaura rogatego ochrzczono nieformalną (niepublikowaną) nazwą [[rodzaj]]ową "Medusaceratops" ("rogate oblicze meduzy") (Ryan, 2003), którą ostatecznie zmieniono na obecną. Analizy filogenetyczne ([Ryan]], 2007; [[Ryan]] i in., 2012; Chiba i in., 2018) wykazały, że albertaceratops to dość [[bazalny]] centrozauryn. Szczątki odnalezione w warstwach formacji [[Judith River]] w Montanie ([[USA]]) pierwotnie uważano za jego skamieniałości. Jednak po dokładniejszej analizie okazało się, że są to kości innego ceratopsyda, z bardzo podobną do ''Albertaceratops'' kryzą, którego nazwano wcześniejszą nieformalną nazwą albertaceratopsa, mianowicie ''[[Medusaceratops]]'' ([[Ryan]] i in., [[2010]]). [[Mark Loewen]] i współpracownicy w 2024 roku dla albertaceratopsa oraz jego najbliższych kuzynów zdefiniowałi nowy [[klad]] o nazwie [[Albertaceratopsini]]. Obejmuje on centrozauryny żyjące w północnej części pradawnego kontynentu Laramidia: ''[[Lokiceratops]]'' oraz ''[[Medusaceratops]]''. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | |||
[[Holotyp]] o numerze katalogowym TMP.2001.26.1 to dość kompletna czaszka. | [[Holotyp]] o numerze katalogowym TMP.2001.26.1 to dość kompletna czaszka. | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | [[Plik: | + | [[Plik:Albertaceratops by Scott Hartman.jpg|thumb|Rekonstrukcja szkieletu ''Albertaceratops''. Autor: Scott Hartman [https://www.skeletaldrawing.com/ornithiscians/albertaceratops] ]] |
| − | Albertaceratops swoim wyglądem przypominał | + | ''Albertaceratops'' swoim wyglądem przypominał inne centrozauryny – ''[[Medusaceratops]]'' i ''[[Lokiceratops]]'', lecz różnił się od nich budową czaszki. Opisywany dinozaur miał pięć par różków ciemieniowych, z czego największa wyrastała ze szczytu kryzy (wg Chiby i in., 2018 oraz Loewena i in., 2024 - ep 1). Na każdej kości łuskowej ''Albertaceratops'' znajdowały się po cztery [[episquamosales|różki łuskowe]], gdy jego kuzyn ''[[Lokiceratops]]'' miał ich trzy. Nad oczami znajdowały się dwa rogi skierowane ku górze, które prawdopodobnie służyły do walk między osobnikami. Podobnie jak u ''[[Medusaceratops]]'' na nosie nie wykształcił się typowy róg, lecz niski i płaski kostny guz (Ryan, 2007; Chiba i in., 2018; Loewen i in., 2024). |
==Paleopatologia?== | ==Paleopatologia?== | ||
| − | + | O paleopatologiach ceratopsydów zobacz więcej w: [[Ceratopsoidea#Paleopatologie]]. | |
==Paleośrodowisko== | ==Paleośrodowisko== | ||
| + | [[Plik:Medusaceratops by abelov2014 dcvtjqh-pre.jpg|300px|thumb|right|''Albertaceratops'' (po lewej stronie) w środowisku naturalnym. Autor: ABelov2014 [https://www.deviantart.com/abelov2014/art/Medusaceratops-779040809]]] | ||
Zobacz: [[Wendiceratops#Paleośrodowisko]] | Zobacz: [[Wendiceratops#Paleośrodowisko]] | ||
| Linia 64: | Linia 66: | ||
|- | |- | ||
| {{V|''A. nesmoi''}} | | {{V|''A. nesmoi''}} | ||
| − | | {{Kpt|Ryan}}, 2007 | + | | {{Kpt|[[Ryan]]}}, [[2007]] |
|} | |} | ||
| Linia 71: | Linia 73: | ||
Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti, F., Loewen, M.A & Evans, D.C. (2018). "New material and systematic re-evaluation of ''Medusaceratops lokii'' (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation" (Campanian, Montana). Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, [[doi:10.1017/jpa.2017.62]] | Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti, F., Loewen, M.A & Evans, D.C. (2018). "New material and systematic re-evaluation of ''Medusaceratops lokii'' (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation" (Campanian, Montana). Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, [[doi:10.1017/jpa.2017.62]] | ||
| − | + | Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]] | |
Ryan, M.J. (2003) "Taxonomy, systematics and evolution of Centrosaurine Ceratopsids of the Campanian western interior basin of North America" dysertacja doktorska, University of Calgary, Calgary, Alta, 1-578. | Ryan, M.J. (2003) "Taxonomy, systematics and evolution of Centrosaurine Ceratopsids of the Campanian western interior basin of North America" dysertacja doktorska, University of Calgary, Calgary, Alta, 1-578. | ||
Aktualna wersja na dzień 20:01, 31 paź 2024
| Autor: | Sebastian Oziemski, Daniel Madzia, Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Paweł Konarzewski |
| Albertaceratops (albertaceratops) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | 5,8 m [1] | ||||
| Masa | 3,5 t [1] | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | Kanada - Alberta | ||||
| Czas |
ok. 78,3 Ma [2] | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
.jpg) Rekonstrukcja przyżyciowa Albertaceratops. Auotr: ABelov2014 [4]
Porównanie wielkości Albertaceratops i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Albertaceratops to rodzaj ceratopsyda z podrodziny Centrosaurinae, którego skamieniałości odnaleziono w skałach pochodzenia górnokredowego w dolnych osadach formacji Oldman w Albercie (Kanada). Datuje je się na kampan, około 78,3 milionów lat (Loewen i in., 2024).
Odkrycie i historia taksonu
Skamieniałości, które uznano za nowy gatunek, zostały odkryte w sierpniu 2001 roku. W 2003 roku nowego dinozaura rogatego ochrzczono nieformalną (niepublikowaną) nazwą rodzajową "Medusaceratops" ("rogate oblicze meduzy") (Ryan, 2003), którą ostatecznie zmieniono na obecną. Analizy filogenetyczne ([Ryan]], 2007; Ryan i in., 2012; Chiba i in., 2018) wykazały, że albertaceratops to dość bazalny centrozauryn. Szczątki odnalezione w warstwach formacji Judith River w Montanie (USA) pierwotnie uważano za jego skamieniałości. Jednak po dokładniejszej analizie okazało się, że są to kości innego ceratopsyda, z bardzo podobną do Albertaceratops kryzą, którego nazwano wcześniejszą nieformalną nazwą albertaceratopsa, mianowicie Medusaceratops (Ryan i in., 2010). Mark Loewen i współpracownicy w 2024 roku dla albertaceratopsa oraz jego najbliższych kuzynów zdefiniowałi nowy klad o nazwie Albertaceratopsini. Obejmuje on centrozauryny żyjące w północnej części pradawnego kontynentu Laramidia: Lokiceratops oraz Medusaceratops.
Materiał kopalny
Holotyp o numerze katalogowym TMP.2001.26.1 to dość kompletna czaszka.
Budowa
Albertaceratops swoim wyglądem przypominał inne centrozauryny – Medusaceratops i Lokiceratops, lecz różnił się od nich budową czaszki. Opisywany dinozaur miał pięć par różków ciemieniowych, z czego największa wyrastała ze szczytu kryzy (wg Chiby i in., 2018 oraz Loewena i in., 2024 - ep 1). Na każdej kości łuskowej Albertaceratops znajdowały się po cztery różki łuskowe, gdy jego kuzyn Lokiceratops miał ich trzy. Nad oczami znajdowały się dwa rogi skierowane ku górze, które prawdopodobnie służyły do walk między osobnikami. Podobnie jak u Medusaceratops na nosie nie wykształcił się typowy róg, lecz niski i płaski kostny guz (Ryan, 2007; Chiba i in., 2018; Loewen i in., 2024).
Paleopatologia?
O paleopatologiach ceratopsydów zobacz więcej w: Ceratopsoidea#Paleopatologie.
Paleośrodowisko
Zobacz: Wendiceratops#Paleośrodowisko
Etymologia
Nazwa rodzajowa Albertaceratops oznacza "rogate oblicze z Alberty". Epitet gatunkowy (nesmoi) został natomiast nadany na cześć miejscowego farmera Cecila Nesmo, mieszkającego w Manyberries w Albercie, który wspierał prace paleontologów i ludzi z nimi współpracujących.
Spis gatunków
| Albertaceratops | Ryan, 2007 |
| A. nesmoi | Ryan, 2007 |
Bibliografia
Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti, F., Loewen, M.A & Evans, D.C. (2018). "New material and systematic re-evaluation of Medusaceratops lokii (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation" (Campanian, Montana). Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, doi:10.1017/jpa.2017.62
Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224
Ryan, M.J. (2003) "Taxonomy, systematics and evolution of Centrosaurine Ceratopsids of the Campanian western interior basin of North America" dysertacja doktorska, University of Calgary, Calgary, Alta, 1-578.
Ryan, M.J. (2007). "A new basal centrosaurine ceratopsid from the Oldman Formation, southeastern Alberta". Journal of Paleontology 81(2):376-396
Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. doi:10.1139/e2012-056
Ryan, M.J., Russell, A.P. & Hartman, S. (2010). "A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Judith River Formation, Montana". W: Michael J. Ryan, Brenda J. Chinnery-Allgeier, David A. Eberth (red.): New Perspectives on Horned Dinosaurs. The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium.
Tanke, D.H & Rothschild, B.M. (2010). "Paleopathologies in Albertan Ceratopsids and Their Behavioral Significance" [w:] Ryan, M. J., Chinnery-Allgeier, B. J. & Eberth, D. A. (red) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, 355-384.
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Albertaceratops_nesmoi_skull_by_Nick_Longrich.jpg){kind=link}