Spiclypeus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(przeniesienie części informacji do hasła Ceratopsoidea)
 
(Nie pokazano 34 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{DISPLAYTITLE:''Spiclypeus''}}
 
{{DISPLAYTITLE:''Spiclypeus''}}
<small>
+
{{Opis
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+
|Autor                  = [[Kamil Kamiński]]
| Autorzy:
+
|Korekta                = [[Łukasz Czepiński]]
|-
+
|nazwa                  = ''Spiclypeus'' (spiklypeus)
| [[Kamil Kamiński]]
+
|długość                = 4,5-6 m
|}
+
|wysokość              =
</small>
+
|masa                  =  ?3-4 t
 
+
|dieta                  = roślinożerny
----
+
|miejsce                = [[USA]] - Montana
 
+
<small>([[formacja]] [[Judith River]] – ogniwo Coal Ridge)</small>  
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
+
|czas                  = {{Występowanie|75.9|75.3}}
! colspan=2 | ''Spiclypeus'' (spiklipeus)
+
ok. 75,9-75,3 <ref>Mallon i in., 2016</ref><ref>Ramezani, J., Beveridge, T. L., Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Roberts, E. M. (2022). "Calibrating the zenith of dinosaur diversity in the Campanian of the Western Interior Basin by CA-ID-TIMS U–Pb geochronology". Scientific Reports, 12(1), 16026. [https://www.nature.com/articles/s41598-022-19896-w]</ref> [[Ma]]<br>
|-
+
<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small>
! '''Długość''':
+
|systematyka            =
| 4,5-6 m
+
[[Dinosauria]]
 
 
|-
 
! '''Masa''':
 
| ?3-4 t
 
 
 
|-
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
| [[USA]] - Montana
 
 
 
<small>([[formacja]] [[Judith River]] – ogniwo Coal Ridge)</small>
 
 
 
|-
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
| ok. 76 [[Ma]]
 
 
 
<small>późna [[kreda]] ([[kampan]])</small>
 
|-
 
! '''Systematyka'''
 
| [[Dinosauria]]
 
  
 
[[Ornithischia]]
 
[[Ornithischia]]
Linia 44: Linia 25:
  
 
[[Chasmosaurinae]]
 
[[Chasmosaurinae]]
|-
 
| colspan=2 |[[Plik:Spiclypeus NT small.jpg|400px|]]
 
<small>Rekonstrukcja wyglądu ''Spiclypeus''
 
 
Autor: Nobu Tamura [http://spinops.blogspot.com/ http://paleoexhibit.blogspot.com].</small>
 
|}
 
  
 +
|grafika                = Spiclypeusand Daspletosaurus by Abelov2014.jpg
 +
|podpis                = Grupa ''Spiclypeus'' otoczona przez parę ''[[Daspletosaurus]]''. Autor: ABelov2014 [https://www.deviantart.com/abelov2014/art/Defensive-position-hunting-stories-var-2-919500959]
 +
|PorównanieGrupa        =
 +
|PorównanieDługość      =
 +
|mapa                  =
 +
<display_points type="terrain" zoom=3>
 +
47.5° N, 109.5° W~Fergus County, Montana
 +
</display_points>
 +
}}
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
''Spiclypeus'' to [[rodzaj]] ceratopsa z grupy [[Chasmosaurinae]], cechującej się m.in. dłuższą czaszką w stosunku do siostrzanego [[klad]]u [[Chasmosaurinae]]. Znany jest z jednego, niekompletnego szkieletu z rozczłonkowaną czaszką. Jak większość ceratopsów, występował w późnej kredzie na obszarze dzisiejszej Ameryki Północnej.
+
''Spiclypeus'' to [[rodzaj]] [[ceratops]]a z grupy [[Chasmosaurinae]], cechującej się m.in. dłuższą czaszką w stosunku do siostrzanego [[klad]]u - [[Centrosaurinae]]. Znany jest z jednego, niekompletnego szkieletu z rozczłonkowaną czaszką. Jak większość [[Ceratopsidae|ceratopsydów]], występował w późnej kredzie na obszarze dzisiejszej Ameryki Północnej.
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
Linia 58: Linia 42:
  
 
==Materiał kopalny==
 
==Materiał kopalny==
[[Holotyp]] (CMN 57081) to rozczłonkowana, kompletna w ok. 50% czaszka oraz ok. 6% szkieletu pozaczaszkowego: kilka kręgów szyjnych i grzbietowych, co najmniej piętnaście żeber, lewa kość ramienna, fragmentaryczna lewa k. biodrowa, bliższa połowa lewej k. udowej, fragmenty lewej k. piszczelowej i strzałkowej.
+
[[Plik:Spiclypeus teeth.PNG|300px|thumb|right|Zęby. Źródło: Mallon i in., 2016 [http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0154218].]]
 +
[[Holotyp]] (CMN 57081) to rozczłonkowana, kompletna w ok. 50% czaszka oraz ok. 6% szkieletu pozaczaszkowego: kilka kręgów szyjnych i grzbietowych, co najmniej piętnaście żeber, lewa kość ramienna, fragmentaryczna lewa k. biodrowa, bliższa połowa lewej k. udowej, fragmenty lewej k. piszczelowej i strzałkowej.
  
 
==Odkrycie i opis==
 
==Odkrycie i opis==
 
Szczątki ''Spiclypeus'' zostały odkryte w 2005 r. na terenie prywatnej posiadłości. Początkowo zebrano jedynie znajdujące się na powierzchni fragmenty kości udowej i żeber, a w ciągu kolejnych dwóch lat  wykopano resztę okazu. Kości były następnie preparowane w ośrodku White River Preparium w Hill City (Dakota Południowa). Brakujące elementy czaszki zostały odtworzone w oparciu o kości [[Triceratops|triceratopsa]]. Wiele z parzystych kości czaszki zachowało się przynajmniej z jednej strony, umożliwiając rekonstrukcję odpowiedników z drugiej strony ciała. Szkielet trafił następnie do Canadian Museum of Nature. W 2016 r. dinozaur ten został nazwany i opisany przez zespół paleontologów w składzie: [[Jordan Mallon]], [[Christopher Ott]], [[Peter Larson]], [[Edward Iuliano]] oraz [[David Evans]].
 
Szczątki ''Spiclypeus'' zostały odkryte w 2005 r. na terenie prywatnej posiadłości. Początkowo zebrano jedynie znajdujące się na powierzchni fragmenty kości udowej i żeber, a w ciągu kolejnych dwóch lat  wykopano resztę okazu. Kości były następnie preparowane w ośrodku White River Preparium w Hill City (Dakota Południowa). Brakujące elementy czaszki zostały odtworzone w oparciu o kości [[Triceratops|triceratopsa]]. Wiele z parzystych kości czaszki zachowało się przynajmniej z jednej strony, umożliwiając rekonstrukcję odpowiedników z drugiej strony ciała. Szkielet trafił następnie do Canadian Museum of Nature. W 2016 r. dinozaur ten został nazwany i opisany przez zespół paleontologów w składzie: [[Jordan Mallon]], [[Christopher Ott]], [[Peter Larson]], [[Edward Iuliano]] oraz [[David Evans]].
  
 +
[[Plik:Spiclypeus horncores.PNG|200px|thumb|left|Rogi nadoczodołowe. Źródło: Mallon i in., 2016 [http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0154218].]]
 
==Filogeneza==
 
==Filogeneza==
 
''Spiclypeus'' należał do podrodziny [[Chasmosaurinae]], i wg Mallona i in. (2016) jego najbliższymi krewnymi były rodzaje ''[[Kosmoceratops]]'' i ''[[Vagaceratops]]''.
 
''Spiclypeus'' należał do podrodziny [[Chasmosaurinae]], i wg Mallona i in. (2016) jego najbliższymi krewnymi były rodzaje ''[[Kosmoceratops]]'' i ''[[Vagaceratops]]''.
  
 
==Budowa==
 
==Budowa==
[[Plik:Machairoceratops spiclypeus texacephale by abelov2014-dadvtzn.jpg|400px|thumb|right|Para ''Spiclypeus'' w towarzystwie innego ceratopsa (''[[Machairoceratops]]'', występującego nieco wcześniej w innej części Ameryki Płn.) i pachycefalozaurów (''[[Texacephale]]'', takze żyjacych na innych terenach). Autor: ABelov2014 [http://abelov2014.deviantart.com/art/Machairoceratops-Spiclypeus-Texacephale-627981971].]]
+
[[Plik:Machairoceratops spiclypeus texacephale by abelov2014-dadvtzn.jpg|300px|thumb|right|Para ''Spiclypeus'' w towarzystwie innego ceratopsa (''[[Machairoceratops]]'', występującego nieco wcześniej w innej części Ameryki Płn.) i pachycefalozaurów (''[[Texacephale]]'', takze żyjacych na innych terenach). Autor: ABelov2014 [http://abelov2014.deviantart.com/art/Machairoceratops-Spiclypeus-Texacephale-627981971].]]
Tak jak inne ceratopsy, ''Spiclypeus'' był czworonożnym roślinożercą o czaszce zakończonej kostną kryzą i ozdobionej rogami. Wyglądem przypominał swoich krewniaków, różniąc się od nich głównie cechami czaszki i wspomnianej kryzy. ''Spiclypeus'' wyróżniał się pomarszczoną kością nosową w miejscu kontaktu z boczną powierzchnią wyrostka grzbietowego kości przedszczękowej, oraz unikalną kombinacją kilku cech rogów nadoczodołowych i ''[[epiparietales]]'', czyli rożków znajdujących się z tyłu kryzy, na kości ciemieniowej.  
+
[[Plik:Spiclypeus.PNG|200px|thumb|left|Rekonstrukcja czaszki. Źródło: Mallon i in., 2016 [http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0154218].]]
 +
 
 +
Tak jak inne ceratopsy, ''Spiclypeus'' był czworonożnym roślinożercą o czaszce zakończonej kostną kryzą i ozdobionej rogami. Wyglądem przypominał swoich krewniaków, różniąc się od nich głównie cechami czaszki i wspomnianej kryzy. ''Spiclypeus'' wyróżniał się m.in. pomarszczoną boczną powierzchnią wyrostka grzbietowego kości przedszczękowej, w miejscu kontaktu z k. nosową, oraz unikalną kombinacją kilku cech rogów nadoczodołowych i ''[[epiparietales]]'', czyli rożków znajdujących się z tyłu kryzy, na kości ciemieniowej, które to były odchylone ku przodowi od tylnej krawędzi kryzy.  
  
Czaszka ''Spiclypeus'' był dość duża, porównywalna rozmiarami z ''[[Chasmosaurus]]''. Jej długość mierzona w widoku bocznym od końca pyska do tylnego końca kości ciemieniowej wynosiła 167 cm. Dziób był silnie haczykowaty, podobnie jak u chasmozaura czy [[Anchiceratops|anchiceratopsa]], i przeciwnie do [[Kosmoceratops|kosmoceratopsa]] i [[Arrhinoceratops|arrinoceratopsa]]. Z przody pyska, nad nozdrzami znajdował się trójkątny róg, mierzący u holotypu 166 mm. Jego dokładne umiejscowienie pozostaje jednak nieznane, jako że kości nosowe w większości nie zachowały się. Tak jak inne ceratopsy, ''Spiclypeus'' miał baterie zębowe w szczękach. W kości szczękowej znajdowało się co najmniej 28 pozycji zębowych, a w kości zębowej – 24. Nad oczami wyrastała para owalnych w przekroju rogów, mierzących w linii prostej od grzbietowej krawędzi oczodołu do wierzchołka 228 (lewy) i 246 mm (prawy). Ich rozmiary są zbliżone do rogów ''[[Kosmoceratops]]''. Rogi nadoczodołowe ''Spiclypeus'' były skierowane ku górze, lekko zagięte do przodu i silnie rozchylone na boki.  
+
[[Plik:Ceratops Vienna.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor zdjęcia: Zachi Evenor [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratops_Vienna.jpg].]]
 +
[[Plik:Spiclypeus frill.PNG|200px|thumb|left|Elementy kryzy. Źródło: Mallon i in., 2016 [http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0154218].]]
 +
Czaszka ''Spiclypeus'' był dość duża, porównywalna rozmiarami z ''[[Chasmosaurus]]''. Jej długość mierzona w widoku bocznym od końca pyska do tylnego końca kości ciemieniowej wynosiła 167 cm. Dziób był silnie hakowato zakrzywiony, podobnie jak u chasmozaura czy [[Anchiceratops|anchiceratopsa]], i w przeciwieństwie do [[Kosmoceratops|kosmoceratopsa]] i [[Arrhinoceratops|arrinoceratopsa]]. Z przody pyska, nad nozdrzami znajdował się trójkątny róg, mierzący u [[holotyp]]u 166 mm. Jego dokładne umiejscowienie pozostaje jednak nieznane, jako że kości nosowe w większości nie zachowały się. Tak jak inne ceratopsy, ''Spiclypeus'' miał baterie zębowe w szczękach. W kości szczękowej znajdowało się co najmniej 28 pozycji zębowych, a w kości zębowej – 24. Nad oczami wyrastała para owalnych w przekroju rogów, mierzących w linii prostej od grzbietowej krawędzi oczodołu do wierzchołka 228 (lewy) i 246 mm (prawy). Ich rozmiary są zbliżone do rogów ''[[Kosmoceratops]]''. Rogi nadoczodołowe ''Spiclypeus'' były skierowane ku górze, lekko zagięte do przodu i silnie rozchylone na boki.  
  
[[Plik:Ceratops Vienna.jpg|400px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor zdjęcia: Zachi Evenor [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratops_Vienna.jpg].]]
+
Jak już wspomniano, najbardziej charakterystyczna była ornamentacja kryzy. Na jej wierzchołkach, w miejscu styku kości ciemieniowych i łuskowych znajdowały się duże rożki ''[[epiparietosquamosale|epiparietosquamosales]]'', mierzące u holotypu 171 mm (lewy) i 200 mm (prawy) od podstawy do wierzchołka. Z tyłu kryzy na kościach ciemieniowych wyrastały po trzy ''[[epiparietales]]''. Pierwsze z nich, porównywalnych rozmiarów z ''[[epiparietosquamosales]]'', skierowane były ku górze. Dalej w kierunku środka kryzy znajdowało się duże wcięcie, a dwa kolejne ''epiparietales'' były ściśle ze sobą połączone i zwrócone do dołu. Po bokach kryzy, na kościach łuskowych znajdowały się rożki ''[[episquamosales]]''. Na lewej kości łuskowej holotypu wyróżnić można siedem ''episquamosales'', a na prawej – sześć. Stawały się one coraz mniejsze w kierunku dołu kryzy.
Jak już wspomniano, najbardziej charakterystyczna była ornamentacja kryzy. Na jej wierzchołkach, w miejscu styku kości ciemieniowych i łuskowych znajdowały się duże rożki ''[[epiparietosquamosales]]'', mierzące u holotypu 171 mm (lewy) i 200 mm (prawy) od podstawy do wierzchołka. Z tyły kryzy na kościach ciemieniowych wyrastały po trzy ''[[epiparietales]]''. Pierwsze z nich, porównywalnych rozmiarów z ''[[epiparietosquamosales]]'', skierowane były ku górze. Dalej w kierunku środka kryzy znajdowało się duże wcięcie, a dwa kolejne ''epiparietales'' były ściśle ze sobą połączone i zwrócone do dołu. Po bokach kryzy, na kościach łuskowych znajdowały się rożki ''[[episquamosales]]''. Na lewej kości łuskowej holotypu wyróżnić można siedem ''episquamosales'', a na prawej – sześć. Stawały się one coraz mniejsze w kierunku dołu kryzy.  
 
  
Nieliczne znane elementy szkieletu pozaczaszkowego są słabo zachowane, i niewiele różnią się od innych ceratopsów.  
+
Nieliczne znane elementy szkieletu pozaczaszkowego są słabo zachowane, i niewiele różnią się od innych ceratopsydów.
 +
[[Plik:Spiclypeus snout.PNG|200px|thumb|left|Dziób. Źródło: Mallon i in., 2016 [http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0154218].]] 
  
 
Jeden z autorów opisu, Jordan Mallon w wypowiedzi dla CBC News szacuje długość ''Spiclypeus'' na 4,5 -6 m, a masę na 3-4 t. W oficjalnej publikacji kość ramieniową określono jako porównywalną rozmiarami z największym okazem ''[[Chasmosaurus]]
 
Jeden z autorów opisu, Jordan Mallon w wypowiedzi dla CBC News szacuje długość ''Spiclypeus'' na 4,5 -6 m, a masę na 3-4 t. W oficjalnej publikacji kość ramieniową określono jako porównywalną rozmiarami z największym okazem ''[[Chasmosaurus]]
  
 
==Ważność ''Spiclypeus''==
 
==Ważność ''Spiclypeus''==
Wg autorów opisu jest całkiem możliwe, że holotyp ''Spiclypeus'' i materiał wątpliwego ceratopsa „Ceratops montanus” reprezentują  ten sam gatunek. Nie ma na to jednak przekonujących dowodów, dlatego postanowili oni utworzyć nowy [[rodzaj]] i [[gatunek]] dla szczątków CMN 57081. ''Spiclypeus'' jest też bardzo podobny do innego wątpliwego ceratopsa ''Pentaceratops aquilonius'', dokładne porównanie utrudnia jednak słaba jakość materiału kopalnego.
+
Wg autorów opisu jest całkiem możliwe, że holotyp ''Spiclypeus'' i materiał wątpliwego ceratopsa „''[[Ceratops_(rodzaj)|Ceratops montanus]]''” reprezentują  ten sam gatunek. Nie ma na to jednak przekonujących dowodów, dlatego postanowili oni utworzyć nowy [[rodzaj]] i [[gatunek]] dla szczątków CMN 57081. ''Spiclypeus'' jest też bardzo podobny do innego wątpliwego ceratopsa ''Pentaceratops aquilonius'', dokładne porównanie utrudnia jednak słaba jakość materiału kopalnego.
 
 
==Patologie==
 
Kości holotypu ''Spiclypeus'' noszą ślady licznych patologii. Na kościach łuskowych znajdują się uszkodzenia, których  dokładne pochodzenie nie jest znane. Ich kształt i umiejscowienie sugeruje jednak, że mogły być zadane przez rogi nadoczodołowe innego osobnika w czasie walk wewnątrzgodowych. Następnie w ranę wdała się infekcja, która doprowadziła do dalszych zmian. Kolejne uszkodzenia znajdują się na lewej kości ramieniowej. Nosi ona ślady przewlekłej infekcji, spowodowanej np. przez gruźlicą lub zakażeniem przez grzyby. Mimo tego badania kości dowiodły, że osobnik ten żył co najmniej 7-10 lat.  
 
  
Razem ze szczątkami ''Spiclypeus'' znaleziono dwa zęby [[Tyrannosauridae|tyranozauryda]], a na kościach omawianego ceratopsa znajdują się ślady zębów (m.in. na żebrach i kości nosowej). Prawdopodobnie więc po śmierci roślinożercy mięsożerne teropody pożywiły się jego padliną.  
+
==Paleopatologie==
 +
[[Plik:Spiclypeus vertebrae.PNG|300px|thumb|right|Zachowane kręgi. Źródło: Mallon i in., 2016 [http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0154218].]]
 +
O paleopatologiach ceratopsydów zobacz więcej w: [[Ceratopsoidea#Paleopatologie]].
  
 
==Paleoekologia==
 
==Paleoekologia==
Linia 92: Linia 81:
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
! ''Spiclypeus''
+
|{{V|''Spiclypeus''}}
 
| {{Kpt|[[Jordan  Mallon|Mallon]], [[Christopher Ott|Ott]], [[Peter Larson|Larson]], [[Edward Iuliano|Iuliano]]}} i {{Kpt|[[David Evans|Evans]] |}},  [[2016]]
 
| {{Kpt|[[Jordan  Mallon|Mallon]], [[Christopher Ott|Ott]], [[Peter Larson|Larson]], [[Edward Iuliano|Iuliano]]}} i {{Kpt|[[David Evans|Evans]] |}},  [[2016]]
 
|-
 
|-
! ''M. shipporum''
+
|{{V|''S. shipporum''}}
 
| {{Kpt|[[Jordan  Mallon|Mallon]], [[Christopher Ott|Ott]], [[Peter Larson|Larson]], [[Edward Iuliano|Iuliano]]}} i {{Kpt|[[David Evans|Evans]] |}},  [[2016]]
 
| {{Kpt|[[Jordan  Mallon|Mallon]], [[Christopher Ott|Ott]], [[Peter Larson|Larson]], [[Edward Iuliano|Iuliano]]}} i {{Kpt|[[David Evans|Evans]] |}},  [[2016]]
 +
|?= ''"[[Ceratops_(rodzaj)|Ceratops montanus]]"''
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
<small>Mallon J.,C., Ott, C.,J., Larson, P., L., Iuliano, E., M., Evans, D., C., (2016) ''Spiclypeus shipporum gen. et sp. nov., a Boldly Audacious New Chasmosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA''. PLoS ONE 11(5): e0154218. [[doi:10.1371/journal.pone.0154218]].
+
<small>Mallon J.,C., Ott, C.,J., Larson, P., L., Iuliano, E., M., Evans, D., C., (2016) "''Spiclypeus shipporum'' gen. et sp. nov., a Boldly Audacious New Chasmosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA". PLoS ONE 11(5): e0154218. [[doi:10.1371/journal.pone.0154218]].
  
Chang, E. (2016) ''Horned dinosaur with nasty infection reveals new species''. CBC News. [http://www.cbc.ca/news/technology/judith-horned-dinosaur-1.3587562].</small>
+
Chang, E. (2016) "Horned dinosaur with nasty infection reveals new species". CBC News. [http://www.cbc.ca/news/technology/judith-horned-dinosaur-1.3587562].</small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]

Aktualna wersja na dzień 20:02, 31 paź 2024

Autor: Kamil Kamiński
Korekta: Łukasz Czepiński


Spiclypeus (spiklypeus)
Długość 4,5-6 m
Masa ?3-4 t
Dieta roślinożerny
Miejsce USA - Montana

(formacja Judith River – ogniwo Coal Ridge)

Czas
252 201 145
66

ok. 75,9-75,3 [1][2] Ma
późna kreda (kampan)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Ceratopsia

Ceratopsoidea

Ceratopsidae

Chasmosaurinae

Spiclypeusand Daspletosaurus by Abelov2014.jpg
Grupa Spiclypeus otoczona przez parę Daspletosaurus. Autor: ABelov2014 [9]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Spiclypeus to rodzaj ceratopsa z grupy Chasmosaurinae, cechującej się m.in. dłuższą czaszką w stosunku do siostrzanego kladu - Centrosaurinae. Znany jest z jednego, niekompletnego szkieletu z rozczłonkowaną czaszką. Jak większość ceratopsydów, występował w późnej kredzie na obszarze dzisiejszej Ameryki Północnej.

Etymologia

Nazwa Spiclypeus pochodzi od łacińskich słów spica, czyli „kolec”, oraz clypeus – „tarcza, osłona”, co nawiązuje do kształtu kostnej kryzy, najeżonej wieloma rogami. Epitet gatunkowy shipporum honoruje dr Billa i Lindę Shipp, pierwotnych właścicieli kości tego dinozaura, oraz ich rodzinę.

Materiał kopalny

Zęby. Źródło: Mallon i in., 2016 [1].

Holotyp (CMN 57081) to rozczłonkowana, kompletna w ok. 50% czaszka oraz ok. 6% szkieletu pozaczaszkowego: kilka kręgów szyjnych i grzbietowych, co najmniej piętnaście żeber, lewa kość ramienna, fragmentaryczna lewa k. biodrowa, bliższa połowa lewej k. udowej, fragmenty lewej k. piszczelowej i strzałkowej.

Odkrycie i opis

Szczątki Spiclypeus zostały odkryte w 2005 r. na terenie prywatnej posiadłości. Początkowo zebrano jedynie znajdujące się na powierzchni fragmenty kości udowej i żeber, a w ciągu kolejnych dwóch lat wykopano resztę okazu. Kości były następnie preparowane w ośrodku White River Preparium w Hill City (Dakota Południowa). Brakujące elementy czaszki zostały odtworzone w oparciu o kości triceratopsa. Wiele z parzystych kości czaszki zachowało się przynajmniej z jednej strony, umożliwiając rekonstrukcję odpowiedników z drugiej strony ciała. Szkielet trafił następnie do Canadian Museum of Nature. W 2016 r. dinozaur ten został nazwany i opisany przez zespół paleontologów w składzie: Jordan Mallon, Christopher Ott, Peter Larson, Edward Iuliano oraz David Evans.

Rogi nadoczodołowe. Źródło: Mallon i in., 2016 [2].

Filogeneza

Spiclypeus należał do podrodziny Chasmosaurinae, i wg Mallona i in. (2016) jego najbliższymi krewnymi były rodzaje Kosmoceratops i Vagaceratops.

Budowa

Para Spiclypeus w towarzystwie innego ceratopsa (Machairoceratops, występującego nieco wcześniej w innej części Ameryki Płn.) i pachycefalozaurów (Texacephale, takze żyjacych na innych terenach). Autor: ABelov2014 [3].
Rekonstrukcja czaszki. Źródło: Mallon i in., 2016 [4].

Tak jak inne ceratopsy, Spiclypeus był czworonożnym roślinożercą o czaszce zakończonej kostną kryzą i ozdobionej rogami. Wyglądem przypominał swoich krewniaków, różniąc się od nich głównie cechami czaszki i wspomnianej kryzy. Spiclypeus wyróżniał się m.in. pomarszczoną boczną powierzchnią wyrostka grzbietowego kości przedszczękowej, w miejscu kontaktu z k. nosową, oraz unikalną kombinacją kilku cech rogów nadoczodołowych i epiparietales, czyli rożków znajdujących się z tyłu kryzy, na kości ciemieniowej, które to były odchylone ku przodowi od tylnej krawędzi kryzy.

Rekonstrukcja czaszki. Autor zdjęcia: Zachi Evenor [5].
Elementy kryzy. Źródło: Mallon i in., 2016 [6].

Czaszka Spiclypeus był dość duża, porównywalna rozmiarami z Chasmosaurus. Jej długość mierzona w widoku bocznym od końca pyska do tylnego końca kości ciemieniowej wynosiła 167 cm. Dziób był silnie hakowato zakrzywiony, podobnie jak u chasmozaura czy anchiceratopsa, i w przeciwieństwie do kosmoceratopsa i arrinoceratopsa. Z przody pyska, nad nozdrzami znajdował się trójkątny róg, mierzący u holotypu 166 mm. Jego dokładne umiejscowienie pozostaje jednak nieznane, jako że kości nosowe w większości nie zachowały się. Tak jak inne ceratopsy, Spiclypeus miał baterie zębowe w szczękach. W kości szczękowej znajdowało się co najmniej 28 pozycji zębowych, a w kości zębowej – 24. Nad oczami wyrastała para owalnych w przekroju rogów, mierzących w linii prostej od grzbietowej krawędzi oczodołu do wierzchołka 228 (lewy) i 246 mm (prawy). Ich rozmiary są zbliżone do rogów Kosmoceratops. Rogi nadoczodołowe Spiclypeus były skierowane ku górze, lekko zagięte do przodu i silnie rozchylone na boki.

Jak już wspomniano, najbardziej charakterystyczna była ornamentacja kryzy. Na jej wierzchołkach, w miejscu styku kości ciemieniowych i łuskowych znajdowały się duże rożki epiparietosquamosales, mierzące u holotypu 171 mm (lewy) i 200 mm (prawy) od podstawy do wierzchołka. Z tyłu kryzy na kościach ciemieniowych wyrastały po trzy epiparietales. Pierwsze z nich, porównywalnych rozmiarów z epiparietosquamosales, skierowane były ku górze. Dalej w kierunku środka kryzy znajdowało się duże wcięcie, a dwa kolejne epiparietales były ściśle ze sobą połączone i zwrócone do dołu. Po bokach kryzy, na kościach łuskowych znajdowały się rożki episquamosales. Na lewej kości łuskowej holotypu wyróżnić można siedem episquamosales, a na prawej – sześć. Stawały się one coraz mniejsze w kierunku dołu kryzy.

Nieliczne znane elementy szkieletu pozaczaszkowego są słabo zachowane, i niewiele różnią się od innych ceratopsydów.

Dziób. Źródło: Mallon i in., 2016 [7].

Jeden z autorów opisu, Jordan Mallon w wypowiedzi dla CBC News szacuje długość Spiclypeus na 4,5 -6 m, a masę na 3-4 t. W oficjalnej publikacji kość ramieniową określono jako porównywalną rozmiarami z największym okazem Chasmosaurus

Ważność Spiclypeus

Wg autorów opisu jest całkiem możliwe, że holotyp Spiclypeus i materiał wątpliwego ceratopsa „Ceratops montanus” reprezentują ten sam gatunek. Nie ma na to jednak przekonujących dowodów, dlatego postanowili oni utworzyć nowy rodzaj i gatunek dla szczątków CMN 57081. Spiclypeus jest też bardzo podobny do innego wątpliwego ceratopsa Pentaceratops aquilonius, dokładne porównanie utrudnia jednak słaba jakość materiału kopalnego.

Paleopatologie

Zachowane kręgi. Źródło: Mallon i in., 2016 [8].

O paleopatologiach ceratopsydów zobacz więcej w: Ceratopsoidea#Paleopatologie.

Paleoekologia

Spiclypeus żył w otoczeniu fauny typowej dla Ameryki Północnej w późnej kredzie. Razem z nim występowały tam inne ceratopsy, takie jak Mercuriceratops a także hadrozaury, pachycefalozaury i ankylozaury. Teropody były reprezentowane przez tyranozaurydy i troodontydy.

Spis gatunków

Spiclypeus Mallon, Ott, Larson, Iuliano i Evans , 2016
S. shipporum Mallon, Ott, Larson, Iuliano i Evans , 2016 ?= "Ceratops montanus"

Bibliografia

Mallon J.,C., Ott, C.,J., Larson, P., L., Iuliano, E., M., Evans, D., C., (2016) "Spiclypeus shipporum gen. et sp. nov., a Boldly Audacious New Chasmosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA". PLoS ONE 11(5): e0154218. doi:10.1371/journal.pone.0154218.

Chang, E. (2016) "Horned dinosaur with nasty infection reveals new species". CBC News. [10].

  1. Mallon i in., 2016
  2. Ramezani, J., Beveridge, T. L., Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Roberts, E. M. (2022). "Calibrating the zenith of dinosaur diversity in the Campanian of the Western Interior Basin by CA-ID-TIMS U–Pb geochronology". Scientific Reports, 12(1), 16026. [11]