Foremost: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Bibliografia) |
m (→Dinozaury) |
||
| Linia 158: | Linia 158: | ||
| | | | ||
Być może reprezentuje nowy takson. | Być może reprezentuje nowy takson. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
| Linia 172: | Linia 165: | ||
| | | | ||
Skamieniałość należała do dorosłego osobnika. | Skamieniałość należała do dorosłego osobnika. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
Wersja z 17:09, 29 gru 2024
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Formacja Foremost | |
|---|---|
| Wiek |
ok. 79,5-78,6 Ma |
| Miejsce | Kanada - Alberta i Saskatchewan |
| Leży pod | formacja Oldman |
| Leży nad | formacja Pakowki |
| Miąższość | do 170 m |
| Klimat | ciepły i wilgotny |
| Litologia | dominują skały osadowe, występują również wulkaniczne, plutoniczne oraz metamorficzne |
 Osłonięcia skał formacji Foremost wzdłuż przebiegającej rzeki Milk River. Fot. Georgialh [2] | |
Wstęp
Formacja Foremost to późnokredowa jednostka litostratygraficzna położona w Kanadzie. Jej osady datuje się na piętro zwane kampan.
Etymologia
Nazwa formacji pochodzi od wychodni skalnych w Chin Coulee w pobliżu miasta Foremost.
Litologia i wiek
Formacja Foremost rozciąga się od południowej Alberty i Saskatchewan przez granicę ze Stanami Zjednoczonymi, gdzie część jej warstw o równoważnym wieku jest uważanych jako część formacji Judith River w północnej Montanie. Foremost należy do grupy Belly River, w której skład wchodzą również formacje Oldman, Dinosaur Park oraz Judith River. Granice formacji są wyznaczone przez strefy zawierające duże ilości węgla zwane Mackay (dolne pokłady) i Taber (górne pokłady). Możliwe, że w skład formacji wchodzą również piaskowce Herronton, które oddzielają górną strefę węglową Taber od dolnych osadów formacji Oldman. Formacja Foremost zawiera skały osadowe, wulkaniczne, plutoniczne oraz metamorficzne (Thompsom, 2018). Fowler (2017) ustalił wiek formacji mieszczący się w przedziale od ok. 80,2 do 79,5 Ma. Z kolei wg Rogersa i in. (2024) formacja jest trochę młodsza (ok. 79,5-78,6 Ma).
Paleośrodowisko
Osady formacji Foremost sugerują środowiska nadbrzeżne z estuariami lub lagunowe, które z czasem zmieniły się w obszary o większej powierzchni lądu w wyniku obniżenia się poziomu Morza Środkowego Zachodu oddzielającego od siebie Laramidię i Appalachię podczas morskiej regresji Claggett (Thompson, 2018).
Paleofauna
Fauna dinozaurów była podobnie zróżnicowana, co inne, dobrze poznane kampańskie formacje z Ameryki Północnej. Występowały m. in. ceratopsydy, tyranozaurydy, pachycefalozaurydy, dromeozaurydy, bazalni przedstawiciele Neornithischia, ankylozaurydy i niewielkie teropody. Wstępowały również ryby, jaszczurki, żółwie, płazy, ssaki, ptaki, morskie bezkręgowce oraz przedstawicieli Champsosauridae i Eusuchia.
Dinozaury
| Dinozaury | |||
|---|---|---|---|
| Takson | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
|
czaszki kilku osobników |
Szczątki tego gatunku odnaleziono również w formacji Judith River. |
| |
|
tarsometatarsus, korona zęba |
Być może te szczątki reprezentują nowy gatunek hesperornisa. |
| |
|
TMP 86.146.11 - prawy fragment prawej łopatki |
Być może nowy gatunek palintropa. Więcej skamieniałości tego taksonu znanych jest z formacji Dinosaur Park. | ||
|
szczątki kilku osobników |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Probrachylophosaurus. |
| |
|
korona zęba |
Gatunek ten został odnaleziony również w formacjach Judith River, Dinosaur Park, Oldman, oraz Two Medicine. |
| |
|
niekompletne czaszki dwóch osobników |
Najstarszy znany kanadyjski tyranozauryd. |
| |
|
Xenoceratops foremostensis [8] |
niekompletne czaszki kilku osobników TMP 2010.076.0024 - niewypreparowana fragmentaryczna czaszka |
Najstarszy znany kanadyjski ceratopsyd. Być może ten okaz reprezentuje rodzaj Xenoceratops. |
|
|
Niezidentyfikowane ankylozaurydy [9] |
TMP 2011.053.0148 - ząb [9] pojedyncza osteoderma [3] |
Niediagnostyczne taksony. | |
|
Niezidentyfikowany ceratopsyd [10] |
TMP 1989.068.0001 - lewy, niekompletny róg nadoczony wraz z kośćmi czaszki |
Niediagnostyczny takson mogący być chasmozaurynem lub centrozaurynem. |
|
|
Niezidentyfikowany ceratopsyd [10] |
TMP 2017.022.0037 - niekompletny róg nadoczony |
Niediagnostyczny takson mogący być chasmozaurynem lub centrozaurynem. |
|
|
Niezidentyfikowany ceratopsyd [9] |
TMP 2011.053.0146 - korona zęba |
Niediagnostyczny takson. | |
|
Niezidentyfikowany dromeozauryd [9] |
TMP 2009.037.0109 - korona zęba |
Niezidentyfikowany takson. | |
|
Niezidentyfikowany hadrozauryd |
CMN 9955 - dwa zniszczone elementy kręgów, niewypreparowana kość udowa |
Być może reprezentuje nowy takson. | |
|
Niezidentyfikowany hadrozauryd |
CMN 9954 - kość śródstopia III |
Skamieniałość należała do dorosłego osobnika. | |
|
Niezidentyfikowany nodozauryd |
TMP 2011.053.0149 - ząb |
Niediagnostyczny takson. | |
|
Niezidentyfikowany hadrozauryd |
TMP 2011.053.0150 - korona zęba |
Niediagnostyczny takson. | |
|
Niezidentyfikowany pachycefalozauryd |
TMP 2015.044.0215 - fragment kopuły czołowo-ciemieniowej |
Być może reprezentuje nowy takson. | |
|
Niezidentyfikowany hadrozauryd |
fragment zęba |
Niediagnostyczny takson. | |
|
Niezidentyfikowany tyranozauryd |
ząb |
Niediagnostyczny takson. | |
|
Niezidentyfikowany hadrozauryd |
fragment zęba |
Niediagnostyczny takson. | |
|
Niezidentyfikowany hadrozauryd |
kość nadgarstka lub stępu |
Niediagnostyczny takson. | |
Ryby chrzęstnoszkieletowe
| Takson | Materiał kopalny |
|---|---|
| Elasmodus sp. | TMP 2013.019.0076 - fragmenty szczęki |
| cf. Hybodus sp. | TMP 2009.037.0078 - prawy, prawie kompletny kolec znajdujący się na głowie |
| przedstawiciel Odontaspididae | TMP 2009.037.0081 - ząb |
| Archaeolamna sp. | TMP 2011.053.0077 - zęby |
| Pseudomyledaphus sp. | TMP 2009.037.0079 - ząb oraz fragment trzonu kręgu |
| Squatirhina roessingi | ząb |
Ryby kostnoszkieletowe
| Takson | Materiał kopalny |
|---|---|
| Nienazwany takson | TMP 2013.019.0077 - łuski |
| Lepisosteus sp. | TMP 2009.037.0082 - zęby, łuski i fragmenty czaszki |
| Horseshoeichthys sp. | TMP 2011.053.0102 - trzon kręgu |
| Nienazwany takson | TMP 2013.019.0085 - część kości biodrowej |
| Scapherpeton sp. | TMP 2015.044.0117 - kręg tułowiowy |
Żółwie
| Takson | Materiał kopalny |
|---|---|
| Nienazwany takson | TMP 2015.044.013 -fragment pancerza |
| Naomichelys sp. | TMP 2009.037.0098 - fragment pancerza |
| Nienazwany takson | TMP 2013.019.0094 - fragment pancerza |
| Nienazwany takson | TMP 2013.019.0095 - fragment pancerza |
| Basilemys sp. | TMP 2015.044.0134 - fragment pancerza |
| Adocus sp. | fragmenty pancerza |
Pozostałe kręgowce
| Takson | Materiał kopalny |
|---|---|
| Nienazwany takson (płaz ogoniasty) |
kręg |
| Champsosaurus sp. | TMP 2009.037.0100 - kręgi, zęby, kość biodrowa i fragmentaryczne żebra |
| Nienazwany przedstawiciel Eusuchia (Archosauria) |
TMP 2009.037.0101 - osteodermy, zęby, kręgi i fragmenty czaszki |
| Nienazwany mozazauryd (Squamata) |
paliczek |
| Nienazwany łuskonośny (Squamata) |
żebra i fragmenty kręgów |
Bezkręgowce
Z formacji Foremost są znane również dwa gatunki mrówek odkrytych w bursztynie: Haidoterminus cippus oraz Boltonimecia canadensis (McKellar i in., 2013; Borysenko, 2017).
Mrówka Haidoterminus swoją budową była dość podobna do rodzaju Haidomyrmex. Okaz typowy to robotnica o długości 3,2 mm. Czułki składały się z 12 segmentów (McKellar i in., 2013).
Okaz holotypowy mrówki należał Boltonimecia do robotnicy i należała do robotnicy. Większość ciała mrówki miała taki sam jak otaczający ją bursztyn, a część miała brązowy i czarny. Jej głowa była mała i znacznie szersza niż dłuższa. Żuwaczki były zakrzywione pod kątem 90 stopni, a jej czułki składały się z 11 segmentów (Borysenko, 2017).
Bibliografia
Borysenko, L.H. (2017). "Description of a new genus of primitive ants from Canadian amber, with the study of relationships between stem- and crown-group ants (Hymenoptera: Formicidae)". Insecta Mundi. 570: 1–57.
Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
McKellar, R. C., Glasier, J. R., & Engel, M. S. (2013). "A new trap-jawed ant (Hymenoptera: Formicidae: Haidomyrmecini) from Canadian Late Cretaceous amber". The Canadian Entomologist, 145(4), 454-465.
Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Ramezani, J. (2024). "The “Judith River–Belly River problem” revisited (Montana-Alberta-Saskatchewan): New perspectives on the correlation of Campanian dinosaur-bearing strata based on a revised stratigraphic model updated with CA-ID-TIMS U-Pb geochronology". GSA Bulletin, 136(3-4), 1221-1237. doi:10.1130/B36999.1
Thompson, M. G. (2018). "A Multidisciplinary Palaeoenvironmental Reconstruction of the Campanian Foremost Formation of Southern Alberta "(dysertacja doktorska, Carleton University) [3]
Thompson, M. G., Cullen, T. M., Evans, D. C., Schröder-Adams, C., & Ryan, M. J. (2024). "Multi-proxy paleoenvironmental and paleoecological reconstruction of the Foremost Formation (Upper Cretaceous, Campanian) of Alberta". Palaios, 39(12), 425-443 doi:10.2110/palo.2022.061
- Skocz do góry ↑ Sullivan, R. M. (2003). "Revision of the dinosaur Stegoceras Lambe (Ornithischia, Pachycephalosauridae)". Journal of Vertebrate Paleontology. 23: 181–207.
- Skocz do góry ↑ Schott, R. K., Evans, D. C., Williamson, T. E., Carr, T. D., & Goodwin, M. B. (2009). "The anatomy and systematics of Colepiocephale lambei (Dinosauria: Pachycephalosauridae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(3), 771–786. doi:10.1671/039.029.0329
- ↑ Skocz do: 3,0 3,1 3,2 Thompson, 2018
- Skocz do góry ↑ Hope, S. (2002). "The Mesozoic radiation of Neornithes". [w:] Chiappe, L. M & Witmer, L.M. (red)."Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs". University of California Press. pp 339-388.
- Skocz do góry ↑ Longrich, N. R. (2009). "An ornithurine-dominated avifauna from the Belly River Group (Campanian, Upper Cretaceous) of Alberta, Canada". Cretaceous Research, 30(1): 161-177. doi:10.1016/j.cretres.2008.06.007
- Skocz do góry ↑ Thompson, M. G., Bedek, F. V., Schröder-Adams, C., Evans, D. C., & Ryan, M. J. (2021). "The oldest occurrence of brachylophosaurin hadrosaurids in Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 58(10), 993-1004. doi:10.1139/cjes-2020-0007
- Skocz do góry ↑ Voris, J. T., Therrien, F., Zelenitzky, D. K., & Brown, C.M. (2020). "A new tyrannosaurinae (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Cretaceous Research: 104388. doi:10.1016/j.cretres.2020.104388
- ↑ Skocz do: 8,0 8,1 Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. doi:10.1139/e2012-056
- ↑ Skocz do: 9,0 9,1 9,2 9,3 Cullen, T. M., Fanti, F., Capobianco, C., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2016). "A vertebrate microsite from a marine-terrestrial transition in the Foremost Formation (Campanian) of Alberta, Canada, and the use of faunal assemblage data as a paleoenvironmental indicator". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 444, 101-114. doi:10.1016/j.palaeo.2015.12.015
- ↑ Skocz do: 10,0 10,1 Brown, C. M. (2018). "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ 6:e4265 doi:10.7717/peerj.4265
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Foremost_Fm_1.jpg){kind=link}