Foremost

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autor: Paweł Konarzewski


Formacja Foremost
Wiek
252 201 143
66

ok. 79,5-78,6 Ma
późna kreda (kampan)

Miejsce Kanada - Alberta i Saskatchewan
Leży pod formacja Oldman
Leży nad formacja Pakowki
Miąższość do 170 m
Klimat ciepły i wilgotny
Litologia mułowce, piaskowce, pyłowce, skały wulkaniczne, plutoniczne oraz metamorficzne (materiał wtórny)
Foremost Fm 1.jpg
Osłonięcia skał formacji Foremost wzdłuż przebiegającej rzeki Milk River. Fot. Georgialh [4]

Wstęp

Odsłonięcia skał formacji Foremost znajdujące się obok rzeki Milk River. Fot. Georgialh [2]

Formacja Foremost to późnokredowa jednostka litostratygraficzna położona w Kanadzie. Jej osady datuje się na piętro zwane kampan.

Etymologia

Nazwa formacji pochodzi miasta Foremost znajdującego się w prowincji Alberta.

Litologia i wiek

Osady formacji Foremost powstały podczas regresji Morza Środkowego Zachodu. Rozciąga się ona od południowej Alberty i Saskatchewan przez granicę ze Stanami Zjednoczonymi, gdzie część jej warstw o równoważnym wieku jest uważanych jako część formacji Judith River w północnej Montanie. Skały formacji Foremost w Albercie i Saskatchewan pochodzą z obszarów dzisiejszej Kolumbii Brytyjskiej i Montany. Powstały z materiałów takich jak skały wulkaniczne, metamorficzne, plutoniczne i osadowe, które zostały przyniesione przez rzeki i inne procesy, a następnie osadziły się w tym regionie. Foremost należy do grupy Belly River, w której skład wchodzą również formacje Oldman, Dinosaur Park oraz Judith River. Tradycyjnie granice formacji są wyznaczone przez strefy zawierające duże ilości węgla zwane Mackay (dolne pokłady) i Taber (górne pokłady). W regionie rzeki Milk River można wyróżnić trzy jeszcze nienazwane ogniwa (Thompson i in., 2024). Fowler (2017) ustalił wiek pokładów Foremost mieszczący się w przedziale od ok. 80,2 do 79,5 Ma. Z kolei wg Rogersa i in. (2024) formacja jest trochę młodsza (ok. 79,5-78,6 Ma).

Paleośrodowisko

Rekonstrukcja paleośrodowiska formacji Foremost. Autor: ABelov2014 [3]

Osady formacji Foremost sugerują występowanie środowisk nadbrzeżne z estuariami lub lagunowe, które z czasem zmieniły się w obszary o większej powierzchni lądu w wyniku obniżenia się poziomu Morza Środkowego Zachodu oddzielającego od siebie Laramidię i Appalachię podczas morskiej regresji Claggett. Niska liczba i różnorodność otwornic bentosowych (żyjących na dnach zbiorników wodnych) wskazywały na stresujące warunki tlenowe i zasolenie w środowiskach przybrzeżnych. Z kolei fauny morskich kręgowców świadczyły o mieszanym wpływie środowisk słodkowodnych i słonawych, a różnorodność wzrastała wraz ze wzrostem wpływu słodkowodnego (Thompson i in., 2024).

Paleofauna

Fauna dinozaurów była podobnie zróżnicowana, co inne, dobrze poznane kampańskie formacje Ameryki Północnej. Występowały m. in. ceratopsydy, tyranozaurydy, pachycefalozaurydy, dromeozaurydy, bazalni przedstawiciele Neornithischia, ankylozaurydy oraz ptaki. Ceratopsdy i ankylozaury wykazywały zmniejszenie względnej liczebności w górnych warstwach formacji Foremost oraz w dolnej części formacji Oldman. Mogło to wynikać z ich preferencji dla środowisk przybrzeżnych lub zasobów roślinnych, w przeciwieństwie do innych roślinożerców. Oprócz dinozaurów żyły również ryby, jaszczurki, żółwie, płazy, ssaki, krokodykomorfy, przedstawiciele Champsosauridae oraz bezkręgowce (Thompson i in., 2024).

Dinozaury

Dinozaury
Takson Materiał kopalny Komentarz Grafika

Colepiocephale lambei [1][2]

czaszki kilku osobników

Szczątki tego gatunku odnaleziono również w formacji Judith River.

Colepiocephale lambei.png

Hesperornis sp. [3]

UCMP 108074 - tarsometatarsus

Być może te szczątki reprezentują nowy gatunek hesperornisa.

Hesperornis UDL.png

Palintropus sp. [4]

TMP 86.146.11 - prawy fragment prawej łopatki

Być może nowy gatunek palintropa. Więcej skamieniałości tego taksonu znanych jest z formacji Dinosaur Park.

Probrachylophosaurus sp. [5]

szczątki kilku osobników

Nieokreślony gatunek z rodzaju Probrachylophosaurus.

Probrachylophosaurus bergei.png

Saurornitholestes langstoni [6]

korona zęba

Gatunek ten został odnaleziony również w formacjach Judith River, Dinosaur Park, Oldman, oraz Two Medicine.

Saurornitholestes langstoni skeletal.png

Thanatotheristes degrootorum [7]

niekompletne czaszki dwóch osobników

Najstarszy znany kanadyjski tyranozauryd.

Thanatotheristes Size Comparison.svg

Xenoceratops foremostensis [8]


?Xenoceratops foremostensis [8]

niekompletne czaszki kilku osobników


TMP 2010.076.0024 - niewypreparowana fragmentaryczna czaszka

Najstarszy znany kanadyjski ceratopsyd.


Być może ten okaz reprezentuje rodzaj Xenoceratops.

Xenoceratops foremostensis.jpg

Niezidentyfikowane ankylozaurydy [9]

TMP 2011.053.0148 - ząb [9]


pojedyncza osteoderma [6]

Niediagnostyczne taksony.

Niezidentyfikowany ceratopsyd [10]

TMP 1989.068.0001 - lewy, niekompletny róg nadoczony wraz z kośćmi czaszki

Niediagnostyczny takson mogący być chasmozaurynem lub centrozaurynem.

TMP 1989.068.0001 Brown, 2018.jpg

Niezidentyfikowany ceratopsyd [10]

TMP 2017.022.0037 - niekompletny róg nadoczony

Niediagnostyczny takson mogący być chasmozaurynem lub centrozaurynem.

TMP 2017.022.0037.jpg

Niezidentyfikowany ceratopsyd [9]

TMP 2011.053.0146 - korona zęba

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany dromeozauryd [9]

TMP 2009.037.0109 - korona zęba

Niezidentyfikowany takson.

Niezidentyfikowane hadrozaurydy

CMN 9955 - dwa zniszczone elementy kręgów, niewypreparowana kość udowa [6]


CMN 9954 - kość śródstopia III [6]


TMP 2011.053.0150 - korona zęba [9]


fragment zęba [6]


kość nadgarstka lub stępu [6]

Niediagnostyczne taksony.

Niezidentyfikowany nodozauryd [9]

TMP 2011.053.0149 - ząb

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany pachycefalozauryd [9]

TMP 2015.044.0215 - fragment kopuły czołowo-ciemieniowej

Być może reprezentuje nowy takson.

Niezidentyfikowany tyranozauryd [6]

ząb

Niediagnostyczny takson.

Krokodylomorfy

Krokodylomorfy
Takson Materiał kopalny Komentarz

Niezidentyfikowany przedstawiciel Eusuchia [9]

TMP 2009.037.0101 - osteodermy i zęby

Prawdopodobnie niediagnostyczny takson.

Żółwie

Żółwie
Takson Materiał kopalny Komentarz

Adocus sp. [9]

TMP 2013.019.0094 - fragmenty pancerza

Nieokreślony gatunek z rodzaju Adocus.

Basilemys sp. [9]

TMP 2015.044.0134 - fragment pancerza

Nieokreślony gatunek z rodzaju Basilemys.

Naomichelys sp. [9]

TMP 2009.037.0093 - fragment pancerza

Nieokreślony gatunek z rodzaju Naomichelys.

Niezidentyfikowany przedstawiciel Baenidae [9]

TMP 2013.019.0095 - fragment pancerza

Prawdopodobnie niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany przedstawiciel Chelydridae [9]

TMP 2015.044.0136 - fragment pancerza

Prawdopodobnie niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany aprzedstawiciel Trionychidae [9]

TMP 2009.037.0098 - fragmenty skorupy

Prawdopodobnie niediagnostyczny takson.

Choristodery

Choristodery
Takson Materiał kopalny Komentarz

Champsosaurus sp. [9]

TMP 2009.037.0100 - kręgi szyjne i grzbietowe

Nieokreślony gatunek z rodzaju Champsosaurus.

Płazy

Płazy
Takson Materiał kopalny Komentarz

Scapherpeton sp. [9]

TMP 2015.044.0117 - kręg tułowiowy

Nieokreślony gatunek z rodzaju Scapherpeton (płaz ogoniasty).

Niezidentyfikowany przedstawiciel Caudata [6]

kręg

Niewielki płaz ogoniasty.

Niezidentyfikowany przedstawiciel Lissamphibia [9]

TMP 2013.019.0085 - niekompletna kość biodrowa

Ryby chrzęstnoszkieletowe

Ryby chrzęstnoszkieletowe
Takson Materiał kopalny Komentarz

Archaeolamna sp. [9]

TMP 2011.053.0077 - zęby

Nieokreślony gatunek z rodzaju Archaeolamna.

Elasmodus sp. [9]

TMP 2013.019.0076 - fragmenty szczęki

Nieokreślony gatunek z rodzaju Elasmodus.

cf. Hybodus sp. [9]


Hybodus sp. [11]

TMP 2009.037.0078 - prawy, prawie kompletny kolec znajdujący się na głowie


TMP 96.71.1 i TMP 96.71.2 - zęby

Nieokreślony gatunek z rodzaju Hybodus.

Ischyrhiza mira [11]

TMP 96.71.10 i TMP 96.71.11 - zęby

Ryba ta swoim wyglądem przypominała dzisiejsze rekiny piły.

Myledaphus sp. [11]

TMP 96.71.20-28 - zęby

Nieokreślony gatunek z rodzaju Myledaphus.

Pseudomyledaphus sp. [9]

TMP 2009.037.0079 - ząb oraz fragment trzonu kręgu

Nieokreślony gatunek z rodzaju Pseudomyledaphus.

Rhinobatos casieri [11]

TMP 96.71.13 - zęby

Zęby tej ryby nie przekraczają 1,5 mm długości.

Squatina hassei [11]

TMP 96.71.7 i TMP 96.71.8 - zęby

Zęby tego gatunku są bardzo podobne jak u Squatirhina i Cretorectolobus.

Synodontaspis hardingi [11]

TMP 96.71.3 i TMP 96.71.4 - zęby

Jeden z najbardziej pospolitych rekinów odnaleziony na terenach Ameryki Północnej w późnej kredzie.

Niezidentyfikowany przedstawiciel Odontaspididae [9]

TMP 2009.037.0081 - ząb

Na chwilę obecną jest niemożliwe ustalenie rodzaju do jakiego należał ten ząb.

Ryby kostnoszkieletowe

Ryby kostnoszkieletowe
Takson Materiał kopalny Komentarz

Enchodus sp. [6]

ząb

Nieokreślony gatunek z rodzaju Enchodus.

Lepisosteus occidentalis [6]

łuski

Przedstawiciel rodziny Lepisosteidae (niszczukowate).

Lepisosteus sp. [9]

TMP 2009.037.0082 - zęby, łuski i fragmenty czaszki

Nieokreślony gatunek z rodzaju Lepisosteus.

"Holostean B" [6]

łuski

Przedstawiciel Acipenseridae (jesiotrowate).

Horseshoeichthys sp. [9]

TMP 2011.053.0102 - trzon kręgu

Okaz ten wcześniej był przypisywany do rodzaju Cretophareodus.

?Knightia [6]

trzon kręgu

Pierwszy przedstawiciel rodziny Clupeidae (śledziowate) odnaleziony w formacji Foremost.

Paralbula casei [6]

zęby

Niewielka ryba kostnoszkieletowa.

Niezidentyfikowany przedstawiciel Semionotiformes [9]

TMP 2013.019.0077 - łuski

Na chwilę obecną jest niemożliwe ustalenie rodzaju do jakiego należały te łuski.

Niezidentyfikowane ryby [6]

zęby i łuski

Bezkręgowce

Bezkręgowce
Takson Materiał kopalny Komentarz Grafika

Boltonimecia canadensis [12]

CAS 330 - mrówka robotnica znajdująca się w bursztynie

Głowa mrówki Boltonimecia była mała i znacznie szersza niż dłuższa. Żuwaczki były zakrzywione pod kątem 90 stopni, a jej czułki składały się z 11 segmentów.

Boltonimecia canadensis fig 1 A- Borysenko bioRxiv preprint 2016.jpg

Haidoterminus cippus [13]

UASM 332546 - mrówka robotnica znajdująca się w bursztynie

Mrówka Haidoterminus swoją budową była dość podobna do rodzaju Haidomyrmex. Czułki składały się z 12 segmentów.

UASM332546 Haidoterminus cippus 01.jpg

Bibliografia

Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426

Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Ramezani, J. (2024). "The “Judith River–Belly River problem” revisited (Montana-Alberta-Saskatchewan): New perspectives on the correlation of Campanian dinosaur-bearing strata based on a revised stratigraphic model updated with CA-ID-TIMS U-Pb geochronology". GSA Bulletin, 136(3-4), 1221-1237. doi:10.1130/B36999.1

Thompson, M. G., Cullen, T. M., Evans, D. C., Schröder-Adams, C., & Ryan, M. J. (2024). "Multi-proxy paleoenvironmental and paleoecological reconstruction of the Foremost Formation (Upper Cretaceous, Campanian) of Alberta". Palaios, 39(12), 425-443 doi:10.2110/palo.2022.061

  1. Sullivan, R. M. (2003). "Revision of the dinosaur Stegoceras Lambe (Ornithischia, Pachycephalosauridae)". Journal of Vertebrate Paleontology. 23: 181–207.
  2. Schott, R. K., Evans, D. C., Williamson, T. E., Carr, T. D., & Goodwin, M. B. (2009). "The anatomy and systematics of Colepiocephale lambei (Dinosauria: Pachycephalosauridae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(3), 771–786. doi:10.1671/039.029.0329
  3. Hope, S. (2002). "The Mesozoic radiation of Neornithes". [w:] Chiappe, L. M & Witmer, L.M. (red)."Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs". University of California Press. pp 339-388.
  4. Longrich, N. R. (2009). "An ornithurine-dominated avifauna from the Belly River Group (Campanian, Upper Cretaceous) of Alberta, Canada". Cretaceous Research, 30(1): 161-177. doi:10.1016/j.cretres.2008.06.007
  5. Thompson, M. G., Bedek, F. V., Schröder-Adams, C., Evans, D. C., & Ryan, M. J. (2021). "The oldest occurrence of brachylophosaurin hadrosaurids in Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 58(10), 993-1004. doi:10.1139/cjes-2020-0007
  6. 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 Thompson, M. G. (2018). "A Multidisciplinary Palaeoenvironmental Reconstruction of the Campanian Foremost Formation of Southern Alberta". (dysertacja doktorska, Carleton University) [1]
  7. Voris, J. T., Therrien, F., Zelenitzky, D. K., & Brown, C.M. (2020). "A new tyrannosaurinae (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Cretaceous Research: 104388. doi:10.1016/j.cretres.2020.104388
  8. 8,0 8,1 Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. doi:10.1139/e2012-056
  9. 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 9,15 9,16 9,17 9,18 9,19 9,20 9,21 9,22 9,23 9,24 Cullen, T. M., Fanti, F., Capobianco, C., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2016). "A vertebrate microsite from a marine-terrestrial transition in the Foremost Formation (Campanian) of Alberta, Canada, and the use of faunal assemblage data as a paleoenvironmental indicator". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 444, 101-114. doi:10.1016/j.palaeo.2015.12.015
  10. 10,0 10,1 Brown, C. M. (2018). "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ 6:e4265 doi:10.7717/peerj.4265
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Peng, J., Russell, A. P., & Brinkman, D. B. (2001). "Vertebrate microsite assemblages (exclusive of mammals) from the Foremost and Oldman Formations of the Judith River Group (Campanian) of southeastern Alberta: an illustrated guide". Prov. Mus. Alberta. Occas. Pap. 25, 1–54.
  12. Borysenko, L. H. (2017). "Description of a new genus of primitive ants from Canadian amber, with the study of relationships between stem- and crown-group ants (Hymenoptera: Formicidae)". Insecta Mundi. 570: 1–57.
  13. McKellar, R. C., Glasier, J. R., & Engel, M. S. (2013). "A new trap-jawed ant (Hymenoptera: Formicidae: Haidomyrmecini) from Canadian Late Cretaceous amber". The Canadian Entomologist, 145(4), 454-465