Janenschia: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzył nową stronę „<small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | Karol Sabath Danu Marcin Szermański Maciej Ziegler | [[Sebast...”) |
m |
||
| (Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | {{DISPLAYTITLE:''Janenschia''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 4: | Linia 5: | ||
| Korekta: | | Korekta: | ||
|- | |- | ||
| − | | [[ | + | | [[Krzysztof Stuchlik]] |
| − | |||
[[Marcin Szermański]] | [[Marcin Szermański]] | ||
[[Maciej Ziegler]] | [[Maciej Ziegler]] | ||
| + | |||
| + | [[Karol Sabath]] | ||
| + | |||
| [[Sebastian Oziemski]] | | [[Sebastian Oziemski]] | ||
[[Daniel Madzia]] | [[Daniel Madzia]] | ||
| + | |||
| + | [[Kamil Kamiński]] | ||
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 26: | Linia 31: | ||
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | 10 t | + | | 10-14 t |
|- | |- | ||
| Linia 32: | Linia 37: | ||
| [[Tanzania]] | | [[Tanzania]] | ||
| − | <small>([[formacja Tendaguru ]])</small> | + | <small>([[formacja]] [[Tendaguru ]] - ogniwo Upper Dinosaur)</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | | + | | 151-145 [[Ma]] |
| − | <small> | + | <small>[[późna jura]] ([[tyton]])</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 45: | Linia 50: | ||
[[Sauropodomorpha]] | [[Sauropodomorpha]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Sauropoda]] | [[Sauropoda]] | ||
| Linia 52: | Linia 55: | ||
[[Eusauropoda]] | [[Eusauropoda]] | ||
| − | [[Neosauropoda]] | + | [[Neosauropoda]] / [[Turiasauria]] |
| − | [[Macronaria]] | + | ?[[Macronaria]] |
| − | [[ | + | ?[[Camarasauropodomorpha]] |
| − | ? [[Titanosauriformes]] / ? [[Camarasauridae]] | + | ? [[Titanosauriformes]] / ? [[Camarasauridae]] / ? [[Laurasiformes]] |
? [[Titanosauria]] / - | ? [[Titanosauria]] / - | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Camarasaurus_by_Kahless28.jpg|500px|]] |
| − | <small> [http:// | + | <small>Rekonstrukcja ''[[Camarasaurus]]'', być może ''Janenschia'' wyglądała podobnie. |
| + | |||
| + | Autor:[[Jakub Kowalski]] [http://kahless28.deviantart.com/gallery/].</small> | ||
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Janenschia'' to nazwa nadana w [[1991]] roku przez Ruperta Wilda jednemu z dużych zauropodów odkrytych na początku XX wieku w słynnym górnojurajskim stanowisku Tendaguru w ówczesnej Niemieckiej Afryce Wschodniej (obecnie [[Tanzania]]). Wcześniej dinozaur ten znany był pod innymi nazwami. | + | ''Janenschia'' to nazwa nadana w [[1991]] roku przez [[Rupert Wild|Ruperta Wilda]] jednemu z dużych zauropodów odkrytych na początku XX wieku w słynnym górnojurajskim stanowisku Tendaguru w ówczesnej Niemieckiej Afryce Wschodniej (obecnie [[Tanzania]]; w kwestii jego środowiska zob. [[Elaphrosaurus#Paleoekologia]]). Wcześniej dinozaur ten znany był pod innymi nazwami. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| Linia 73: | Linia 78: | ||
==Taksonomia i pozycja systematyczna== | ==Taksonomia i pozycja systematyczna== | ||
| − | Klasyfikacja tego zauropoda jest bardzo kłopotliwa - w zasadzie w każdej osobnej analizie filogenetycznej należy do różnych grup zauropodów. W [[1908]] | + | Klasyfikacja tego zauropoda jest bardzo kłopotliwa - w zasadzie w każdej osobnej analizie filogenetycznej należy do różnych grup zauropodów. W [[1908]] roku paleontolog [[Eberhard Fraas]] zidentyfikował w Tanzanii szczątki dwóch zauropodów. Jednego nazwał ''[[Gigantosaurus]] robustus'' ("typowy" - nie chciał zaliczyć ich do [[rodzaj]]u ''[[Gigantosaurus]]'', gdyż nie miał świadomości, że takowy już istnieje; myślał, że tworzy nowy [[rodzaj]]) a drugiego ''[[Gigantosaurus]] africanus''. W [[1911]] roku [[Richard Sternfeld|Sternfeld]] zmienił nazwę rodzajową na ''[[Tornieria]]'', gdyż okazało się, że rodzaj ''[[Gigantosaurus]]'' został utworzony już wcześniej ([[Harry Seeley|Seeley]], [[1869]]). W [[1922]] roku Werner [[Werner Janensch|Janensch]], słynny paleontolog, który opisał z Tendaguru wiele zauropodów, m.in. ''[[Dicraeosaurus]]'' i tamtejszy gatunek należący do ''[[Brachiosaurus]]'' (obecnie ''[[Giraffatitan]] brancai'') oraz [[teropod]]a ''[[Elaphrosaurus]]'' uznał, że ''[[Tornieria]] africana'' należy w istocie do [[rodzaj]]u ''[[Barosaurus]]'' (diplodokida znanego dotąd z Ameryki Północnej, lecz obecnie pierwotna nazwa jest ważna). ''[[Tornieria]] robusta'' zaś miała należeć do kamarazaurydów lub tytanozaurów, na pewno zaś nie do diplodokidów. Wobec tego dla "tytanozaurowej" tornierii (''T. robusta'') [[Rupert Wild|Wild]] zaproponował nową nazwę rodzajową - ''Janenschia''. |
| + | |||
| + | Przez lata naukowcy uważali janenszję za najstarszego przedstawiciela tytanozaurów, (wówczas) jednego z bardzo niewielu odkrytych poza Amerykę Południową, tam bowiem grupa ta przeżywała swój złoty wiek. Obecnie, po coraz lepszym rozpoznaniu zauropodów należących do [[Titanosauria]], których szczątki odkryto m.in. w Indiach, na Madagaskarze, na pustyni Gobi, w Ameryce Północnej i w Australii, naukowcy podejrzewają, że ''Janenschia'' nie była przedstawicielem tytanozaurów. Inne badania (Curry Rogers, [[2005]]; Mannion, [[2010]]) wskazują, że janenszja to jednak zaawansowany przedstawiciel tytanozaurów. Z kolei w analizie Carballido i in. ([[2011]]) należy do wielkiej politomii u podstawy [[Eusauropoda]], a po wyłączeniu problematycznych ''[[Malarguesaurus]]'', ''[[Tendaguria]]'' i ''[[Venenosaurus]]'') należy jako [[takson siostrzany]] ''[[Tastavinsaurus]]'' do [[Laurasiformes]] - w ramach bazalnych [[Camarasauropodomorpha]]. Wg analizy D'Emica ([[2012]]), pewne cechy wskazują na przynależność do [[Titanosauriformes]], inne zaś z niego wykluczają. ''Janenschia'' nie jest także brana pod uwagę w badaniach [[Diplodocidae]] wykonanych przez Tschoppa i in. ([[2015]]). Wg Manniona i in. (2013) znajdowała się ona u podstawy [[Macronaria]]. W badaniu Manniona i współpracowników (2019) janenszja okazała się przedstawicielem [[Turiasauria]] - [[klad]]u nieneozauropodowych euzauropodów. | ||
| + | [[Plik: Janenschia.jpg |300px|thumb|right|Kości kończyny przedniej, przypisywane do janenszji. Autor zdjęcia: FunkMonk (Michael B.H.) [[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Janenschia.jpg]].]] | ||
==Rozmiary i rewizja materiału kopalnego== | ==Rozmiary i rewizja materiału kopalnego== | ||
| − | Rozmiary tego zauropoda | + | Rozmiary tego zauropoda szacuje się między innymi na podstawie wielkości kości udowej, która miała 1,38 m. Owa niekompletna kość udowa i reszta prawej kończyny tylnej stała się nowym materiałem typowym tego rodzaju (okaz SMNS 12144), gdy w [[2000]] roku [[Rupert Wild|Wild]], wraz z dwoma współautorami uznał, że dotychczasowy materiał janenszji był chimerą (mieszanką różnych zwierząt). Topotypy obejmują dwie prawe kości kulszowe, lewą kość łonową i fragment kości piszczelowej. Materiał przypisany to kości kończyn przednich i tylnych (Mannion i in., 2019). [[José Bonaparte|Bonaparte]] i in. ([[2000]]) wykluczyli kręgi ogonowe z [[holotyp]]u. w 2019 r. na ich podstawie utworzono nowy rodzaj - ''[[Wamweracaudia]]'', istnieje jednak pewne prawdopodobieństwo, że jest to synonim janenszji. Elementy kończyn zaginęły podczas II Wojny Światowej. Przednie kręgi grzbietowe, dotąd przypisywane janenszji, badacze ci wyłączyli do nowego [[rodzaj]]u ''[[Tendaguria]]''. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa rodzajowa ''Janenschia'' honoruje wielkiego niemieckiego badacza (i od [[1909]] r. kierownika największych w dziejach paleontologii wykopalisk, właśnie w Tendaguru) - | + | Nazwa rodzajowa ''Janenschia'' honoruje wielkiego niemieckiego badacza (i od [[1909]] r. kierownika największych w dziejach paleontologii wykopalisk, właśnie w Tendaguru) - [[Werner Janensch|Wernera Janensch]]a. Nadał ją formalnie [[Rupert Wild|Wild]] w [[1991]] roku. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Janenschia'' | ! ''Janenschia'' | ||
| − | | [[Wild]], [[1991]] | + | | {{Kpt|[[Rupert Wild|Wild]]}}, [[1991]] |
|- | |- | ||
! ''J. robusta'' | ! ''J. robusta'' | ||
| − | | ([[Fraas]], [[1908]]) | + | | ({{Kpt|[[Eberhard Fraas|Fraas]]}}, [[1908]]) {{Kpt|Wild}}, 1991 |
|- | |- | ||
| = ''[[Gigantosaurus]] robustus'' | | = ''[[Gigantosaurus]] robustus'' | ||
| − | | | + | | {{Kpt|Fraas}}, 1908 |
|- | |- | ||
| = ''[[Tornieria]] robusta'' | | = ''[[Tornieria]] robusta'' | ||
| − | | ( | + | | ({{Kpt|Fraas}}, 1908) {{Kpt|[[Richard Sternfeld|Sternfeld]]}}, [[1911]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> | + | <small>Bonaparte, J. F., Heinrich, W.-D. & Wild R., (2000) "Review of Janenschia Wild, with the description of a new sauropod from the Tendaguru beds of Tanzania and a discussion on the systematic value of procoelous caudal vertebrae in the Sauropoda," Palaeontographica A 256: 25-76. |
| − | Bonaparte, J. F., Heinrich, W.-D. & Wild R., (2000) "Review of Janenschia Wild, with the description of a new sauropod from the Tendaguru beds of Tanzania and a discussion on the systematic value of procoelous caudal vertebrae in the Sauropoda," Palaeontographica A 256: 25-76 | + | |
| + | Bussert, R., Heinrich W.-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174. [[doi: 10.1002/mmng.200900004]] | ||
| + | |||
| + | Carballido J.L, Rauhut O.W.M., Pol D., Salgado L. (2011) "Osteology and phylogenetic relationships of ''Tehuelchesaurus benitezii'' (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic of Patagonia". Zoological Journal of the Linnean Society, [[doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00723.x]] | ||
| + | |||
| + | Curry Rogers, K.A. (2005) "Titanosauria: a phylogenetic overview". s. 50–103 [w] K. A. Curry Rogers & J. A. Wilson (red) "The Sauropods: Evolution and Paleobiology". University of California Press, Berkeley & Los Angeles. | ||
| + | |||
| + | Mannion, P.D. (2010) "A reassessment of ''Mongolosaurus haplodon'' Gilmore, 1933, a titanosaurian sauropod dinosaur from the Early Cretaceous of Inner Mongolia, People's Republic of China", Journal of Systematic Palaeontology. [[doi: 10.1080/14772019.2010.527379]]. | ||
| + | |||
| + | Mannion, P.D., Upchurch, P., Barnes, R.N., Mateus, O. (2013). "Osteology of the Late Jurassic Portuguese sauropod dinosaur Lusotitan atalaiensis (Macronaria) and the evolutionary history of basal titanosauriforms". Zoological Journal of the Linnean Society. 168: 98–206. [[doi:10.1111/zoj.12029]]. | ||
| − | + | Mannion, P.D., Upchurch, P., Schwarz, D., Wings, O. (2019). "Taxonomic affinities of the putative titanosaurs from the Late Jurassic Tendaguru Formation of Tanzania: phylogenetic and biogeographic implications for eusauropod dinosaur evolution". Zoological Journal of the Linnean Society, zly068 [https://academic.oup.com/zoolinnean/article-abstract/185/3/784/5300162?redirectedFrom=fulltext]. | |
| − | + | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford. | |
| − | + | Remes, K. (2006) "Revision of the Tendaguru sauropod ''Tornieria africana'' (Fraas) and its relevance for sauropod paleobiogeography" Journal of Vertebrate Paleontology, 26(3), 651–669. | |
| − | + | Tschopp, E., Mateus, O. & Benson, R.B.J. (2015) "A specimen-level phylogenetic analysis and taxonomic revision of Diplodocidae (Dinosauria, Sauropoda)" PeerJ, 3, e857. [[doi:10.7717/peerj.857]] | |
| − | Upchurch P., Barrett P.M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press | + | Upchurch P., Barrett P.M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press. |
</small> | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
[[Kategoria:Saurischia]] | [[Kategoria:Saurischia]] | ||
| + | [[Kategoria:Sauropodomorpha]] | ||
[[Kategoria:Sauropoda]] | [[Kategoria:Sauropoda]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Macronaria]] |
| + | [[Kategoria:Macronaria bazalne]] | ||
[[Kategoria:Afryka]] | [[Kategoria:Afryka]] | ||
[[Kategoria:Tanzania]] | [[Kategoria:Tanzania]] | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Jura]] | [[Kategoria:Jura]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Tyton]] |
Aktualna wersja na dzień 18:56, 28 sie 2019
| Autor: | Korekta: |
| Krzysztof Stuchlik | Sebastian Oziemski |
| Janenschia (janenszja) | |
|---|---|
| Długość: | 17 m |
| Masa: | 10-14 t |
| Miejsce występowania: | Tanzania |
| Czas występowania | 151-145 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
? Titanosauriformes / ? Camarasauridae / ? Laurasiformes ? Titanosauria / - |
Rekonstrukcja Camarasaurus, być może Janenschia wyglądała podobnie. Autor:Jakub Kowalski [2]. | |
Wstęp
Janenschia to nazwa nadana w 1991 roku przez Ruperta Wilda jednemu z dużych zauropodów odkrytych na początku XX wieku w słynnym górnojurajskim stanowisku Tendaguru w ówczesnej Niemieckiej Afryce Wschodniej (obecnie Tanzania; w kwestii jego środowiska zob. Elaphrosaurus#Paleoekologia). Wcześniej dinozaur ten znany był pod innymi nazwami.
Materiał kopalny
Elementy kończyny (m.in. kość udowa o długości 1,38 m), kręgi ogonowe. Wcześniej do materiału janenszji zaliczano łącznie 3 kończyny tylne, 2 przednie, dłoń, 2 kręgi grzbietowe i serie kręgów ogonowych, lecz były to wymieszane kości dwóch dinozaurów (chimera).
Taksonomia i pozycja systematyczna
Klasyfikacja tego zauropoda jest bardzo kłopotliwa - w zasadzie w każdej osobnej analizie filogenetycznej należy do różnych grup zauropodów. W 1908 roku paleontolog Eberhard Fraas zidentyfikował w Tanzanii szczątki dwóch zauropodów. Jednego nazwał Gigantosaurus robustus ("typowy" - nie chciał zaliczyć ich do rodzaju Gigantosaurus, gdyż nie miał świadomości, że takowy już istnieje; myślał, że tworzy nowy rodzaj) a drugiego Gigantosaurus africanus. W 1911 roku Sternfeld zmienił nazwę rodzajową na Tornieria, gdyż okazało się, że rodzaj Gigantosaurus został utworzony już wcześniej (Seeley, 1869). W 1922 roku Werner Janensch, słynny paleontolog, który opisał z Tendaguru wiele zauropodów, m.in. Dicraeosaurus i tamtejszy gatunek należący do Brachiosaurus (obecnie Giraffatitan brancai) oraz teropoda Elaphrosaurus uznał, że Tornieria africana należy w istocie do rodzaju Barosaurus (diplodokida znanego dotąd z Ameryki Północnej, lecz obecnie pierwotna nazwa jest ważna). Tornieria robusta zaś miała należeć do kamarazaurydów lub tytanozaurów, na pewno zaś nie do diplodokidów. Wobec tego dla "tytanozaurowej" tornierii (T. robusta) Wild zaproponował nową nazwę rodzajową - Janenschia.
Przez lata naukowcy uważali janenszję za najstarszego przedstawiciela tytanozaurów, (wówczas) jednego z bardzo niewielu odkrytych poza Amerykę Południową, tam bowiem grupa ta przeżywała swój złoty wiek. Obecnie, po coraz lepszym rozpoznaniu zauropodów należących do Titanosauria, których szczątki odkryto m.in. w Indiach, na Madagaskarze, na pustyni Gobi, w Ameryce Północnej i w Australii, naukowcy podejrzewają, że Janenschia nie była przedstawicielem tytanozaurów. Inne badania (Curry Rogers, 2005; Mannion, 2010) wskazują, że janenszja to jednak zaawansowany przedstawiciel tytanozaurów. Z kolei w analizie Carballido i in. (2011) należy do wielkiej politomii u podstawy Eusauropoda, a po wyłączeniu problematycznych Malarguesaurus, Tendaguria i Venenosaurus) należy jako takson siostrzany Tastavinsaurus do Laurasiformes - w ramach bazalnych Camarasauropodomorpha. Wg analizy D'Emica (2012), pewne cechy wskazują na przynależność do Titanosauriformes, inne zaś z niego wykluczają. Janenschia nie jest także brana pod uwagę w badaniach Diplodocidae wykonanych przez Tschoppa i in. (2015). Wg Manniona i in. (2013) znajdowała się ona u podstawy Macronaria. W badaniu Manniona i współpracowników (2019) janenszja okazała się przedstawicielem Turiasauria - kladu nieneozauropodowych euzauropodów.
Rozmiary i rewizja materiału kopalnego
Rozmiary tego zauropoda szacuje się między innymi na podstawie wielkości kości udowej, która miała 1,38 m. Owa niekompletna kość udowa i reszta prawej kończyny tylnej stała się nowym materiałem typowym tego rodzaju (okaz SMNS 12144), gdy w 2000 roku Wild, wraz z dwoma współautorami uznał, że dotychczasowy materiał janenszji był chimerą (mieszanką różnych zwierząt). Topotypy obejmują dwie prawe kości kulszowe, lewą kość łonową i fragment kości piszczelowej. Materiał przypisany to kości kończyn przednich i tylnych (Mannion i in., 2019). Bonaparte i in. (2000) wykluczyli kręgi ogonowe z holotypu. w 2019 r. na ich podstawie utworzono nowy rodzaj - Wamweracaudia, istnieje jednak pewne prawdopodobieństwo, że jest to synonim janenszji. Elementy kończyn zaginęły podczas II Wojny Światowej. Przednie kręgi grzbietowe, dotąd przypisywane janenszji, badacze ci wyłączyli do nowego rodzaju Tendaguria.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Janenschia honoruje wielkiego niemieckiego badacza (i od 1909 r. kierownika największych w dziejach paleontologii wykopalisk, właśnie w Tendaguru) - Wernera Janenscha. Nadał ją formalnie Wild w 1991 roku.
Spis gatunków
| Janenschia | Wild, 1991 |
|---|---|
| J. robusta | (Fraas, 1908) Wild, 1991 |
| = Gigantosaurus robustus | Fraas, 1908 |
| = Tornieria robusta | (Fraas, 1908) Sternfeld, 1911 |
Bibliografia
Bonaparte, J. F., Heinrich, W.-D. & Wild R., (2000) "Review of Janenschia Wild, with the description of a new sauropod from the Tendaguru beds of Tanzania and a discussion on the systematic value of procoelous caudal vertebrae in the Sauropoda," Palaeontographica A 256: 25-76.
Bussert, R., Heinrich W.-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174. doi: 10.1002/mmng.200900004
Carballido J.L, Rauhut O.W.M., Pol D., Salgado L. (2011) "Osteology and phylogenetic relationships of Tehuelchesaurus benitezii (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic of Patagonia". Zoological Journal of the Linnean Society, doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00723.x
Curry Rogers, K.A. (2005) "Titanosauria: a phylogenetic overview". s. 50–103 [w] K. A. Curry Rogers & J. A. Wilson (red) "The Sauropods: Evolution and Paleobiology". University of California Press, Berkeley & Los Angeles.
Mannion, P.D. (2010) "A reassessment of Mongolosaurus haplodon Gilmore, 1933, a titanosaurian sauropod dinosaur from the Early Cretaceous of Inner Mongolia, People's Republic of China", Journal of Systematic Palaeontology. doi: 10.1080/14772019.2010.527379.
Mannion, P.D., Upchurch, P., Barnes, R.N., Mateus, O. (2013). "Osteology of the Late Jurassic Portuguese sauropod dinosaur Lusotitan atalaiensis (Macronaria) and the evolutionary history of basal titanosauriforms". Zoological Journal of the Linnean Society. 168: 98–206. doi:10.1111/zoj.12029.
Mannion, P.D., Upchurch, P., Schwarz, D., Wings, O. (2019). "Taxonomic affinities of the putative titanosaurs from the Late Jurassic Tendaguru Formation of Tanzania: phylogenetic and biogeographic implications for eusauropod dinosaur evolution". Zoological Journal of the Linnean Society, zly068 [3].
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.
Remes, K. (2006) "Revision of the Tendaguru sauropod Tornieria africana (Fraas) and its relevance for sauropod paleobiogeography" Journal of Vertebrate Paleontology, 26(3), 651–669.
Tschopp, E., Mateus, O. & Benson, R.B.J. (2015) "A specimen-level phylogenetic analysis and taxonomic revision of Diplodocidae (Dinosauria, Sauropoda)" PeerJ, 3, e857. doi:10.7717/peerj.857
Upchurch P., Barrett P.M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Janenschia.jpg){kind=link}