Xenoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 36 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Xenoceratops''}} | {{DISPLAYTITLE:''Xenoceratops''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]], [[Tomasz Singer]], [[Maciej Ziegler]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = |
| − | + | |nazwa = ''Xenoceratops'' (ksenoceratops) | |
| − | + | |długość = | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | [[Tomasz Singer]] | + | |masa = |
| − | + | |dieta = roślinożerny | |
| − | | | + | |miejsce = [[Kanada]] - Alberta |
| − | + | <small>([[formacja]] [[Foremost]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|79.5|78.6}} | |
| − | + | 79,5-78,6 [[Ma]] <ref>Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]]</ref><br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | | [[Kanada]] - | ||
| − | |||
| − | <small>(formacja [[Foremost]])</small> | ||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <small> | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
[[Ceratopsia]] | [[Ceratopsia]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Ceratopsoidea]] | [[Ceratopsoidea]] | ||
| Linia 50: | Linia 26: | ||
[[Centrosaurinae]] | [[Centrosaurinae]] | ||
| − | [[ | + | ?<ref>Wilson, J. P., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2020). "A new, transitional centrosaurine ceratopsid from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana and the evolution of the ‘Styracosaurus-line'dinosaurs". Royal Society Open Science, 7(4), 200284. [[doi:10.1098/rsos.200284]]</ref><ref>Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Oldman Formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. [[doi:10.1139/cjes-2016-0110]]</ref><ref>Chiba i in., 2017</ref>[[Eucentrosaura]] / ?[[Nasutoceratopsini]]<ref>analiza bayesowska Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "''Nasutoceratops titusi'' (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. [[DOI:10.1080/02724634.2015.1054936]]</ref> |
| − | + | ||
| − | + | ?[[Pachyrhinosaurini]]<ref>analiza parsymoniczna Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "''Nasutoceratops titusi'' (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. [[DOI:10.1080/02724634.2015.1054936]]</ref> / ?[[Centrosaurini]]<ref>Dalman i in., 2021</ref> | |
| − | < | + | |grafika = Xenoceratops foremostensis.jpg |
| − | | | + | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa ''Xenoceratops foremostensis''. Autor: [[Jakub Kowalski]] |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | | | + | |PorównanieDługość = |
| − | | | + | |mapa = |
<display_points type="terrain" zoom=4> | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| − | + | 49.5072,-111.357~Lokalizacja typowa ''Xenoceratops foremostensis'' (Brown, 2018, ryc. 1) | |
| + | 49.81793920899203,-112.272305489023~TMP 1989.068.0001 (Brown, 2018, ryc. 1) | ||
| + | 49.591351602731365,-112.10864067164948~TMP 2017.022.0037 (Brown, 2018, ryc. 1) | ||
</display_points> | </display_points> | ||
| − | + | }} | |
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Xenoceratops foremostensis'' to [[gatunek]] | + | ''Xenoceratops foremostensis'' to [[gatunek]] [[Ceratopsidae|ceratopsyda]] z obszaru dzisiejszej Kanady, żył na tych terenach pod koniec okresu kredowego, w [[kampan]]ie. Jest jednym z najstarszych znanych [[centrozauryn]]ów. Szczątki ksenoceratopsa odkrył amerykański paleontolog [[Wann Langston]] Jr. w 1958 roku (Ryan i in., 2012). Oficjalnie został opisany w 2012 roku przez [[Michael Ryan|Ryana]], [[David Evans|Evansa]] i [[Kieran Shepherd|Shepherda]]. |
| − | |||
| − | |||
==Lokalizacja odkrycia== | ==Lokalizacja odkrycia== | ||
| − | Szczątki ksenoceratopsa odnaleziono w słabo poznanych pokładach formacji [[Foremost]], należącej do grupy Belly River. Pokłady te datowane są na [[kampan]] | + | Szczątki ksenoceratopsa odnaleziono w słabo poznanych pokładach formacji [[Foremost]], należącej do grupy Belly River. Pokłady te datowane są na [[kampan]]. Znalezisko miało miejsce 7 km na północny-wschód od wsi Foremost w prowincji Alberta, z której znanych jest wiele gatunków dinozaurów. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| + | [[Plik:Xenoceratops.jpg|Xenoceratops|300px|thumb|right|Zrekonstruowana czaszka ''Xenoceratops''. Autor zdjęcia: ケラトプスユウタ [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Xenoceratops.jpg]]] | ||
''Xenoceratops'' znany jest głównie z elementów kryzy. | ''Xenoceratops'' znany jest głównie z elementów kryzy. | ||
| − | + | [[Holotyp]] o numerze katalogowym CMN 53282 to częściowa kość ciemieniowa. | |
| + | |||
| + | [[Paratyp]]y to dwie kości ciemieniowe o numerach katalogowych CMN 54950 i CMN 54951. | ||
| − | [[ | + | Materiał przypisany to okazy od CMN 54952 do CMN 54965, w tym: 5 kości ciemieniowych (CMN 54952, CMN 54953, CMN 54958, CMN 54964 i CMN 54960 – ta ostatnia ze szwem P3), wyrostek P4 kości ciemieniowej (CMN 54959), 3 kości łuskowe (CMN 54954, CMN 54956 i CMN 54957), 1 kość nosowa (CMN 54955) i 3 kości ''[[epiparietale]]s'' (CMN 54961, CMN 54962 i CMN 54963). Żadna z tych skamieniałości nie może zostać definitywnie przypisana do [[holotyp]]u lub [[paratyp]]ów, choć jest to bardzo możliwe przez bliskie położenie tych szczątków. Pod numerem CMN 54965 skatalogowano wszystkie niezidentyfikowane fragmenty (Ryan i in., 2012). |
| − | [[ | + | [[Plik:TMP 1989.068.0001 Brown, 2018.jpg|thumb|Okaz TMP 1989.068.0001. Źródło: Brown, 2018 [https://peerj.com/articles/4265/]]] |
| − | + | [[Plik:TMP 2017.022.0037.jpg|thumb|Okaz TMP 2017.022.0037. Źródło: Brown, 2018 [https://peerj.com/articles/4265/]]] | |
| + | W formacji Foremost odkryto również szczątki niezidentyfikowanych ceratopsydów, być może należące do rodzaju ''Xenoceratops''. | ||
| − | + | Okaz TMP 2010.076.0024 to niewypreparowana fragmentaryczna czaszka zawierająca dwa duże fragmenty rogów nadocznych. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Okaz TMP 1989.068.0001 został odnaleziony w 1989 roku w odległości 8 km na północny-zachód od miasta Taber wzdłuż północnego brzegu rzeki Oldman. Skamieniałość składała się z lewego, dużego rogu nadocznego. Właścicielem rogu prawdopodobnie był dorosły centrozauryn. | |
| + | |||
| + | Okaz TMP 2017.022.0037 znaleziono na plaży wzdłuż południowej części jeziora Chin, gdy poziom wód opadł w 2017 roku. Stanowił znacznie mniejszy element rogu nadocznego. Był to prawdopodobnie młodociany osobnik należący do tego samego taksonu co TMP 1989.068.0001 (Brown, 2018). | ||
| + | |||
| + | ==Budowa== | ||
| + | ''Xenoceratops'' charakteryzuje się unikatowym umieszczeniem różków ciemieniowych (''[[epiparietale]]'') P2 i P3 (P1 i P2 według numeracji np. Chiba i in. [2018]) na tylnej gałęzi kości ciemieniowej. Wyrostek P2 jest krótki, gruby, szeroki u podstawy i skręcony lekko w górę. Wyrostek P3 jest wydłużonym kolcem, grzbietowogrzusznie spłaszczonym, zorientowanym tyłobocznie. Kolejne ''epiparietales'' zlewają się z jajowatymi zagłębieniami na bocznej gałęzi kryzy. Brzuszne brzegi kości ciemieniowej na kontakcie z ''epiparietales'' są mocno "nabrzmiałe". Nad oczami wyrasta para ostrych rogów. Na nosie znajduje się płaska narośl podobna jak u ''[[Medusaceratops]]'' i ''[[Albertaceratops]]'' (Ryan i in., 2012). | ||
| + | |||
| + | ==Systematyka== | ||
| + | ''Xenoceratops'' jest przedstawicielem [[Centrosaurinae]], lecz jego dokładna pozycja systematyczna jest niepewna. Zobacz więcej: [[Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae]]. | ||
| + | |||
| + | ==Paleośrodowisko== | ||
| + | [[Plik:Xenoceratops environment.jpg|Xenoceratops_environment|300px|thumb|right| ''Xenoceratops'' (po lewej stronie) w środowisku naturalnym. Autor: ABelov2014 [https://abelov2014.deviantart.com/art/Xenoceratops-700152193]]] | ||
| + | Zobacz:[[Foremost#Paleośrodowisko]] | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Xenoceratops'' to zbitek greckich słów ''xenos'' (obcy) i ''ceratops'' (rogate oblicze). Drugi człon nazwy naukowej ''foremostensis'' odnosi się do wsi Foremost w Albercie, nieopodal której natknięto się na szczątki tego dinozaura rogatego. | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Xenoceratops'' to zbitek greckich słów ''xenos'' (obcy) i ''ceratops'' (rogate oblicze), co odnosi się do braku ceratopsów z formacji Foremost w czasie nadania nazwy. Drugi człon nazwy naukowej ''foremostensis'' odnosi się do wsi Foremost w Albercie, nieopodal której natknięto się na szczątki tego dinozaura rogatego. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Xenoceratops''}} | |
| − | | {{Kpt|[[Michael Ryan|Ryan]], [[David Evans|Evans]]}} i {{Kpt|[[Kieran Shepherd| | + | | {{Kpt|[[Michael Ryan|Ryan]], [[David Evans|Evans]]}} i {{Kpt|[[Kieran Shepherd|Shepherd]]}}, [[2012]] |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''X. foremostensis''}} | |
| − | | {{Kpt|Ryan, Evans}} i {{Kpt| | + | | {{Kpt|Ryan, Evans}} i {{Kpt|Shepherd}}, 2012 |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Ryan, M. J. | + | <small> |
| + | Brown, C.M. (2018). "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ 6:e4265 [[doi:10.7717/peerj.4265]] | ||
| + | |||
| + | Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2018). "New material and systematic re-evaluation of ''Medusaceratops lokii'' (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, [[doi:10.1017/jpa.2017.62]] | ||
| + | |||
| + | Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. [[doi:10.1007/s12542-021-00555-w]] | ||
| + | |||
| + | Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. [[doi:10.1139/e2012-056]] | ||
| − | + | <references/></small> | |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 22:14, 17 lip 2024
| Autor: | Marcin Szermański, Paweł Konarzewski, Tomasz Singer, Maciej Ziegler |
| Xenoceratops (ksenoceratops) | |
|---|---|
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Kanada - Alberta |
| Czas |
79,5-78,6 Ma [1] |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa Xenoceratops foremostensis. Autor: Jakub Kowalski | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Xenoceratops foremostensis to gatunek ceratopsyda z obszaru dzisiejszej Kanady, żył na tych terenach pod koniec okresu kredowego, w kampanie. Jest jednym z najstarszych znanych centrozaurynów. Szczątki ksenoceratopsa odkrył amerykański paleontolog Wann Langston Jr. w 1958 roku (Ryan i in., 2012). Oficjalnie został opisany w 2012 roku przez Ryana, Evansa i Shepherda.
Lokalizacja odkrycia
Szczątki ksenoceratopsa odnaleziono w słabo poznanych pokładach formacji Foremost, należącej do grupy Belly River. Pokłady te datowane są na kampan. Znalezisko miało miejsce 7 km na północny-wschód od wsi Foremost w prowincji Alberta, z której znanych jest wiele gatunków dinozaurów.
Materiał kopalny
Xenoceratops znany jest głównie z elementów kryzy.
Holotyp o numerze katalogowym CMN 53282 to częściowa kość ciemieniowa.
Paratypy to dwie kości ciemieniowe o numerach katalogowych CMN 54950 i CMN 54951.
Materiał przypisany to okazy od CMN 54952 do CMN 54965, w tym: 5 kości ciemieniowych (CMN 54952, CMN 54953, CMN 54958, CMN 54964 i CMN 54960 – ta ostatnia ze szwem P3), wyrostek P4 kości ciemieniowej (CMN 54959), 3 kości łuskowe (CMN 54954, CMN 54956 i CMN 54957), 1 kość nosowa (CMN 54955) i 3 kości epiparietales (CMN 54961, CMN 54962 i CMN 54963). Żadna z tych skamieniałości nie może zostać definitywnie przypisana do holotypu lub paratypów, choć jest to bardzo możliwe przez bliskie położenie tych szczątków. Pod numerem CMN 54965 skatalogowano wszystkie niezidentyfikowane fragmenty (Ryan i in., 2012).
W formacji Foremost odkryto również szczątki niezidentyfikowanych ceratopsydów, być może należące do rodzaju Xenoceratops.
Okaz TMP 2010.076.0024 to niewypreparowana fragmentaryczna czaszka zawierająca dwa duże fragmenty rogów nadocznych.
Okaz TMP 1989.068.0001 został odnaleziony w 1989 roku w odległości 8 km na północny-zachód od miasta Taber wzdłuż północnego brzegu rzeki Oldman. Skamieniałość składała się z lewego, dużego rogu nadocznego. Właścicielem rogu prawdopodobnie był dorosły centrozauryn.
Okaz TMP 2017.022.0037 znaleziono na plaży wzdłuż południowej części jeziora Chin, gdy poziom wód opadł w 2017 roku. Stanowił znacznie mniejszy element rogu nadocznego. Był to prawdopodobnie młodociany osobnik należący do tego samego taksonu co TMP 1989.068.0001 (Brown, 2018).
Budowa
Xenoceratops charakteryzuje się unikatowym umieszczeniem różków ciemieniowych (epiparietale) P2 i P3 (P1 i P2 według numeracji np. Chiba i in. [2018]) na tylnej gałęzi kości ciemieniowej. Wyrostek P2 jest krótki, gruby, szeroki u podstawy i skręcony lekko w górę. Wyrostek P3 jest wydłużonym kolcem, grzbietowogrzusznie spłaszczonym, zorientowanym tyłobocznie. Kolejne epiparietales zlewają się z jajowatymi zagłębieniami na bocznej gałęzi kryzy. Brzuszne brzegi kości ciemieniowej na kontakcie z epiparietales są mocno "nabrzmiałe". Nad oczami wyrasta para ostrych rogów. Na nosie znajduje się płaska narośl podobna jak u Medusaceratops i Albertaceratops (Ryan i in., 2012).
Systematyka
Xenoceratops jest przedstawicielem Centrosaurinae, lecz jego dokładna pozycja systematyczna jest niepewna. Zobacz więcej: Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae.
Paleośrodowisko
Zobacz:Foremost#Paleośrodowisko
Etymologia
Nazwa rodzajowa Xenoceratops to zbitek greckich słów xenos (obcy) i ceratops (rogate oblicze), co odnosi się do braku ceratopsów z formacji Foremost w czasie nadania nazwy. Drugi człon nazwy naukowej foremostensis odnosi się do wsi Foremost w Albercie, nieopodal której natknięto się na szczątki tego dinozaura rogatego.
Spis gatunków
| Xenoceratops | Ryan, Evans i Shepherd, 2012 |
| X. foremostensis | Ryan, Evans i Shepherd, 2012 |
Bibliografia
Brown, C.M. (2018). "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ 6:e4265 doi:10.7717/peerj.4265
Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2018). "New material and systematic re-evaluation of Medusaceratops lokii (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, doi:10.1017/jpa.2017.62
Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w
Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. doi:10.1139/e2012-056
- ↑ Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224
- ↑ Wilson, J. P., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2020). "A new, transitional centrosaurine ceratopsid from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana and the evolution of the ‘Styracosaurus-line'dinosaurs". Royal Society Open Science, 7(4), 200284. doi:10.1098/rsos.200284
- ↑ Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Oldman Formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. doi:10.1139/cjes-2016-0110
- ↑ Chiba i in., 2017
- ↑ analiza bayesowska Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "Nasutoceratops titusi (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. DOI:10.1080/02724634.2015.1054936
- ↑ analiza parsymoniczna Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "Nasutoceratops titusi (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. DOI:10.1080/02724634.2015.1054936
- ↑ Dalman i in., 2021
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Xenoceratops.jpg){kind=link}