Niobrarasaurus: Różnice pomiędzy wersjami
(poprawki) |
m |
||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
|Autor = [[Krzysztof]], [[Maciej Ziegler]] | |Autor = [[Krzysztof]], [[Maciej Ziegler]] | ||
|Korekta = [[Tomasz Sokołowski ]], [[Daniel Madzia]], [[Sebastian Oziemski]], [[Michał Siedlecki]], [[Kamil Kamiński]] | |Korekta = [[Tomasz Sokołowski ]], [[Daniel Madzia]], [[Sebastian Oziemski]], [[Michał Siedlecki]], [[Kamil Kamiński]] | ||
| − | |nazwa = ''Niobrarasaurus''(niobrarazaur) | + | |nazwa = ''Niobrarasaurus'' (niobrarazaur) |
|długość = ok. 5-6,5 m | |długość = ok. 5-6,5 m | ||
|wysokość = ok. 1,8 m | |wysokość = ok. 1,8 m | ||
|masa = ok. 1,2-4 t | |masa = ok. 1,2-4 t | ||
|dieta = roślinożerny | |dieta = roślinożerny | ||
| − | |miejsce = [[USA]] | + | |miejsce = [[USA]] - Kansas |
| − | <small> | + | <small>([[formacja]] [[Niobrara]] - ogniwo Smoky Hill Chalk)</small> |
|czas = {{Występowanie|87|82}} | |czas = {{Występowanie|87|82}} | ||
ok. 87-82 [[Ma]]<br> | ok. 87-82 [[Ma]]<br> | ||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
[[Nodosauridae]] | [[Nodosauridae]] | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = Niobrarasaurus skeleton.jpg |
| − | |podpis = | + | |podpis = [[Holotyp]] ''Niobrarasaurus''. Fot. NGPezz [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Niobrarasaurus_skeleton.jpg] |
| − | |||
|PorównanieGrupa = | |PorównanieGrupa = | ||
|PorównanieDługość = | |PorównanieDługość = | ||
| Linia 31: | Linia 30: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Niobrarasaurus'' to [[rodzaj]] dosyć dużego | + | ''Niobrarasaurus'' to [[rodzaj]] dosyć dużego nodozuryda z późnej kredy Ameryki Północnej. Podobnie jak wszyscy inni przedstawiciele rodziny [[Nodosauridae]] był opancerzonym roślinożercą nie posiadającym buławy ogonowej. Prawdopodobnie był bliskim krewnym [[Nodosaurus|nodozaura]]. Jego czaszka była długa i wąska, bardziej podobna do ''[[Pawpawsaurus]]'' niż do ''[[Edmontonia]]'' (Carpenter i Everhart, 2005). |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 45: | Linia 44: | ||
==Paleobiologia i paleoekologia== | ==Paleobiologia i paleoekologia== | ||
| − | Niobrarazaur żył na zachodnim wybrzeżu wewnętrznego morza Niobrara, które podczas późnej kredy podzieliło Amerykę Północną na dwa mikrokontynenty: zachodnią Laramidię oraz wschodnią Appallachię. W morzu żyło wiele różnych zwierząt m.in. krewni amonitów z rodzaju ''Baculites'', różnorodne ryby kostnoszkieletowe tj. drapieżny ''Xiphactinus'' mierzący 5 m długości, rekiny takie jak ''Squalicorax'', ''Cretoxyrhina'', czy dziwaczny ''Scapanorchynchus''. Oprócz nich w wodzie panowały gady morskie: plezjozaury (np. ''Dolichorchynchops'' lub ''Styxosaurus'') oraz mozazaury ( m.in. ''Platecarpus'' i ''Tylosaurus''). Nad powierzchnią morza szybowały rybożerne pterozaury tj. ''Pteranodon'', ''Geosternbergia'', czy ''Nyktosaurus''. Oprócz nich po niebie latały ptaki z rodzaju '' | + | Niobrarazaur żył na zachodnim wybrzeżu wewnętrznego morza Niobrara, które podczas późnej kredy podzieliło Amerykę Północną na dwa mikrokontynenty: zachodnią Laramidię oraz wschodnią Appallachię. W morzu żyło wiele różnych zwierząt m.in. krewni amonitów z rodzaju ''Baculites'', różnorodne ryby kostnoszkieletowe tj. drapieżny ''Xiphactinus'' mierzący 5 m długości, rekiny takie jak ''Squalicorax'', ''Cretoxyrhina'', czy dziwaczny ''Scapanorchynchus''. Oprócz nich w wodzie panowały gady morskie: plezjozaury (np. ''Dolichorchynchops'' lub ''Styxosaurus'') oraz mozazaury ( m.in. ''Platecarpus'' i ''Tylosaurus''). Nad powierzchnią morza szybowały rybożerne pterozaury tj. ''Pteranodon'', ''Geosternbergia'', czy ''Nyktosaurus''. Oprócz nich po niebie latały ptaki z rodzaju ''[[Ichthyornis]]'', a w morzu pływały ''[[Hesperornis]]'', ''[[Parahesperornis]]'', ''[[Fumicollis]]'' oraz ''[[Baptornis]]'' - nielotne ptaki. Na wybrzeżu niobrarazaur koegzystował z wątpliwym nodozaurydem ''[[Hierosaurus]]'', hadrozauroidem ''[[Claosaurus]]'' oraz nieopisanym, wielkim hadrozaurydem, który był podobny do [[Corythosaurus|korytozaura]]. Gruby pancerz chronił grzbiet i boki niobrarazaura przed atakami drapieżników, a aby chronić nieopancerzoną skórę na spodzie ciała, dinozaur prawdopodobnie kładł się na brzuchu, podobnie jak jego krewniacy. |
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| + | [[Plik: Niobrarasaurus.jpeg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ''Niobrarasaurus coleii'' w JuraParku Krasiejów. Autor: Tomasz Singer.]] | ||
Choć niobrarazaur nie jest szeroko znany dla publiczności, jego rekonstrukcje znajdują się w amerykańskim parku rozrywki Moab Giants w Utah oraz w Juraparku Krasiejów. | Choć niobrarazaur nie jest szeroko znany dla publiczności, jego rekonstrukcje znajdują się w amerykańskim parku rozrywki Moab Giants w Utah oraz w Juraparku Krasiejów. | ||
| Linia 53: | Linia 53: | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| {{V|''Niobrarasaurus''}} | | {{V|''Niobrarasaurus''}} | ||
| − | | {{Kpt|[[Kenneth Carpenter|Carpenter]]}} i {{Kpt| | + | | {{Kpt|[[Kenneth Carpenter|Carpenter]], [[David Dilkes|Dilkes]]}} i {{Kpt|[[David Weishampel|Weishampel]]}}, [[1995]] |
|- | |- | ||
| {{V|''N. coleii''}} | | {{V|''N. coleii''}} | ||
| − | | {{Kpt|[[Kenneth Carpenter|Carpenter]]}} i {{Kpt| | + | | ({{Kpt|[[Maurice Mehl|Mehl]]}}, [[1936]]) {{Kpt|[[Kenneth Carpenter|Carpenter]], [[David Dilkes|Dilkes]]}} i {{Kpt|[[David Weishampel|Weishampel]]}}, [[1995]] |
|- | |- | ||
|= ''[[Hierosaurus]] coleii'' | |= ''[[Hierosaurus]] coleii'' | ||
| − | | {{Kpt|[[Maurice Mehl|Mehl]]}} [[1936]] | + | | {{Kpt|[[Maurice Mehl|Mehl]]}}, [[1936]] |
|} | |} | ||
| Linia 67: | Linia 67: | ||
Carpenter, K., Dilkes, D., Weishampel, D.B. (1995). “The dinosaurs of the Niobrara Chalk Formation (upper Cretaceous, Kansas)”. Journal of Vertebrate Paleontology 15(2): 275-297. | Carpenter, K., Dilkes, D., Weishampel, D.B. (1995). “The dinosaurs of the Niobrara Chalk Formation (upper Cretaceous, Kansas)”. Journal of Vertebrate Paleontology 15(2): 275-297. | ||
| − | Carpenter, K., Everhart, M. J. (2007). “Skull of the ankylosaur Niobrarasaurus coleii (Ankylosauria: Nodosauridae) from the Smoky Hill Chalk (Coniacian) of western Kansas.” Transactions of the Kansas Academy of Science, 110(1/2): 1-9. | + | Carpenter, K., Everhart, M. J. (2007). “Skull of the ankylosaur ''Niobrarasaurus coleii'' (Ankylosauria: Nodosauridae) from the Smoky Hill Chalk (Coniacian) of western Kansas.” Transactions of the Kansas Academy of Science, 110(1/2): 1-9. |
Everhart, M.J., Hamm, S.A. (2005). “A new nodosaur specimen (Dinosauria: Nodosauridae) from the Smoky Hill Chalk (Upper Cretaceous) of western Kansas.” Transactions of the Kansas Academy of Science 108(1/2): 15-21. | Everhart, M.J., Hamm, S.A. (2005). “A new nodosaur specimen (Dinosauria: Nodosauridae) from the Smoky Hill Chalk (Upper Cretaceous) of western Kansas.” Transactions of the Kansas Academy of Science 108(1/2): 15-21. | ||
Aktualna wersja na dzień 11:53, 27 kwi 2025
| Autor: | Krzysztof, Maciej Ziegler |
| Korekta: | Tomasz Sokołowski , Daniel Madzia, Sebastian Oziemski, Michał Siedlecki, Kamil Kamiński |
| Niobrarasaurus (niobrarazaur) | |
|---|---|
| Długość | ok. 5-6,5 m |
| Wysokość | ok. 1,8 m |
| Masa | ok. 1,2-4 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Kansas |
| Czas |
ok. 87-82 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Holotyp Niobrarasaurus. Fot. NGPezz [1] | |
Wstęp
Niobrarasaurus to rodzaj dosyć dużego nodozuryda z późnej kredy Ameryki Północnej. Podobnie jak wszyscy inni przedstawiciele rodziny Nodosauridae był opancerzonym roślinożercą nie posiadającym buławy ogonowej. Prawdopodobnie był bliskim krewnym nodozaura. Jego czaszka była długa i wąska, bardziej podobna do Pawpawsaurus niż do Edmontonia (Carpenter i Everhart, 2005).
Etymologia
Nazwa rodzajowa odnosi się do formacji skalnej, w której został znaleziony należący do niego materiał kopalny. Epitet gatunkowy honoruje geologa Virgila Cole'a, który odkrył i zdobył skamieniałości dinozaura w 1930 roku.
Materiał kopalny
Holotyp (MU 650 V, później FHSM VP-14855) - zmiażdżona czaszka, kręgi szyjne, grzbietowe, oraz ogonowe, część kości krzyżowej, szewrony, żebra, częściowa kość łopatkowo-krucza, fragment kości biodrowej, prawa kość ramieniowa, promieniowa i łokciowa, fragmenty lewej kości łokciowej i promieniowej, kości nadgarstka, kompletna prawa stopa, kość udowa, piszczelowa i kość strzałkowa, fragmenty lewej kości udowej, piszczelowej i strzałkowej, pancerz (Carpenter i in., 1995).
Materiał przypisany to okaz FHSM VP-13985 - prawa kość łokciowa i promieniowa młodego osobnika, mierzącego 2-3 m długości (Everhart i Hamm, 2003).
Historia taksonu
Niobrarasaurus został pierwotnie opisany jako Hierosaurus coleii przez Mehla (1936). Coombs i Maryańska (1990) zsynonimizowali ten takson z Nodosaurus textilis. Carpenter i in. (1995) stwierdzili, że okaz MU 650 V nie wykazuje żadnych cech unikatowych dla nodozaura, dlatego utworzyli dla niego nowy rodzaj Niobrarasaurus . W 2005 r. Carpenter i Everhart dokonali redeskrypcji czaszki. W tym samym roku Everhart i Hamm opisali fragmentaryczne szczątki młodego osobnika.
Paleobiologia i paleoekologia
Niobrarazaur żył na zachodnim wybrzeżu wewnętrznego morza Niobrara, które podczas późnej kredy podzieliło Amerykę Północną na dwa mikrokontynenty: zachodnią Laramidię oraz wschodnią Appallachię. W morzu żyło wiele różnych zwierząt m.in. krewni amonitów z rodzaju Baculites, różnorodne ryby kostnoszkieletowe tj. drapieżny Xiphactinus mierzący 5 m długości, rekiny takie jak Squalicorax, Cretoxyrhina, czy dziwaczny Scapanorchynchus. Oprócz nich w wodzie panowały gady morskie: plezjozaury (np. Dolichorchynchops lub Styxosaurus) oraz mozazaury ( m.in. Platecarpus i Tylosaurus). Nad powierzchnią morza szybowały rybożerne pterozaury tj. Pteranodon, Geosternbergia, czy Nyktosaurus. Oprócz nich po niebie latały ptaki z rodzaju Ichthyornis, a w morzu pływały Hesperornis, Parahesperornis, Fumicollis oraz Baptornis - nielotne ptaki. Na wybrzeżu niobrarazaur koegzystował z wątpliwym nodozaurydem Hierosaurus, hadrozauroidem Claosaurus oraz nieopisanym, wielkim hadrozaurydem, który był podobny do korytozaura. Gruby pancerz chronił grzbiet i boki niobrarazaura przed atakami drapieżników, a aby chronić nieopancerzoną skórę na spodzie ciała, dinozaur prawdopodobnie kładł się na brzuchu, podobnie jak jego krewniacy.
Ciekawostki
Choć niobrarazaur nie jest szeroko znany dla publiczności, jego rekonstrukcje znajdują się w amerykańskim parku rozrywki Moab Giants w Utah oraz w Juraparku Krasiejów.
Spis gatunków
| Niobrarasaurus | Carpenter, Dilkes i Weishampel, 1995 |
| N. coleii | (Mehl, 1936) Carpenter, Dilkes i Weishampel, 1995 |
| = Hierosaurus coleii | Mehl, 1936 |
Bibliografia
Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853
Carpenter, K., Dilkes, D., Weishampel, D.B. (1995). “The dinosaurs of the Niobrara Chalk Formation (upper Cretaceous, Kansas)”. Journal of Vertebrate Paleontology 15(2): 275-297.
Carpenter, K., Everhart, M. J. (2007). “Skull of the ankylosaur Niobrarasaurus coleii (Ankylosauria: Nodosauridae) from the Smoky Hill Chalk (Coniacian) of western Kansas.” Transactions of the Kansas Academy of Science, 110(1/2): 1-9.
Everhart, M.J., Hamm, S.A. (2005). “A new nodosaur specimen (Dinosauria: Nodosauridae) from the Smoky Hill Chalk (Upper Cretaceous) of western Kansas.” Transactions of the Kansas Academy of Science 108(1/2): 15-21.
Holtz, T. (2012) "Dinosaurs" (suplement) [[2]]
Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Niobrarasaurus_skeleton.jpg){kind=link}