Foremost: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (→‎Dinozaury)
 
(Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
Hasło w trakcie rozbudowy
+
{{Formacja
−
<small>
+
|Autor                 = [[Paweł Konarzewski]]
−
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+
|Korekta               =
−
| Autor: [[Paweł Konarzewski]]
+
|nazwa                  = Formacja Foremost
−
|-
+
|wiek                  = {{Występowanie|79.5|78.6}}
−
| Korekta:
+
ok. 80,2-79,5 lub 79.5-78,6 [[Ma]]<br>
−
|}
+
<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small>
−
</small>
+
|miejsce                = [[Kanada]] - Alberta i Saskatchewan
−
----
+
|podjednostki          =
−
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
+
|underlies              = formacja [[Oldman]]
−
! colspan=2 | Formacja Foremost
+
|overlies              = formacja [[Pakowki]]
−
|-
+
|miąższość              = do 170 m
−
! '''Miąższość''':
+
|klimat                = ciepły i wilgotny
−
| do 170 m
+
|litologia              = dominują skały osadowe, występują również wulkaniczne, plutoniczne oraz metamorficzne
−
|-
+
|typowy                =  
−
! '''Wiek''':
+
|grafika                = Foremost Fm 1.jpg
−
|{{Występowanie|80.2|79.5}}<br>
+
|podpis                = Osłonięcia skał formacji Foremost
−
ok. 80,2-79,5 [[Ma]]<br><small>([[późna kreda]] - [[kampan]])</small>
+
|mapa                  =
−
|-
+
}}
−
! '''Ówczesny klimat''':
 
−
| ciepły i wilgotny
 
−
|-
 
−
! '''Kraj''':
 
−
| [[Kanada]] - Alberta i Saskatchewan
 
−
|-
 
−
| colspan=2 |[[Plik:Foremost Fm 1.jpg|400px]]
 
−
<small>Osłonięcia formacji Foremost.</small>
 
−
|-
 
−
|}
 
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
 
Formacja Foremost znajduje się na terenie Kanady. Jest ona datowana na [[kampan]].
 
Formacja Foremost znajduje się na terenie Kanady. Jest ona datowana na [[kampan]].
  
−
==Charakterystyka==
+
==Etymologia==
−
[[Plik:Xenoceratops environment.jpg|Xenoceratops_environment|thumb|Dinozaury z formacji Foremost. Autor: ABelov2014 [https://abelov2014.deviantart.com/art/Xenoceratops-700152193]]]
+
Nazwa formacji pochodzi od wychodni skalnych w Chin Coulee w pobliżu miasta Foremost.
−
[[Formacja]] Foremost rozciąga się od południowej Alberty i Saskatchewan przez granicę ze Stanami Zjednoczonymi, gdzie część jej warstw o równoważnym wieku jest uważanych jako część formacji [[Judith River]] w północnej Montanie. Foremost należy do [[grupa|grupy]] [[Belly River]], w której skład wchodzą również formacje [[Oldman]], [[Dinosaur Park]] oraz [[Judith River]]. Granice formacji są wyznaczone przez strefy zawierające duże ilości węgla zwane Mackay (dolne pokłady) i Taber (górne pokłady). Możliwe, że w skład formacji wchodzą również piaskowce Herronton, które oddzielają górną strefę węglową Taber od dolnych osadów formacji [[Oldman]]. Formacja Foremost zawiera skały osadowe, wulkaniczne, plutoniczne oraz metamorficzne (Thompsom, 2018). Fowler (2017) ustalił wiek formacji mieszczący się w przedziale od ok. 80,2 do 79,5 [[Ma]].
+
 
 +
==Litologia i wiek==
 +
[[Formacja]] Foremost rozciąga się od południowej Alberty i Saskatchewan przez granicę ze Stanami Zjednoczonymi, gdzie część jej warstw o równoważnym wieku jest uważanych jako część formacji [[Judith River]] w północnej Montanie. Foremost należy do [[grupa|grupy]] [[Belly River]], w której skład wchodzą również formacje [[Oldman]], [[Dinosaur Park]] oraz [[Judith River]]. Granice formacji są wyznaczone przez strefy zawierające duże ilości węgla zwane Mackay (dolne pokłady) i Taber (górne pokłady). Możliwe, że w skład formacji wchodzą również piaskowce Herronton, które oddzielają górną strefę węglową Taber od dolnych osadów formacji [[Oldman]]. Formacja Foremost zawiera skały osadowe, wulkaniczne, plutoniczne oraz metamorficzne (Thompsom, 2018). Fowler (2017) ustalił wiek formacji mieszczący się w przedziale od ok. 80,2 do 79,5 [[Ma]]. Z kolei wg Rogersa i in. (2024) [[formacja]] jest trochę młodsza (ok. 79,5-78,6 [[Ma]]).
  
 +
==Paleośrodowisko==
 +
[[Plik:Xenoceratops environment.jpg|Xenoceratops_environment|thumb|Rekonstrukcja paleośrodowiska z dinozaurami. Autor: ABelov2014 [https://abelov2014.deviantart.com/art/Xenoceratops-700152193]]]
 
Osady formacji Foremost sugerują środowiska nadbrzeżne z estuariami lub lagunowe, które z czasem zmieniły się w obszary o większej powierzchni lądu w wyniku obniżenia się poziomu Morza Środkowego Zachodu oddzielającego od siebie Laramidię i Appalachię podczas morskiej regresji Claggett (Thompson, 2018).
 
Osady formacji Foremost sugerują środowiska nadbrzeżne z estuariami lub lagunowe, które z czasem zmieniły się w obszary o większej powierzchni lądu w wyniku obniżenia się poziomu Morza Środkowego Zachodu oddzielającego od siebie Laramidię i Appalachię podczas morskiej regresji Claggett (Thompson, 2018).
  
 
==Paleofauna==
 
==Paleofauna==
−
Fauna dinozaurów była podobnie zróżnicowana, co inne, dobrze poznane kampańskie formacje z Ameryki Północnej. Występowały m. in. [[ceratopsyd]]y, [[tyranozauryd]]y, [[pachycefalozauryd]]y, [[dromeozauryd]]y, bazalni przedstawiciele [[Neornithischia]], [[ankylozauryd]]y i niewielkie teropody. Wstępowały również ryby, jaszczurki, żółwie ssaki, ptaki, morskie bezkręgowce oraz ''Champsosaurus'' .
+
Fauna dinozaurów była podobnie zróżnicowana, co inne, dobrze poznane kampańskie formacje z Ameryki Północnej. Występowały m. in. [[ceratopsyd]]y, [[tyranozauryd]]y, [[pachycefalozauryd]]y, [[dromeozauryd]]y, bazalni przedstawiciele [[Neornithischia]], [[ankylozauryd]]y i niewielkie teropody. Wstępowały również ryby, jaszczurki, żółwie, płazy, ssaki, ptaki, morskie bezkręgowce oraz przedstawicieli Champsosauridae i Eusuchia.
  
 
===Dinozaury===
 
===Dinozaury===
Linia 58: Linia 52:
 
|
 
|
 
[[Plik:Colepiocephale lambei.png|200px]]
 
[[Plik:Colepiocephale lambei.png|200px]]
 +
|-
 +
|
 +
''[[Probrachylophosaurus]]'' [[sp.]]
 +
|
 +
CMN 58592.1 - 5 - prawa kość biodrowa, obydwie kulszowe, łonowa oraz udowa
 +
 +
TMP 1983.180.0001 - częściowy szkielet
 +
 +
TMP 1983.180.0011 - mała kość zębowa
 +
 +
CMN 9951 - lewa kość udowa, piszczelowa i częściowo połączona stopa
 +
|
 +
Gatunek odrębny od ''P. bergeri''.
 +
|
 +
[[Plik:Probrachylophosaurus bergei.png|200px]]
 
|-
 
|-
 
|
 
|
Linia 110: Linia 119:
 
|
 
|
 
Być może ten okaz reprezentuje rodzaj ''Xenoceratops''.
 
Być może ten okaz reprezentuje rodzaj ''Xenoceratops''.
−
|-  
+
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
''[[Palintropus]]'' [[Sp.|sp]].
 
|
 
|
−
CMN 58592.1 - 5 - prawa kość biodrowa, obydwie kulszowe, łonowa oraz niewypreparowana udowa
+
RTMP 86.146.11 - prawy fragment prawej łopatki
 
|
 
|
−
Potencjalnie nowy takson.
+
Być może nowy gatunek palintropa. Więcej skamieniałości tego taksonu znanych jest z formacji [[Dinosaur Park]].
−
|-  
+
|-
 +
|
 +
''[[Hesperornis]]'' sp.
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
UCMP 108074 - ''[[tarsometatarsus]]'', korona zęba
 
|
 
|
−
CMN 9955 - dwa zniszczone elementy kręgów, niewypreparowana kość udowa
+
Być może te szczątki reprezentują nowy gatunek hesperornisa.
 
|-  
 
|-  
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
−
TMP 2014.012.0019 - lewa kość ramienna
+
CMN 9955 - dwa zniszczone elementy kręgów, niewypreparowana kość udowa
 
|
 
|
−
Skamieniałość należała do młodocianego osobnika.
+
Być może reprezentuje nowy takson.
 
|-  
 
|-  
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
? Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
−
CMN 9951 - lewa kość udowa, piszczelowa i częściowo połączona stopa
+
TMP 2014.012.0019 - lewa kość ramienna
 
|
 
|
−
Potencjalnie nowy takson.
+
Skamieniałość być może należy do hadrozauryda.
 
|-  
 
|-  
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
 
CMN 9954 - kość śródstopia III
 
CMN 9954 - kość śródstopia III
Linia 145: Linia 156:
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
? Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
−
TMP 2010.120.0008 - lewa kość biodrowa
+
TMP 2010.120.0008 - lewa kość biodrowa
 
|
 
|
−
Skamieniałość należała do młodocianego osobnika.
+
Skamieniałość być może należy do hadrozauryda.
−
|-
 
−
|
 
−
Nienazwany hadrozauryd
 
−
|
 
−
TMP 1983.180.0001  - okaz pochodzący ze złoża kości
 
 
|-  
 
|-  
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
? Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
−
TMP 2010.119.0018 - lewa kość ramienna
+
TMP 2010.120.002 - lewa kość ramienna
 
|
 
|
−
Skamieniałość należała do młodocianego osobnika.
+
Skamieniałość być może należy do hadrozauryda.
 
|-  
 
|-  
 
|
 
|
−
Nienazwany ankylozauryd
+
Niezidentyfikowany ankylozauryd
 
|
 
|
−
TMP2011.053.0148 - ząb
+
TMP 2011.053.0148 - ząb
 
|
 
|
 
Niediagnostyczny takson.
 
Niediagnostyczny takson.
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany nodozauryd
+
Niezidentyfikowany nodozauryd
 
|
 
|
 
TMP 2011.053.0149 - ząb
 
TMP 2011.053.0149 - ząb
Linia 178: Linia 184:
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
 
TMP 2011.053.0150 - korona zęba
 
TMP 2011.053.0150 - korona zęba
Linia 185: Linia 191:
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany pachycefalozauryd
+
Niezidentyfikowany pachycefalozauryd
 
|
 
|
 
TMP 2015.044.0215 - fragment kopuły czołowo-ciemieniowej
 
TMP 2015.044.0215 - fragment kopuły czołowo-ciemieniowej
 
|
 
|
−
Być może repezentuje nowy takson.
+
Być może reprezentuje nowy takson.
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany ceratopsyd
+
Niezidentyfikowany ceratopsyd
 
|
 
|
 
TMP 2011.053.0146 - korona zęba
 
TMP 2011.053.0146 - korona zęba
Linia 199: Linia 205:
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany dromeozauryd
+
Niezidentyfikowany dromeozauryd
 
|
 
|
 
TMP 2009.037.0109 - korona zęba
 
TMP 2009.037.0109 - korona zęba
 
|
 
|
−
Niediagnostyczny takson.
+
Niezidentyfikowany takson.
 
|-
 
|-
 
|
 
|
Linia 213: Linia 219:
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
 
fragment zęba
 
fragment zęba
Linia 220: Linia 226:
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany tyranozauryd
+
Niezidentyfikowany tyranozauryd
 
|
 
|
 
ząb
 
ząb
Linia 227: Linia 233:
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
 
fragment zęba
 
fragment zęba
Linia 234: Linia 240:
 
|-
 
|-
 
|
 
|
−
Nienazwany hadrozauryd
+
Niezidentyfikowany hadrozauryd
 
|
 
|
 
kość nadgarstka lub stępu
 
kość nadgarstka lub stępu
Linia 240: Linia 246:
 
Niediagnostyczny takson.
 
Niediagnostyczny takson.
 
|}
 
|}
 +
 +
===Ryby chrzęstnoszkieletowe===
 +
{| class="wikitable"
 +
{| class="wikitable"
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Takson !! Materiał kopalny
 +
|-
 +
| ''Elasmodus'' sp. ||  TMP 2013.019.0076 - fragmenty szczęki
 +
|-
 +
| [[cf.]] ''Hybodus'' [[sp.]] || TMP 2009.037.0078 - prawy, prawie kompletny kolec znajdujący się na głowie
 +
|-
 +
| przedstawiciel Odontaspididae || TMP 2009.037.0081 - ząb
 +
|-
 +
| ''Archaeolamna'' sp.|| TMP 2011.053.0077 - zęby
 +
|-
 +
| ''Pseudomyledaphus'' sp.|| TMP 2009.037.0079 - ząb oraz fragment trzonu kręgu
 +
|-
 +
| ''Squatirhina roessingi'' || ząb
 +
|}
 +
 +
===Ryby kostnoszkieletowe===
 +
{| class="wikitable"
 +
{| class="wikitable"
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Takson !! Materiał kopalny
 +
|-
 +
| Nienazwany takson ||  TMP 2013.019.0077 -  łuski
 +
|-
 +
| ''Lepisosteus'' sp. || TMP 2009.037.0082 - zęby, łuski i fragmenty czaszki
 +
|-
 +
| ''Horseshoeichthys'' sp.  || TMP 2011.053.0102 - trzon kręgu
 +
|-
 +
| Nienazwany takson||  TMP 2013.019.0085 - część kości biodrowej
 +
|-
 +
| ''Scapherpeton'' sp. || TMP 2015.044.0117 - kręg tułowiowy
 +
|}
 +
 +
===Żółwie===
 +
{| class="wikitable"
 +
{| class="wikitable"
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Takson !! Materiał kopalny
 +
|-
 +
| Nienazwany takson ||  TMP 2015.044.013 -fragment pancerza
 +
|-
 +
| ''Naomichelys'' sp. || TMP 2009.037.0098 -  fragment pancerza
 +
|-
 +
| Nienazwany takson || TMP 2013.019.0094 - fragment pancerza
 +
|-
 +
| Nienazwany takson||  TMP 2013.019.0095 -  fragment pancerza
 +
|-
 +
| ''Basilemys'' sp.  || TMP 2015.044.0134 - fragment pancerza
 +
|-
 +
| Adocus sp. || fragmenty pancerza
 +
|}
 +
 +
===Pozostałe kręgowce===
 +
{| class="wikitable"
 +
{| class="wikitable"
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Takson !! Materiał kopalny
 +
|-
 +
| Nienazwany takson<br>(płaz ogoniasty) ||  kręg
 +
|-
 +
| ''Champsosaurus'' sp. || TMP 2009.037.0100 - kręgi, zęby, kość biodrowa i fragmentaryczne żebra
 +
|-
 +
| Nienazwany przedstawiciel Eusuchia<br>(Archosauria)  || TMP 2009.037.0101 - osteodermy, zęby, kręgi i fragmenty czaszki
 +
|-
 +
| Nienazwany mozazauryd<br>(Squamata)||  paliczek
 +
|-
 +
| Nienazwany łuskonośny<br>(Squamata) || żebra i fragmenty kręgów
 +
|}
 +
 +
===Bezkręgowce===
 +
[[Plik:UASM332546 Haidoterminus cippus 01.jpg|thumb|Mrówka ''Haidoterminus cippus'']]
 +
[[Plik:Boltonimecia canadensis fig 1 A- Borysenko bioRxiv preprint 2016.jpg|thumb|left|Mrówka ''Boltonimecia canadensis'']]
 +
Z formacji Foremost są znane również dwa gatunki mrówek odkrytych w bursztynie: ''Haidoterminus cippus'' oraz ''Boltonimecia canadensis'' (McKellar i in., 2013; Borysenko, 2017).
 +
 +
Mrówka ''Haidoterminus'' swoją budową była dość podobna do rodzaju ''Haidomyrmex''. Okaz typowy to robotnica o długości 3,2 mm. Czułki składały się z 12 segmentów (McKellar i in., 2013).
 +
 +
Okaz holotypowy mrówki należał ''Boltonimecia'' do robotnicy i należała do robotnicy. Większość ciała mrówki miała taki sam jak otaczający ją bursztyn, a część miała brązowy i czarny. Jej głowa była mała i znacznie szersza niż dłuższa. Żuwaczki były zakrzywione pod kątem 90 stopni, a jej czułki składały się z 11 segmentów (Borysenko, 2017).
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
<small>
+
<small> Borysenko, L.H. (2017). "Description of a new genus of primitive ants from Canadian amber, with the study of relationships between stem- and crown-group ants (Hymenoptera: Formicidae)". Insecta Mundi. 570: 1–57.
−
Brown, C.M. 2018. "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ 6:e4265 [[doi:10.7717/peerj.4265]]
+
 
 +
Brown, C.M. (2018). "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ 6:e4265 [[doi:10.7717/peerj.4265]]
  
 
Cullen, T. M., Fanti, F., Capobianco, C., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2016). "A vertebrate microsite from a marine-terrestrial transition in the Foremost Formation (Campanian) of Alberta, Canada, and the use of faunal assemblage data as a paleoenvironmental indicator". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 444, 101-114. [[doi:10.1016/j.palaeo.2015.12.015]]
 
Cullen, T. M., Fanti, F., Capobianco, C., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2016). "A vertebrate microsite from a marine-terrestrial transition in the Foremost Formation (Campanian) of Alberta, Canada, and the use of faunal assemblage data as a paleoenvironmental indicator". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 444, 101-114. [[doi:10.1016/j.palaeo.2015.12.015]]
  
 
Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]]
 
Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]]
 +
 +
Hope, S. (2002). "The Mesozoic radiation of Neornithes". [W]: Chiappe, L.M. i Witmer, L. M. (red.). "Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs": 339-388.
 +
 +
Longrich, N.R. (2009). "An ornithurine-dominated avifauna from the Belly River Group (Campanian, Upper Cretaceous) of Alberta, Canada." Cretaceous Research, 30(1): 161-177.
 +
 +
McKellar, R. C., Glasier, J. R., & Engel, M. S. (2013). "A new trap-jawed ant (Hymenoptera: Formicidae: Haidomyrmecini) from Canadian Late Cretaceous amber". The Canadian Entomologist, 145(4), 454-465.
 +
 +
Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Ramezani, J. (2024). "The “Judith River–Belly River problem” revisited (Montana-Alberta-Saskatchewan): New perspectives on the correlation of Campanian dinosaur-bearing strata based on a revised stratigraphic model updated with CA-ID-TIMS U-Pb geochronology". GSA Bulletin, 136(3-4), 1221-1237. [[doi:10.1130/B36999.1]]
  
 
Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. [[doi:10.1139/e2012-056]]  
 
Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. [[doi:10.1139/e2012-056]]  
Linia 257: Linia 357:
 
Thompson, M. G., Bedek, F. V., Schröder-Adams, C., Evans, D. C., & Ryan, M. J. (2021). "The oldest occurrence of brachylophosaurin hadrosaurids in Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 58(10), 993-1004. [[doi:10.1139/cjes-2020-0007]]
 
Thompson, M. G., Bedek, F. V., Schröder-Adams, C., Evans, D. C., & Ryan, M. J. (2021). "The oldest occurrence of brachylophosaurin hadrosaurids in Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 58(10), 993-1004. [[doi:10.1139/cjes-2020-0007]]
  
−
Voris, J.T., Therrien, F., Zelenitzky, D.K., Brown, C.M.. (2020). "A new tyrannosaurine (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Cretaceous Research: 104388. [[doi:10.1016/j.cretres.2020.104388]]
+
Voris, J.T., Therrien, F., Zelenitzky, D.K., Brown, C.M. (2020). "A new tyrannosaurinae (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Cretaceous Research: 104388. [[doi:10.1016/j.cretres.2020.104388]]
  
 
</small>
 
</small>
Linia 263: Linia 363:
 
[[Kategoria:Formacje kredowe]]
 
[[Kategoria:Formacje kredowe]]
 
[[Kategoria:Formacje Ameryki Północnej]]
 
[[Kategoria:Formacje Ameryki Północnej]]
 +
[[Kategoria:Formacje Kanady]]

Aktualna wersja na dzień 13:54, 26 lip 2024

Autor: Paweł Konarzewski

Formacja Foremost
Wiek
252 201 145
66

ok. 80,2-79,5 lub 79.5-78,6 Ma
późna kreda (kampan)

Miejsce Kanada - Alberta i Saskatchewan
Leży pod formacja Oldman
Leży nad formacja Pakowki
Miąższość do 170 m
Klimat ciepły i wilgotny
Litologia dominują skały osadowe, występują również wulkaniczne, plutoniczne oraz metamorficzne
Foremost Fm 1.jpg
Osłonięcia skał formacji Foremost

Wstęp

Formacja Foremost znajduje się na terenie Kanady. Jest ona datowana na kampan.

Etymologia

Nazwa formacji pochodzi od wychodni skalnych w Chin Coulee w pobliżu miasta Foremost.

Litologia i wiek

Formacja Foremost rozciąga się od południowej Alberty i Saskatchewan przez granicę ze Stanami Zjednoczonymi, gdzie część jej warstw o równoważnym wieku jest uważanych jako część formacji Judith River w północnej Montanie. Foremost należy do grupy Belly River, w której skład wchodzą również formacje Oldman, Dinosaur Park oraz Judith River. Granice formacji są wyznaczone przez strefy zawierające duże ilości węgla zwane Mackay (dolne pokłady) i Taber (górne pokłady). Możliwe, że w skład formacji wchodzą również piaskowce Herronton, które oddzielają górną strefę węglową Taber od dolnych osadów formacji Oldman. Formacja Foremost zawiera skały osadowe, wulkaniczne, plutoniczne oraz metamorficzne (Thompsom, 2018). Fowler (2017) ustalił wiek formacji mieszczący się w przedziale od ok. 80,2 do 79,5 Ma. Z kolei wg Rogersa i in. (2024) formacja jest trochę młodsza (ok. 79,5-78,6 Ma).

Paleośrodowisko

Rekonstrukcja paleośrodowiska z dinozaurami. Autor: ABelov2014 [1]

Osady formacji Foremost sugerują środowiska nadbrzeżne z estuariami lub lagunowe, które z czasem zmieniły się w obszary o większej powierzchni lądu w wyniku obniżenia się poziomu Morza Środkowego Zachodu oddzielającego od siebie Laramidię i Appalachię podczas morskiej regresji Claggett (Thompson, 2018).

Paleofauna

Fauna dinozaurów była podobnie zróżnicowana, co inne, dobrze poznane kampańskie formacje z Ameryki Północnej. Występowały m. in. ceratopsydy, tyranozaurydy, pachycefalozaurydy, dromeozaurydy, bazalni przedstawiciele Neornithischia, ankylozaurydy i niewielkie teropody. Wstępowały również ryby, jaszczurki, żółwie, płazy, ssaki, ptaki, morskie bezkręgowce oraz przedstawicieli Champsosauridae i Eusuchia.

Dinozaury

Dinozaury
Takson Materiał kopalny Komentarz Grafika

Colepiocephale lambei

CMN 8818 – kopuła czołowo-ciemieniowa oraz niektóre inne elementy czaszki, znane są również czaszki należące do innych osobników

Występował również w formacji Judith River.

Colepiocephale lambei.png

Probrachylophosaurus sp.

CMN 58592.1 - 5 - prawa kość biodrowa, obydwie kulszowe, łonowa oraz udowa

TMP 1983.180.0001 - częściowy szkielet

TMP 1983.180.0011 - mała kość zębowa

CMN 9951 - lewa kość udowa, piszczelowa i częściowo połączona stopa

Gatunek odrębny od P. bergeri.

Probrachylophosaurus bergei.png

Saurornitholestes langstoni

korona zęba

Występował również w formacjach Judith River, Dinosaur Park, Oldman, oraz Two Medicine.

Saurornitholestes langstoni skeletal.png

Thanatotheristes degrootorum

TMP 2010.5.7 – niekompletna czaszka

Najstarszy znany kanadyjski tyranozauryd.

Thanatotheristes.jpg

Xenoceratops foremostensis

CMN 53282 – częściowa kość ciemieniowa, pozostały materiał kopalny obejmuje kości czaszki

Najstarszy znany kanadyjski ceratopsyd.

Xenoceratops foremostensis.jpg

Niezidentyfikowany ceratopsyd

TMP 1989.068.0001 - lewy, niekompletny róg nadoczony wraz z kośćmi czaszki

Niediagnostyczny takson mogący być chasmozaurynem lub centrozaurynem.

TMP 1989.068.0001 Brown, 2018.jpg

Niezidentyfikowany ceratopsyd

TMP 2017.022.0037 - niekompletny róg nadoczony

Niediagnostyczny takson mogący być chasmozaurynem lub centrozaurynem.

TMP 2017.022.0037.jpg

? Xenoceratops foremostensis

TMP 2010.076.0024 - niewypreparowana fragmentaryczna czaszka

Być może ten okaz reprezentuje rodzaj Xenoceratops.

Palintropus sp.

RTMP 86.146.11 - prawy fragment prawej łopatki

Być może nowy gatunek palintropa. Więcej skamieniałości tego taksonu znanych jest z formacji Dinosaur Park.

Hesperornis sp.

UCMP 108074 - tarsometatarsus, korona zęba

Być może te szczątki reprezentują nowy gatunek hesperornisa.

Niezidentyfikowany hadrozauryd

CMN 9955 - dwa zniszczone elementy kręgów, niewypreparowana kość udowa

Być może reprezentuje nowy takson.

? Niezidentyfikowany hadrozauryd

TMP 2014.012.0019 - lewa kość ramienna

Skamieniałość być może należy do hadrozauryda.

Niezidentyfikowany hadrozauryd

CMN 9954 - kość śródstopia III

Skamieniałość należała do dorosłego osobnika.

? Niezidentyfikowany hadrozauryd

TMP 2010.120.0008 - lewa kość biodrowa

Skamieniałość być może należy do hadrozauryda.

? Niezidentyfikowany hadrozauryd

TMP 2010.120.002 - lewa kość ramienna

Skamieniałość być może należy do hadrozauryda.

Niezidentyfikowany ankylozauryd

TMP 2011.053.0148 - ząb

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany nodozauryd

TMP 2011.053.0149 - ząb

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany hadrozauryd

TMP 2011.053.0150 - korona zęba

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany pachycefalozauryd

TMP 2015.044.0215 - fragment kopuły czołowo-ciemieniowej

Być może reprezentuje nowy takson.

Niezidentyfikowany ceratopsyd

TMP 2011.053.0146 - korona zęba

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany dromeozauryd

TMP 2009.037.0109 - korona zęba

Niezidentyfikowany takson.

Nienazwany ankylozauryd

pojedyncza osteoderma

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany hadrozauryd

fragment zęba

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany tyranozauryd

ząb

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany hadrozauryd

fragment zęba

Niediagnostyczny takson.

Niezidentyfikowany hadrozauryd

kość nadgarstka lub stępu

Niediagnostyczny takson.

Ryby chrzęstnoszkieletowe

Takson Materiał kopalny
Elasmodus sp. TMP 2013.019.0076 - fragmenty szczęki
cf. Hybodus sp. TMP 2009.037.0078 - prawy, prawie kompletny kolec znajdujący się na głowie
przedstawiciel Odontaspididae TMP 2009.037.0081 - ząb
Archaeolamna sp. TMP 2011.053.0077 - zęby
Pseudomyledaphus sp. TMP 2009.037.0079 - ząb oraz fragment trzonu kręgu
Squatirhina roessingi ząb

Ryby kostnoszkieletowe

Takson Materiał kopalny
Nienazwany takson TMP 2013.019.0077 - łuski
Lepisosteus sp. TMP 2009.037.0082 - zęby, łuski i fragmenty czaszki
Horseshoeichthys sp. TMP 2011.053.0102 - trzon kręgu
Nienazwany takson TMP 2013.019.0085 - część kości biodrowej
Scapherpeton sp. TMP 2015.044.0117 - kręg tułowiowy

Żółwie

Takson Materiał kopalny
Nienazwany takson TMP 2015.044.013 -fragment pancerza
Naomichelys sp. TMP 2009.037.0098 - fragment pancerza
Nienazwany takson TMP 2013.019.0094 - fragment pancerza
Nienazwany takson TMP 2013.019.0095 - fragment pancerza
Basilemys sp. TMP 2015.044.0134 - fragment pancerza
Adocus sp. fragmenty pancerza

Pozostałe kręgowce

Takson Materiał kopalny
Nienazwany takson
(płaz ogoniasty)		 kręg
Champsosaurus sp. TMP 2009.037.0100 - kręgi, zęby, kość biodrowa i fragmentaryczne żebra
Nienazwany przedstawiciel Eusuchia
(Archosauria)		 TMP 2009.037.0101 - osteodermy, zęby, kręgi i fragmenty czaszki
Nienazwany mozazauryd
(Squamata)		 paliczek
Nienazwany łuskonośny
(Squamata)		 żebra i fragmenty kręgów

Bezkręgowce

Mrówka Haidoterminus cippus
Mrówka Boltonimecia canadensis

Z formacji Foremost są znane również dwa gatunki mrówek odkrytych w bursztynie: Haidoterminus cippus oraz Boltonimecia canadensis (McKellar i in., 2013; Borysenko, 2017).

Mrówka Haidoterminus swoją budową była dość podobna do rodzaju Haidomyrmex. Okaz typowy to robotnica o długości 3,2 mm. Czułki składały się z 12 segmentów (McKellar i in., 2013).

Okaz holotypowy mrówki należał Boltonimecia do robotnicy i należała do robotnicy. Większość ciała mrówki miała taki sam jak otaczający ją bursztyn, a część miała brązowy i czarny. Jej głowa była mała i znacznie szersza niż dłuższa. Żuwaczki były zakrzywione pod kątem 90 stopni, a jej czułki składały się z 11 segmentów (Borysenko, 2017).

Bibliografia

Borysenko, L.H. (2017). "Description of a new genus of primitive ants from Canadian amber, with the study of relationships between stem- and crown-group ants (Hymenoptera: Formicidae)". Insecta Mundi. 570: 1–57.

Brown, C.M. (2018). "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ 6:e4265 doi:10.7717/peerj.4265

Cullen, T. M., Fanti, F., Capobianco, C., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2016). "A vertebrate microsite from a marine-terrestrial transition in the Foremost Formation (Campanian) of Alberta, Canada, and the use of faunal assemblage data as a paleoenvironmental indicator". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 444, 101-114. doi:10.1016/j.palaeo.2015.12.015

Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426

Hope, S. (2002). "The Mesozoic radiation of Neornithes". [W]: Chiappe, L.M. i Witmer, L. M. (red.). "Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs": 339-388.

Longrich, N.R. (2009). "An ornithurine-dominated avifauna from the Belly River Group (Campanian, Upper Cretaceous) of Alberta, Canada." Cretaceous Research, 30(1): 161-177.

McKellar, R. C., Glasier, J. R., & Engel, M. S. (2013). "A new trap-jawed ant (Hymenoptera: Formicidae: Haidomyrmecini) from Canadian Late Cretaceous amber". The Canadian Entomologist, 145(4), 454-465.

Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Ramezani, J. (2024). "The “Judith River–Belly River problem” revisited (Montana-Alberta-Saskatchewan): New perspectives on the correlation of Campanian dinosaur-bearing strata based on a revised stratigraphic model updated with CA-ID-TIMS U-Pb geochronology". GSA Bulletin, 136(3-4), 1221-1237. doi:10.1130/B36999.1

Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. doi:10.1139/e2012-056

Sullivan, R. M. (2003). "Revision of the dinosaur Stegoceras Lambe (Ornithischia, Pachycephalosauridae)". Journal of Vertebrate Paleontology. 23: 181–207.

Thompson, M. G. W. (2018). "A Multidisciplinary Palaeoenvironmental Reconstruction of the Campanian Foremost Formation of Southern Alberta "(dysertacja doktorska, Carleton University) [2]

Thompson, M. G., Bedek, F. V., Schröder-Adams, C., Evans, D. C., & Ryan, M. J. (2021). "The oldest occurrence of brachylophosaurin hadrosaurids in Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 58(10), 993-1004. doi:10.1139/cjes-2020-0007

Voris, J.T., Therrien, F., Zelenitzky, D.K., Brown, C.M. (2020). "A new tyrannosaurinae (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Cretaceous Research: 104388. doi:10.1016/j.cretres.2020.104388

Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Foremost&oldid=33939”