Prosaurolophus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Anulowanie wersji nr 19626 utworzonej przez Kamil Kamiński (dyskusja))
(Anulowanie wersji nr 19625 utworzonej przez Kamil Kamiński (dyskusja))
Linia 1: Linia 1:
−
  {{DISPLAYTITLE:''Acristavus''}}
+
  Do aktualizacji (za Prieto-Márquez et al. 2014).
 +
 
 +
{{DISPLAYTITLE:''Prosaurolophus''}}
 
<small>
 
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
Linia 5: Linia 7:
 
| Korekta:
 
| Korekta:
 
|-
 
|-
−
| [[Kamil Kamiński]]
+
| [[Jakub Starzyński]]
−
|  
+
| [[Maciej Ziegler]], [[Łukasz Czepiński]]
 
|}
 
|}
 
</small>
 
</small>
Linia 13: Linia 15:
  
 
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
 
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
−
! colspan=2 | ''Acristavus'' (akristawus)
+
! colspan=2 | ''Prosaurolophus'' (prozaurolof)
 
|-
 
|-
 
! '''Długość''':
 
! '''Długość''':
−
| ok. 8,5 m
+
| 9 m
  
 
|-
 
|-
 
! '''Masa''':
 
! '''Masa''':
−
| ? t
+
| 2-3,5 t
  
 
|-
 
|-
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
−
| [[USA]] – Montana, Utah
+
| [[Kanada]] - Alberta
 +
 
 +
<small>([[formacja Dinosaur Park]])</small>
  
−
<small>([[formacja|formacje]] [[Two Medicine]] i [[Wahweap]]]])</small>
+
[[USA]] - Montana
  
 +
<small>([[formacja Two Medicine]])</small>
 
|-
 
|-
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
−
| ok.. 79,4-78,9 Ma
+
| 76-75 Ma
  
−
<small>późna [[kreda]] (środkowy [[kampan]])</small>
+
<small>późna [[kreda]] (późny [[kampan]])</small>
 
|-
 
|-
 
! '''Systematyka'''
 
! '''Systematyka'''
Linia 38: Linia 43:
  
 
[[Ornithischia]]
 
[[Ornithischia]]
 +
 +
[[Cerapoda]]
  
 
[[Ornithopoda]]
 
[[Ornithopoda]]
Linia 47: Linia 54:
 
[[Saurolophinae]]
 
[[Saurolophinae]]
  
−
[[Brachylophosaurini]]
+
[[Saurolophini]]
 
|-
 
|-
−
| colspan=2 |[[Plik: Acristavus.jpg |400px|]]
+
| colspan=2 |[[Plik:Prosaurolophus.jpg|400px|]]
−
<small>Rekonstrukcja głowy ''Acristavus''. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus.jpg].</small>
+
<small>Rekonstrukcja przyżyciowa gatunku typowego ''P. maximus'' [http://dinodata.org].</small>
 
|}
 
|}
  
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Acristavus'' był średniej wielkości hadrozaurydem, żyjącym w późnej kredzie na terenach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jego szczątki odkryto w dwóch dość odległych od siebie miejscach – w północnej Montanie i na południu stanu Utah. Tak jak u spokrewnionych z nim dinozaurów z kladu [[Saurolophinae], jego czaszka była pozbawiona grzebieni charakterystycznych dla lembeozaurynów. Najbliższymi krewnymi ''Acristavus'' były ''[[Brachylophosaurus]]'' i ''[[Maiasaura]]''.  
+
Prozaurolof był dużym ornitopodem. [[Gatunek]] typowy został opisany przez Barnuma [[Brown]]a w [[1916]] na podstawie czaszki z formacji [[Dinosaur Park]]. Drugi zaś przez [[Jack Horner|Jacka Horner]]a w [[1992]] na podstawie kości z formacji [[Two Medicine]]. Żył w późne kredzie 76-75 Ma (późny [[kampan]]). Nazwa [[rodzaj]]owa można przetłumaczyć na "przed zaurolofem" lub "przed jaszczurzym grzebieniem".
 +
 
 +
==Budowa i materiał kopalny==
 +
Okazem [[holotyp]]owym gatunku ''P. maximus'' jest czaszka. Poza tym znaleziono ponad 20 szkieletów osobników młodych i dorosłych tego samego gatunku. ''Prosaurolophus'' budową pozaczaszkową nie wyróżniał się od pozostałych [[hadrozauryd]]ów.  
  
−
==Materiał kopalny==
+
''P. blackfeetensis'' ma różnić się od ''P. maximus'' wyłączniem kości przedczołowej i przedszczękowej od bocznej wklęsłości kości nosowej a także wielkością grzebienia.
−
[[Holotyp]] to okaz MOR 1155 obejmujący: prawie kompletną, częściowo artykułowaną czaszkę, jedenaście kręgów szyjnych, trzy niekompletne kręgi grzbietowe, przedni kręg ogonowy, żebra brzuszne, lewą kość ramienną, lewą kość łokciową, prawą część mostka, lewą kość łonową, większość lewej kończyny tylnej i jeden paliczek prawej. Osobnik ten pochodzi z Montany (formacja Two Medicine).  
 
  
−
Materiał przypisany to okaz UMNHVP 17707 (kości łzowe, puszka mózgowa, kręg szyjny). Pochodzi on z Utah ([[Terry Gates|Gates]] i in., 2011).  
+
==Paleobiologia==
 +
Jako [[hadrozauryd]], prozaurolof był dużym roślinożercą z czaszką o skomplikowanej budowie, umożliwiającej miażdżące ruchy przypominające żucie. Jego baterie policzkowe zawierały setki zębów, zastępowanych w sposób ciągły. Zrywał pokarm roślinny swym szerokim dziobem, po czym umieszczało w strukturach przypominających policzki. Żywił się roślinami na wysokości od poziomu gruntu do ok. 4 metrów. Jak inne kaczodziobe, mógł poruszać się na dwóch lub czterech łapach.
  
−
==Odkrycie, opis i historia badań==
+
==Środowisko życia==
−
Holotyp odkryto w północnej Montanie w 1999 r. (dolne warstwy formacji [[Two Medicine]]). Dokonała tego ekspedycja z Uniwersytetu w Chicago. Materiał przypisany został znaleziony w 2000 r. przez C.R. Nelson w stanie Utah. ''Acristavus'' został następnie nazwany i opisany w 2011 r. przez zespół paleontologów pod przewodnictwem Terry’ego Gates’a. W pracach uczestniczył słynny [[John Horner]]. Autorzy utworzyli nowy klad wewnątrz Saurolophinae – Brachylophosaurini. Oprócz ''Acristavus'' należały do niego ''[[Brachylophosaurus]]'' i ''[[Maiasaura]]''. Ten ostatni był w ich analizie taksonem siostrzanym majazaury, a brachylofozaur był bardziej [[takson bazalny|bazalny]]. Późniejsze badania potwierdziły bliskie pokrewieństwo tych trzech rodzajów, z tym, że w większości z nich ''Acristavus'' był taksonem siostrzanym do kladu ''[[Brachylophosaurus]]''+''[[Maiasaura]]'' (np. [[Albert Prieto–Márquez|Prieto–Márquez]], 2013).  
+
Szczątki ''P. maximus'' znaleziono w osadach formacji [[Dinosaur Park]] ([[Kanada]], stan Alberta), a ''P. blackfeetensis'' - [[Two Medicine]] ([[USA]], stan Montana).
−
[[Plik:Acristavus_Skull.png |300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor: Rogelio Reyna [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus_Skull.png].]]
 
  
−
==Etymologia==
+
Pierwsza formacja stanowi pozostałości rzeki płynącą niegdyś równiną zalewową. Gdy Morze Dalekiego Zachodu posuwało się na zachód, były to tereny bagniste o klimacie cieplejszym niż dzisiejsza Alberta, bez mrozów. Iglaki dominowały w koronach lasów, w podszyciu rosły paprotniki i rośliny kwiatowe. Odnaleziono także szczątki m.in.: [[Ceratopsia|ceratopsów]] - ''[[Centrosaurus]]'', ''[[Styracosaurus]]'' i ''[[Chasmosaurus]]'', innych kaczodziobych - ''[[Corythosaurus]]'', ''[[Lambeosaurus]]'' i ''[[Parasaurolophus]]'', [[tyreofor]]ów - ''[[Edmontonia]]'' i ''[[Euoplocephalus]]'' i [[tyranozauryd]]ów - ''[[Gorgosaurus]]''.
−
Nazwa ''Acristavus'' pochodzi od łacińskich: ''A'' („bez”), ''crist'' („grzebień”) i ''avus'' („dziadek”), w nawiązaniu do braku grzebieni czaszkowych, typowych dla wielu hadrozaurydów, stosunkowo prymitywnej budowy jego czaszki i pozycji stratygraficznej (jest on starszy od większości krewniaków). Epitet gatunkowy honoruje Gagsa Larsona, właściciela terenu, gdzie odkryto szczątki tego dinozaura.  
 
  
−
==Budowa==
+
Tereny [[Two Medicine]] leżały daleko od morza i wyżej niż Dinosaur Park, było tam mniej wilgotno. Tam odnaleziono także szczątki m.in.: płazów - albanerpetont, habrozaur, ceratopsów - ''[[Rubeosaurus]]'', ''[[Brachyceratops]]'', innych hadrozaurów - ''[[Maiasaura]]'', ''[[Gryposaurus]]'', teropodów - ''[[Bambiraptor]]'', ''[[Daspletosaurus]]''.
−
''Acristavus''  był względnie dużym zwierzęciem, ale zdecydowanie ustępował rozmiarami największym hadrozaurydom, takim jak ''[[Edmontosaurus]]'' czy ''[[Shantungosaurus]]''. Tak jak jego krewniacy, był roślinożercą, najczęściej poruszającym się czworonożnie, ale mogącym też przyjmować dwunożną postawę. Czaszka była długa i niska, przypominając czaszkę ''[[Brachylophosaurus]]'', i nie miała żadnych zdobień na kościach nosowych, często spotykanych wśród przedstawicieli tej grupy dinozaurów. Uzębienie, złożone z charakterystycznych dla hadrozaurydów baterii zębowych przypominało stan obserwowany u majazaury i brachylofozaura, i różniło się od zębów [[Gryposaurus|grypozaura]]. Kość zębowa z przodu była grzbietowo-brzusznie rozszerzona, przez co jej przednia część była wyższa niż tylna.  Była to cecha prymitywna, obecna też u ''[[Protohadros]]''. [[Cecha plezjomorficzna|Plezjomorficzną]] budową odznaczała się także kość łonowa. Oprócz tego, od swoich krewniaków ''Acristavus'' różnił się m.in. szczegółami budowy kości zaoczodołowej, potylicznej podstawowej (ang. ''basioccipital'') oraz szwów między kością czołową i przedczołową.
 
−
[[Plik: Brachylophosaurus-v4.jpg |300px|thumb|right|Rekonstrukcja spokrewnionego brachylofozaura. Zapewne ''Acristavus''  wyglądał podobnie. Autor: Debivort [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brachylophosaurus-v4.jpg].]]
 
  
−
==Paleoekologia==
+
==Klasyfikacja==
−
Naturalnym wrogiem omawianego dinozaura mógł być duży [[Tyrannosauridae|tyranozauryd]] ''[[Lythronax]]'', również znaleziony w środkowych warstwach formacji Wahweap (choć wydaje się on nieco starszy geologicznie [Loewen i in., 2013]). Z ''Acristavus'' mógł również koegzystować ceratops ''[[Diabloceratops]]''. Z wyższych warstw pochodzą lambeozauryn ''[[Adelophus]]'' (Gates i in., 2014) i ceratops ''[[Machairoceratops]]''. Oprócz dinozaurów żyły tam również m.in. ssaki, żółwie i krokodyle.  
+
{{Drzewo}}
 +
{{klad| style=font-size:90%; line-height:100%
 +
|label1='''[[Saurolophini]]'''
 +
|1={{klad
 +
|1=''[[Prosaurolophus]] maximus''
 +
|2={{klad
 +
|1=''[[Augustynolophus]] morrisi''
 +
|2={{klad
 +
|1=''[[Saurolophus]] [[Saurolophus#Saurolophus_osborni|osborni]]''
 +
|2=''[[Saurolophus]] [[Saurolophus#S._angustirostris|angustirostris]]''
 +
}}
 +
}}
 +
}}
 +
}}
 +
[[Kladogram]] ukazujący relacje ''[[Prosaurolophus]]'' w obrębie [[Saurolophini]] (za: Prieto-Márquez ''et al.'', 2014.<ref name="PM2014">Augustynolophus</ref>).
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
| {{V|''Acristavus''}}
+
! ''Prosaurolophus''
−
| {{Kpt|[[Terry Gates|Gates]], [[John Horner|Horner]], [[Rebecca Hanna|Hanna]]}} i {{Kpt|[[Riley Nelson|Nelson]]}}, [[2011]]
+
| {{Kpt|[[Barnum Brown|Brown]]}}, [[1916]]
 +
|-
 +
! ''P. maximus''
 +
| {{Kpt|Brown}}, 1916
 
|-
 
|-
−
| {{V|''A. gagslarsoni''}}
+
| = ''P. blackfeetensis''
−
| {{Kpt|[[Terry Gates|Gates]], [[John Horner|Horner]], [[Rebecca Hanna|Hanna]]}} i {{Kpt|[[Riley Nelson|Nelson]]}}, [[2011]]  
+
| {{Kpt|[[Jack Horner|Horner]]}}, [[1992]]
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
<small>Gates, T.A., Horner, J.R., Hanna, R.R., Nelson, C.R. (2011). "New unadorned hadrosaurine hadrosaurid (Dinosauria, Ornithopoda) from the Campanian of North America". Journal of Vertebrate Paleontology. 31 (4): 798–811. [[doi:10.1080/02724634.2011.577854]]
+
<small>Prieto-Márquez, A. (2010). "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods." Zoological Journal of the Linnean Society, 159: 435–502.
 +
 
 +
http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=7138&Itemid=67
 +
 
 +
http://en.wikipedia.org/wiki/Prosaurolophus
  
−
Gates, T.A., Jinnah, Z., Levitt, C., Getty, M.A. (2014). "New hadrosaurid specimens from the lower-middle Campanian Wahweap Formation of Utah". W: David A. Eberth; David C. Evans. Hadrosaurs: Proceedings of the International Hadrosaur Symposium. Indiana University Press. pp. 156–173.
+
http://en.wikipedia.org/wiki/Dinosaur_Park_Formation
  
−
Holtz, T. (2012) ''Dinosaurs'' (suplement)  [[https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf]]
+
http://en.wikipedia.org/wiki/Two_Medicine_Formation
  
−
Loewen M., A., Irmis R., B., Sertich J., J., W., Currie, P., J., Sampson, S., D., (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". PLoSONE 8(11): e79420. [[doi:10.1371/journal.pone.0079420]]
+
http://www.wikidino.com/?page_id=1061
  
−
Prieto-Márquez, A. (2013). "Skeletal morphology of Kritosaurus navajovius (Dinosauria:Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of the North American south-west, with an evaluation of the phylogenetic systematics and biogeography of Kritosaurini". Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2013.770417]]
+
<references/></small>
−
<small>
 
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 102: Linia 128:
 
[[Kategoria:Hadrosauridae]]
 
[[Kategoria:Hadrosauridae]]
 
[[Kategoria:Ameryka Północna]]
 
[[Kategoria:Ameryka Północna]]
 +
[[Kategoria:Kanada]]
 
[[Kategoria:USA]]
 
[[Kategoria:USA]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kampan]]
 
[[Kategoria:Kampan]]
 +
[[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy]]

Wersja z 19:36, 8 cze 2017

Do aktualizacji (za Prieto-Márquez et al. 2014).


Autor: Korekta:
Jakub Starzyński Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński

Prosaurolophus (prozaurolof)
Długość: 9 m
Masa: 2-3,5 t
Miejsce występowania: Kanada - Alberta

(formacja Dinosaur Park)

USA - Montana

(formacja Two Medicine)

Czas występowania 76-75 Ma

późna kreda (późny kampan)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Cerapoda

Ornithopoda

Iguanodontia

Hadrosauridae

Saurolophinae

Saurolophini

Prosaurolophus.jpg

Rekonstrukcja przyżyciowa gatunku typowego P. maximus [1].

Wstęp

Prozaurolof był dużym ornitopodem. Gatunek typowy został opisany przez Barnuma Browna w 1916 na podstawie czaszki z formacji Dinosaur Park. Drugi zaś przez Jacka Hornera w 1992 na podstawie kości z formacji Two Medicine. Żył w późne kredzie 76-75 Ma (późny kampan). Nazwa rodzajowa można przetłumaczyć na "przed zaurolofem" lub "przed jaszczurzym grzebieniem".

Budowa i materiał kopalny

Okazem holotypowym gatunku P. maximus jest czaszka. Poza tym znaleziono ponad 20 szkieletów osobników młodych i dorosłych tego samego gatunku. Prosaurolophus budową pozaczaszkową nie wyróżniał się od pozostałych hadrozaurydów.

P. blackfeetensis ma różnić się od P. maximus wyłączniem kości przedczołowej i przedszczękowej od bocznej wklęsłości kości nosowej a także wielkością grzebienia.

Paleobiologia

Jako hadrozauryd, prozaurolof był dużym roślinożercą z czaszką o skomplikowanej budowie, umożliwiającej miażdżące ruchy przypominające żucie. Jego baterie policzkowe zawierały setki zębów, zastępowanych w sposób ciągły. Zrywał pokarm roślinny swym szerokim dziobem, po czym umieszczało w strukturach przypominających policzki. Żywił się roślinami na wysokości od poziomu gruntu do ok. 4 metrów. Jak inne kaczodziobe, mógł poruszać się na dwóch lub czterech łapach.

Środowisko życia

Szczątki P. maximus znaleziono w osadach formacji Dinosaur Park (Kanada, stan Alberta), a P. blackfeetensis - Two Medicine (USA, stan Montana).

Pierwsza formacja stanowi pozostałości rzeki płynącą niegdyś równiną zalewową. Gdy Morze Dalekiego Zachodu posuwało się na zachód, były to tereny bagniste o klimacie cieplejszym niż dzisiejsza Alberta, bez mrozów. Iglaki dominowały w koronach lasów, w podszyciu rosły paprotniki i rośliny kwiatowe. Odnaleziono także szczątki m.in.: ceratopsów - Centrosaurus, Styracosaurus i Chasmosaurus, innych kaczodziobych - Corythosaurus, Lambeosaurus i Parasaurolophus, tyreoforów - Edmontonia i Euoplocephalus i tyranozaurydów - Gorgosaurus.

Tereny Two Medicine leżały daleko od morza i wyżej niż Dinosaur Park, było tam mniej wilgotno. Tam odnaleziono także szczątki m.in.: płazów - albanerpetont, habrozaur, ceratopsów - Rubeosaurus, Brachyceratops, innych hadrozaurów - Maiasaura, Gryposaurus, teropodów - Bambiraptor, Daspletosaurus.

Klasyfikacja

Kladogramy są powszechnym sposobem przedstawiania hipotez o pokrewieństwach między organizmami. Ich interpretacja wymaga pewnych umiejętności, dlatego też dowiedz się Jak czytać kladogramy.

Saurolophini

Prosaurolophus maximus




Augustynolophus morrisi




Saurolophus osborni



Saurolophus angustirostris





Kladogram ukazujący relacje Prosaurolophus w obrębie Saurolophini (za: Prieto-Márquez et al., 2014.[1]).

Spis gatunków

Prosaurolophus Brown, 1916
P. maximus Brown, 1916
= P. blackfeetensis Horner, 1992

Bibliografia

Prieto-Márquez, A. (2010). "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods." Zoological Journal of the Linnean Society, 159: 435–502.

http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=7138&Itemid=67

http://en.wikipedia.org/wiki/Prosaurolophus

http://en.wikipedia.org/wiki/Dinosaur_Park_Formation

http://en.wikipedia.org/wiki/Two_Medicine_Formation

http://www.wikidino.com/?page_id=1061

  1. ↑ Augustynolophus
Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Prosaurolophus&oldid=19628”