Akainacephalus

Autor:

Marcin Szermański, Paweł Konarzewski

---

Akainacephalus (akainacefal)
Długość	ok. 3 m
Miejsce	USA Utah (formacja Kaiparowits)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 76 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Ankylosauridae Ankylosaurinae Ankylosaurini
Kolor żółty - zachowane skamieniałe kości A. johnsoni. Źródło: Wiersma i Irmis, 2018. 3 m Porównanie wielkości Akainacephalus i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/wiki/Kaiparowits\" title=\"Kaiparowits\"\u003EKaiparowits\u003C/a\u003E, Horse Mountain, hrabstwo Kane, Utah, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EA. johnsoni\u003C/i\u003E - holotyp UMNH VP 20202.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Kaiparowits, Horse Mountain, hrabstwo Kane, Utah, USA\n","link":"","lat":37.2439691000000010490111890248954296112060546875,"lon":-112.0048393000000004349203663878142833709716796875,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Akainacephalus johnsoni to późnokredowy zaawansowany przedstawiciel ankylozaurów. Jak wiele jego krewnych, zamieszkiwał tereny należące do obecnych Stanów Zjednoczonych. Szkielet akainacefala znaleziono bowiem w południowym Utah, lecz morfologią czaszki przypomina azjatyckie ankylozaurydy, jak np. Saichania chulsanensis, Pinacosaurus grangeri czy Minotaurasaurus ramachandrani.

Wiek i lokalizacja

Holotyp tego dinozaura pancernego mieścił się w środkowych warstwach (bliżej dolnych pokładów niż górnych) formacji Kaiparowits. Te złoża piaskowca obfitują w skamieniałości różnych taksonów. Wiek formacji Kaiparowits oceniany jest na późny kampan, a konkretne znalezisko Akainacephalus na około 76,26 +/- 0,10 Ma.

Szkielet akainacefala odnaleziono na terenie hrabstwa Kane (południowe Utah) w rejonie Horse Mountain. Lokalizacja nr 1109, w której spoczywały szczątki tego ankylozaura, znana jest również pod potoczną nazwą "HMG Quarry".

Materiał kopalny

Bardzo dobrze zachowany holotyp UMNH VP 20202 to szkielet kompletny w ok. 45%, na który składają się: kompletna czaszka, obie k. żuchwowe, k. przedzębowa, kregi (4 grzbietowe, 4 grzbietowokrzyżowe, 3 krzyżowe, 1 krzyżowoogonowy i 8 ogonowych), żebra, kompletna maczuga ogonowa, obie łopatki, lewa k. łopatkowokrucza, prawa k. ramienna i łokciowa, częściowa lewa k. biodrowa, lewa k. udowa, piszczelowa i strzałkowa, paliczek, 2 niekompletne osteodermy szyjne w formie półpierścienia i 17 grzbietowych i dalszych osteoderm o różnych rozmiarach i kształtach.

Wielkość holotypu można szacować na około 3 m długości.

Budowa

Rekonstrukcja przyżyciowa Akainacephalus. Autor: Juan(-username-) [1]

Akainacephalus był niewielkim dinozaurem pancernym, który swoim wyglądem przypominał azjatyckich kuzynów. Cechą charakterystyczną dinozaura ozdoby na głowie. Płaskie kości (caputegulae) o stożkowym kształcie, znajdujące się w rzędach pokrywały przód czaszki. Sześciokątne caputegulum leżały na kości czołowej. Znajdowały się również w okolicy nosa i tworzyły grubą kopułę. Z boków czaszki wyrastały prawie pionowe trójkątne rogi, które chroniły głowę dinozaura. Oczy były chronione pancerzem kostnym i rogami. Nozdrza zwierzęcia znajdowały się z boku podobnie jak u Nodocephalosaurus. W ich okolicach mogły się znajdować dodatkowe otwory. Kość przedszczękowa wraz z szczękową tworzyły dziób. Podobnie jak swoi kuzyni posiadał ciało o beczkowatym kształcie pokryte licznymi osteodermami i kostnymi kolcami. Zachowane kręgi odcinka krzyżowego i grzbietowo-krzyżowego były zrośnięte i tworzyły synsacrum. Ogon był zakończony potężną buławą służącą do obrony przed drapieżnikami. Tworzyły ją osetodermy wraz ze zrośniętymi kręgami ogonowymi. Siła uderzenia prawdopodobnie była w stanie łamać kości przeciwników, którzy chcieli zaatakować omawianego dinozaura.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Akainacephalus składa się z 2 greckich słów: akaina (róg, kolec) i cephalus (głowa) i wyraźnie odnosi się do kolczastego pancerza holotypu. Z uwagi na drugi człon -cephalus może być mylnie kojarzony z pachycefalozaurami, u których wielu słowo to występuje w nazwach rodzajowych.

Z kolei epitet gatunkowy johnsoni honoruje Randy'ego Johnsona, pracownika z Muzeum Historii Naturalnej w Utah (Natural History Museum of Utah), który preparował czaszkę i dolną szczękę Akainacephalus.

Spis gatunków

Akainacephalus	Wiersma i Irmis, 2018
A. johnsoni	Wiersma i Irmis, 2018

Bibliografia

Wiersma, J.P & Irmis, R.B. (2018) A new southern Laramidian ankylosaurid, Akainacephalus johnsoni gen. et sp. nov., from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah, USA. PeerJ 6:e5016. doi:10.7717/peerj.5016