Erketu

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Marcin Szermański Łukasz Czepiński

---

Erketu (erketu)
Długość:	ok. 15 m
Masa:	kilka t
Miejsce występowania:	Mongolia - Ajmak wschodniogobijski (formacja ?Baynshiree)
Czas występowania	"środkowa" kreda (cenomam-santon) tj. ok. 101-83 Ma
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Macronaria Titanosauriformes Somphospondyli ? Titanosauria / ? Euhelopodidae
Kręgi szyjne i ich schematyczne rysunki. Źródło: Wilson i in., 2011

Wstęp

Erketu to tytanozaurokształtny zauropod odnaleziony w Mongolii w osadach pochodzących ze "środkowej" kredy.

Erketu żył na równinach zalewowych, obok nieopisanych większych od Deinonychus maniraptorów i drapieżników wielkości Allosaurus. W tej samej lokalizacji znaleziono także skamieniałe owoce.

Budowa

Erketu miał niezwykle długą szyję, nawet w porównaniu do innych długoszyich zauropodów, takich jak Mamenchisaurus. O jej wyjątkowej długości decydowało znaczne wydłużenie kręgów. Całkowita długość szyi mogła wynosić około 8 metrów, przy długości ciała szacowanej na 15 m. Znalezione kości kończyn tylnych wskazują, że był dość lekki, mimo znacznej długości ciała.

Pozycja filogenetyczna

Analiza kladystyczna Ksepki i Norella (2006) wskazała na politomię Erketu z rodzajem Euhelopus i kladem Lithostrotia. Znacznie obszerniejsze badanie tych samych autorów (2010), wskazało, że Euhelopus jest bardziej bazalny od kladu (Erketu+Qiaowanlong+Titanosauria). Erketu i Qiaowanlong łączą rozdwojone wyrostki kolczyste na przednich kręgach szyjnych. Michael D'Emic (2012) umieszcza go w Euhelopodidae, jako bardziej zaawansowanego od Qiaowanlong, ale mniej od Euhelopus; rozdwojone wyrostki kolczyste na kręgach szyjnych to wg niego synapomorfia Euhelopodidae. Wg analizy Manniona i in. (2013) jest to przedstawiciel Titanosauria mieszczący się blisko Lithostrotia, w kladzie z Rapetosaurus i Mongolosaurus (wg bardziej wiarygodnych metod - LCDM i LSDM z implied weight) lub przedstawiciel Euhelopodidae (kladu bazalnych Somphospondyli), siostrzany do Euhelopus (LSDM). Wg analizy Carballido i Sandera (2014), Erketu i Chubutisaurus tworzą politomię u podstawy Somphospondyli, natomiast w opartej na niej analizie Li i in. (2014) tworzą one klad.

Etymologia

W mongolskiej szamańskiej tradycji było 99 Tengri (bóstwa). Erketu Tengri to potężny Tengri, bóg-stwórca, który powołał do życia Yesu gei, mitycznego ojca Czyngis-chana. Epitet gatunkowy honoruje Micka Ellisona, paleoartystę i przyjaciela jednego z autorów opisu - Marka Norella.

Materiał kopalny

Holotyp należący do dorosłego osobnika (IGM 100/1803) to artykułowane kręgi szyjne: kompletne od 1 do 5, szósty niekompletny, mostek, artykułowane: kość strzałkowa i kość piszczelowa, kość skokowa i kość piętowa. Kolejne kręgi szyjne (7-9) tego samego osobnika zostały wydobyte i opisane później (Ksepka i Norell, 2010).

Być może także zęby znalezione w tej samej lokalizacji należą do tego taksonu.

Okaz IGM 100/3005 - tylny kręg grzbietowy i 15 kręgów ogonowych znalezionych 2 km od holotypu zostało przypisanych do Titanosauria indet. (Ksepka i Norell, 2010). Autorzy uznali, że nie jest to Erketu, gdyż kręgi wykazują morfologię bardziej zaawansowanego somfospondyla niż Erketu. Ponieważ analizy Manniona i in. (2014) wykazały zaawansowaną pozychę Erketu wśród Titanosauria, odpadła negatywna przesłanka do uznania tego materiału za Erketu. Uznać więc należy, że jest to prawdopodobnie materiał tego zauropoda, gdyż jest to bardziej oszczędna hipoteza niż obecność dwóch somfospondylów o zbliżonej pozycji filogenetycznej.

Spis gatunków

Erketu	Ksepka i Norell, 2006
E. ellisoni	Ksepka i Norell, 2006

Bibliografia

Carballido, J.L. & Sander, M. (2014) "Postcranial axial skeleton of Europasaurus holgeri (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic of Germany: implications for sauropod ontogeny and phylogenetic relationships of basal Macronaria" Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2013.764935.

D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x

Ksepka, D.T & Norell, M.A. (2006). "Erketu ellisoni, a long-necked sauropod from Bor Guvé (Dornogov Aimag, Mongolia)" American Museum Novitates, 3508, 1-16.

Ksepka, D.T & Norell, M.A. (2010) "The Illusory Evidence for Asian Brachiosauridae: New Material of Erketu ellisoni and a Phylogenetic Reappraisal of Basal Titanosauriformes" American Museum Novitates, 3700, 1-27. doi:10.1206/3700.2

Li, L.-G., Li, D.-Q., You, H.-L. & Dodson, P. (2014) "A New Titanosaurian Sauropod from the Hekou Group (Lower Cretaceous) of the Lanzhou-Minhe Basin, Gansu Province, China" PLoS ONE, 9(1), e85979. doi:10.1371/journal.pone.0085979

Mannion, P.D., Upchurch, P., Barnes, R.N. & Mateus, O. (2013) "Osteology of the Late Jurassic Portuguese sauropod dinosaur Lusotitan atalaiensis (Macronaria) and the evolutionary history of basal titanosauriforms" Zoological Journal of the Linnean Society, 168(1), 98–206. doi:10.1111/zoj.12029