Liliensternus
| Autor: | Korekta: |
| Dawid Mika | Maciej Ziegler |
| Liliensternus | |
|---|---|
| Długość: | 4-6 m
(niedorosły osobnik) |
| Masa: | ok. 127 kg
(niedorosły osobnik) |
| Miejsce występowania: | Niemcy, ?Szwajcaria |
| Czas występowania | (?216-)206-200 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
??? Coelophysidae |
| Plik:Lophostropheus.jpg
Rekonstrukcja Lophostropheus. Autor: Andrey Atuchin [1] | |
Wstęp
Liliensternus to późnotriasowy teropod występujący na terenach Europy. Jego filogeneza jest niepewna - może być celofyzoidem bądź bliższym krewnym awerostrów. L. liliensterni znajduje się obok piszczałek organów na herbie niemieckiej gminy Gleichamberg.
Inne zwierzęta znane z osadów formacji Trossigen to spory (jak na triasowe standardy) zauropodomorf Plateosaurus, bliżej niezidentyfikowany "prozauropod" i wątpliwy celofyzoid Pterospondylus.
Etymologia
Zarówno nazwa rodzajowa jak i epitet gatunkowy Liliensternus honoruje Hugo Ruele von Liliensterna (1882-1946) - paleontologa-amatora, który odkrył pierwsze szczątki tego dinozaura.
Materiał kopalny
Zazwyczaj interpretuje się znaleziony materiał jako szczątki dwóch osobników, jednak jest on dysartykulowany i może naprawdę należeć do większej ilości zwierząt. Jeden z syntypów zawiera dolną cześć kości szczękowej, kość zaoczodołową, niekompletną kość łuskową, kość kwadratową, kość zębową, kość kątową górną, kość kątową, czwarty kręg szyjny (70 mm), dziesiąty kręg szyjny (47 mm), pierwszy, drugi oraz trzeci krąg krzyżowy (wszystkie mierzą 52 mm), łopatkę (ok. 240 mm), kość ramieniową (214 mm), kość promieniową (151 mm), kość łokciową (158 mm), drugą kość śródręcza (70 mm), kość biodrową (270 mm), kość łonową (418 mm), kość kulszową (303 mm), kość udową (440 m), kość piszczelowa (409 mm), kość skokowo-piętową (79 mm szerokości, kość piętowa ma 60 mm szerokości) drugą kość śródstopia (214 mm), pierwszy, drugi i trzeci paliczek pierwszego palca (73, 39, 55 mm), pazur drugiego palca stopy (55 mm), trzecią kość śródstopia (230 mm), pierwszy, drugi i trzeci paliczek trzeciego palca (69, 55, 46 mm), pazur trzeciego palca stopy (46 mm), czwartą kość śródstopia (221 mm), pierwszy, drugi, trzeci oraz czwarty paliczek czwartego palca (51, 35, 29, 27 mm).
Drugi syntyp to niekompletny szkielet.
Historia badań i budowa
L. liliensterni został początkowo opisany przez von Huenego (1934) jako trzeci gatunek haltikozaura - H. liliensterni na podstawie dwóch (?) wspomnianych wyżej szkieletów. Ich połączenie wykonane w gipsowej płycie było eksponowane w ścianie muzuem Heitmatmuseum w zamku Bedhim na obszarze niemieckiego miasta Hildburghausen. Rekonstrukcja ta została później rozebrana i przeniesiona do Muzeum Historii Naturalnej Humbolta w Berlinie (1969). Huene w swojej opublikowanej pierwszego lipca 1934 r. pracy zdiagnozował "H." liliensterni następująco: długa czaszka z trójkątnym otworem skroniowym, 9 wydłużonych kręgów szyjnych i 15 kręgów grzbietowych, ogon bardzo długi, przednie kończyny bardzo krótkie, pięcopalczasta dłoń, palce I i V zredukowane, kość piszczelowa niewiele dłuższa od udowej, pazury II-IV palców stopy bardzo krótkie. Znany z opisu dilofozaura Samuel Paul Welles (1984) zauważył, że wspomniane tu okazy zbyt różnią się anatomiczne i wiekowo (pochodzą z młodszych osadów niż haltikozaur) by utrzymywać ich przynależność do tego rodzaju teropoda. Opierając się na tych rozbieżnościach opisał nowy rodzaj teropoda, który nazwał Liliensternus. Większy z dwóch okazów "H." liliensterni oznaczył jako typowy. W przeglądzie ceratozaurów Rowe i Gauthier (1990) zanotowali, że oba szkielety liliensterna należą od młodych dorosłych osobników o lekkiej budowie ciała (Niedźwiecki uważa, że chodzi o dorosłe - prywatna korespondencja do MZ). Wywnioskowali też, że jest przedstawicielem Ceratosauria. Cunny i Galton (1993) uznali następujące cechy za charakterystyczne dla tego gatunku: czaszka z dużym dolnym oknem skroniowym, przednie kręgi szyjne z dwoma bocznymi guzami u podstawy diapofyz, cztery niezrośnięte kręgi krzyżowe, zrośnięte wspólnie żebra krzyżowe tworzą łuk, kość biodrowa i "konar" kości kulszowej skierowane w kierunku tylno-zewnętrznym, kość łonowa z jednym otworem.
Materiał tymczasowo zaliczony do Liliensternus
L.? sp. indet. - 1 (Sander, 1992)
Miejsce występowania: formacja Trossigen (Niemcy)
Czas występowania: 216,5-200 Ma (noryk-retyk, późny trias)
Materiał kopalny: druga kość śródstopia i bliżej nieokreślone szczątki co najmniej dwóch osobników
Cechy diagnostyczne: -
Wspomniana wyżej kość śródstopia bedąca elementem syntypu Plateosaurus engelhardti została opisana pierwotnie jako element stopy (Mayer, 1855). W 1908 von Huene uznał ją za fragment kości łonowej. Galton (2000) stwierdził, że jest ona naprawdę przednia czwarta kość śródstopia i zaliczył ją do L.? sp. indet. Z wnioskiem tych nie zgodził się Monser (2003), który identyfikuje jako drugą kość śródstopia. Porównania anatomiczne Mortimera (online) z Liliensternus wskazują na rację drugiego wspomnianego tu badacza.
L.? sp. indet. - 2 (Sander, 1992)
Miejsce występowania: Knollenmergel, Szwajcaria
Czas występowania: 216,5-204,6 Ma (noryk, późny trias)
Materiał kopalny: ?
Cechy diagnostyczne: -
Spis gatunków
| Liliensternus | Welles, 1984 | |
|---|---|---|
| L. liliensterni | (Huene, 1934) Welles, 1984 | |
| =Halticosaurus liliensterni | Huene, 1934 | |
| L. airelensis | Cuny i Galton, 1993 | =Lophostropheus airelensis |
Bibliografia
Allain, R., Xaisanavong, T., Richir, P. & Khentavong, B. (2012) "The first definitive Asian spinosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the early cretaceous of Laos" Naturwissenschaften. doi: 10.1007/s00114-012-0911-7
Nesbitt, S.J., Smith, N.D., Irmis, R.B., Turner, A.H., Downs, A. & Norell, M.A. (2009) "A complete skeleton of a Late Triassic saurischian and the early evolution of dinosaurs" Science, 326, 1530-1533.
Rauhut, O.W.M. & Hungerbuhler, A. (2000) "A review of European Triassic theropods" Gaia, 15, 75-88.
Mortimer, online: http://home.comcast.net/~eoraptor/Coelophysoidea.htm#Liliensternusliliensterni
http://en.wikipedia.org/wiki/Liliensternus
http://chinleana.blogspot.com/2011/01/more-evidence-for-long-norian-and.html
Glut, D.F. (1997) "Dinosaurs: The Encyclopedia" wyd. McFarland & Company
Tykoski, R.S (2005) "Anatomy, Ontogeny, and Phylogeny of Coelophysoid Theropods" Dysertacja doktorska, University of Texas
