Aquilops
| Autor: |
| Łukasz Czepiński |
| Aquilops (akwilops) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 60 cm (osobnik niedojrzały) |
| Wysokość: | ?ok. 30 cm (osobnik niedojrzały) |
| Masa: | ok. 1,5 kg (osobnik niedojrzały) |
| Miejsce występowania: | USA |
| Czas występowania | ok. 110-100 Ma
?środkowy-późny alb (wczesna kreda) |
| Systematyka | Dinosauria |
Ryc. 1. Rekonstrukcja przyżyciowa akwilopsa z hipotetycznym rogiem na dziobie. | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Aquilops americanus to gatunek niewielkiego bazalnego dinozaura rogatego, najwcześniejszy znany ceratops z kontynentu amerykańskiego. Poruszał się prawodopodobnie na dwóch kończynach i miał czaszkę z ostro zakrzywionym dziobem, na którym znajdował się guz, być może za życia stanowiący podstawę rogu (Ryc. 1).
Materiał kopalny
Akwilops znany jest z niekompletnej czaszki i żuchwy niedojrzałego osobnika, opatrzonej numerem katalogowym OMNH 34557 (Ryc. 2), stanowiącej holotyp. Okaz przechowywany jest w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej im. Sama Noble'a w Oklahomie (USA).
Historia odkrycia
Szczątki Aquilops zostały odkryte w 1997 roku przez paleontologa Scotta Madsena, który początkowo wziął je za należące do niewielkiego ornitopoda, Zephyrosaurus. Po wypreparowaniu skamieniałości ze skał, Madsen stwierdził, że ma do czynienia z niewielkim dinozaurem rogatym i oddał je do Muzeum w Oklahomie [1].
Szczątki doczekały się swojego naukowego opisu w 2014 roku, za sprawą zespołu amerykańskich naukowców pod kierownictwem Andrewa Farke'a.
Budowa i biologia
Podobnie jak większość wczesnych neoceratopsów, akwilops miał niewielkie rozmiary (sama czaszka mierzyła jedynie 8,4 cm, należała jednak do niedojrzałego osobnika). Różnił się jednak od innych Neoceratopsia hakowato zagiętym dziobem (tworzonym przez kość rostralną w szczęce górnej), którego wierzchołek jest skierowany ku wnętrzu pyska, a na którego powierzchni znajduje się guz. Cechą prymitywną tego zwierzęcia jest obecność trzechw zębów na kości przedszczękowej (u późniejszych ceratopsów, za wyjątkiem protoceratopsydów, zęby obecne są tylko na kości szczękwoej). Inną charakterystyczną cechą akwilopsa jest kształt i rozmiary okna przedoczodołowego (Ryc. 3).
Środowisko
Ze skał formacji Cloverly na terenie Montany, oprócz Aquilops znane są szczątki ornitopodów takich jak Tenontosaurus tilleti czy niewielki Zephyrosaurus schaffi oraz ankylozaura Sauropelta edwardsorum a także tajemniczego owiraptorozaura Microvenator czy pozostającego bez nazwy ornitomimozauryda. Zagrożeniem zarówno dla akwilopsa jak i dla innych współwystępujących z nim zwierząt był zapewne duży dromeozauryd Deinonychus antirrhopus. Nad nimi górowały zauropody takie jak Rugocaudia.
Filogeneza i taksonomia
| Kladogramy są powszechnym sposobem przedstawiania hipotez o pokrewieństwach między organizmami. Ich interpretacja wymaga pewnych umiejętności, dlatego też dowiedz się Jak czytać kladogramy. |
| Neoceratopsia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kladogram ukazujący pokrewieństwo Aquilops z innymi neoceratopsami (za: Farke, et al., 2014). Wykazuje on, że akwilops jest bliskim krewniakiem wczesnych neoceratopsów, takich jak Liaoceratops z walanżynu (wczesna kreda, ok. 139-132 Ma), jest jednak od niego znacznie późniejszy. Akwilops nie jest przodkiem późniejszych północnoamerykańskich ceratopsów - leptoceratopsydów i ceratopsydów.
Znaczenie dla paleobiogeografii
Ponieważ najwcześniejsze znane ceratopsy znane są z terytorium Azji, takie jak Yinlong ze środkowej/późnej jury Chin, czy Chaoyangsaurus i Xuanhuaceratops z późnej jury/wczesnej kredy Chin, to właśnie kontynent azjatycki uznaje się za kolebkę dinozaurów rogatych. Z kolei pod koniec kredy na terenie Ameryki Północnej zaawansowane ceratopsy nazywane ceratopsydami - prawdziwie rogate, osiągające duże rozmiary dinozaury (jak np. Triceratops), które dominowały w ekosystemach, podczas gdy w Azji ostały się niemal wyłącznie formy prymitywniejsze, zanikające przed końcem mezozoiku. Do czasu odkrycia wczesnokredowego Aquilops, z Ameryki Północnej znane były niemal wyłącznie późnokredowe ceratopsydy i nieco mniej zaawansowane leptoceratopsydy, z wcześniejszych osadów znane były jedynie izolowane zęby (z albu Maryland i z cenomanu Utah [2]) i elementy pozaczaszkowe (IMNH 398/39294 - elementy miednicy i kręgi ogonowe - oraz IMNH 1051/40571 - ~12 artykułowanych kręgów ogonowych z albu Idaho[3]).
W trakcie wczesnej kredy z Azji do Ameryki Północnej migrowały również inne grupy dinozaurów - tyranozauroidy, owiraptorozaury (Microvenator), ornitomimidy, terizinozaury (Falcarius) i ankylozaury.
Nie jest pewne, czy migracje z Azji do Ameryki Północnej były bezpośrednie (przez Beringię) czy może prowadziły przez Europę. Jednak brak obecności kluczowych azjatyckich grup w Europie wspiera hipotezę bezpośrednią.
Aquilops jest świadectwem pierwszej migracji dinozaurów rogatych z Azji do Ameryki Północnej, poprzedzającym migrację leptoceratopsydów i ceratopsydów, które miały miejsce zapewne nie później niż w turonie, ok. 90 Ma. Czasowe i geograficzne rozprzestrzenienie tych ostatnich grup sugeruje obecność przynajmniej przerywanych połączeń między Azją a Ameryką Północną aż do turonu włącznie, kiedy nastąpiło prawdopodobnie izolacja, a następnie ponowne połączenie, prawdopodobnie w późnym kampanie, na co wskazuje zapis kopalny terizinozaurów, hadrozauroidów tyranozauroidów, oraz innych kladów, jak również wielu rekonstrukcji paleogeograficznyc.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Aquilops jest połączeniem łacińskiego wyrazu aquila ("orzeł") i greckiego ops ("twarz"), odnosi się do hakowatego dziobu na czaszce zwierzęcia, podobnego do orlego. Nazwa gatunkowa, americanus odnosi się do faktu, że dinozaur ten jest najwcześniejszym neoceratopsem w Ameryce Północnej. Całą nazwę można zatem przetłumaczyć jako "orla twarz z Ameryki".
Spis gatunków
| Aquilops | Farke, Maxwell, Cifelli & Wedel, 2014 |
|---|---|
| A. americanus | Farke, Maxwell, Cifelli & Wedel, 2014 |
Bibliografia
Chinnery-Allgeier, B.J., Kirkland, J.I., 2010. An update on the paleobiogeography of ceratopsian dinosaurs. W: Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., Eberth, D.A., (eds.), New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium. p.387-404. Indiana University Press, Bloomington.
