Palaeoscincus
| Autor: | Michał Siedlecki |
| Palaeoscinus (paleoscynk) | |
|---|---|
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Montana |
| Czas |
?ok. 79-75,3 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Ząb Palaeoscinus costatus. Autor: Joseph Leidy. [1] | |
Wstęp
Palaeoscincus to słabo poznany rodzaj ankylozaura żyjącego na terenie dzisiejszej Montany w drugiej połowie epoki późnej kredy. Jest on pierwszym nazwanym dinozaurem pancernym z Ameryki Północnej.
Etymologia
Nazwa rodzajowa oznacza "dawnego scynka", gdyż zęby tego dinozaura przypominały Josephowi Leidy'emu, paleontologowi, który opisał tego dinozaura zęby dzisiejszych scynków (grupa jaszczurek). Epitet gatunkowy oznacza "żebrowany" co też odnosi się do specyficznej budowy zębów tego tyreofora.
Materiał kopalny
Holotyp (ANSP 9263) to pojedynczy, izolowany ząb. Został odnaleziony w pokładach kampańskiej formacji Judith River w Montanie.
Historia, systematyka i ważność taksonu
Ząb, któremu nadano później nazwę Palaeoscincus costatus został znaleziony przez amerykańskiego kolekcjonera skamieniałości Ferdinanda Vandeveera Haydena, a następnie w 1856 roku opisane przez Josepha Leidy'ego, amerykańskiego paleontologa, który oprócz paleoscynka opisał kilkanaście innych kredowych dinozaurów ze Stanów Zjednoczonych, takich jak hadrozaur, deinodon, trachodon, czy troodon. Początkowo uznał go za zwierzę podobne do scynka, lecz o wiele większe. 38 lat po opisie Leid'yego, inny amerykański paleontolog Othniel Charles Marsh opisał z pokładów mastrychckiej formacji Lance w Wyoming inny ząb (YPM 4810), nieco podobny do montańskiego paleoscynka i nadał mu nazwę P. latus ("paleoscynk szeroki"). Z biegiem lat zaczęto do rodzaju Palaeoscincus zaliczać bardziej kompletne szczątki - P. africanus z wczesnokredowej formacji Kirkwood z RPA (dzisiaj znany pod nazwą parantodona, gatunku stegozaura), kanadyjskiego P. asper znanego z pojedynczego zęba (NMC 1349) z kampańskiej formacji Dinosaur Park z Alberty, czy P. rugosidens z kampańskiej formacji Two Medicine również z Montany (obecnie znanego jako drugi gatunek edmontonii. W międzyczasie do tego rodzaju został przeniesiony znany ankylozauryd euoplocefal. Te dwa ostatnie odkrycia były o tyle ważne iż zachowywały zdecydowanie kompletniejsze szczątki dinozaurów pancernych, stąd stworzono przez jakiś czas funkcjonującą rekonstrukcję tego dinozaura, jako wielkiego roślinożercę o głowie i tułowiu edmontonii, lecz o ogonie kończącym się wielkimi osteodermami formującymi buławę kostną, jak u euoplocefala. Po wielu latach nadeszła rewizja taksonomiczna ankylozaurów, w tym paleoscynka. Wtedy też, unieważniono wszystkie opisane gatunki tego rodzaju np: P. asper, który jednocześnie został zsynonimizowany z euoplocefalem. P. latus okazał się być natomiast wątpliwym przedstawicielem pachycefalozaurydów. Pozostał tylko gatunek typowy, P. costatus, który obecnie uznawany jest za wątpliwy gatunek ankylozaura, prawdopodobnie nodozauryda.
Podsumowując, historia tego taksonu była bardzo podobna do innych taksonów nazwanych przez Leidy'ego, oprócz hadrozaura, który po dziś dzień pozostaje ważnym rodzajem nieptasiego dinozaura.
Spis gatunków
| Palaeoscincus | [[Leidy}}, 1856 | nomen dubium |
| P. costatus | Leidy, 1858 | nomen dubium |
| = "P. magoder" | Hennig, 1914 | nomen nudum (pomyłka?) |
| P. africanus | Broom, 1912 | = Paranthodon africanus |
| "P" apser | Lambe, 1902 | nomen dubium, = Euoplocephalus tutus |
| "P." latus | Marsh, 1892 | nomen dubium (pachycelfalozauryd) |
| P. rugosidens | Gilmore, 1930 | = Edmontonia rugosidens |
| P. tutus | (Lambe, 1910 Hennig}}, 1915 | = Euoplocephalus tutus |
Bibliografia
Broom, R. (1912). "Observations on some specimens of South African fossil reptiles preserved in the British Museum". Transactions of the Royal Society of South Africa. 2: 19–25. [2]
Carpenter, K. (2001). "Phylogenetic analysis of the Ankylosauria". [W]: Carpenter, K. (red.). "The Armored Dinosaurs". Indiana University Press:Bloomington, 455-483
Gilmore, C.W. (1930). "On dinosaurian reptiles from the Two Medicine Formation of Montana". Proceedings of the United States National Museum. 77 (2839): 1–39 [3]
Henning, C.L. (1914). "Ueber neuer Saurierfunde aus Kanada und deren geologische Position". Naturwissenschaften. 2 (31): 769–776. [4]
Hennig, E., 1915, Stegosauria: Fossilium Catalogus I, Animalia pars 9, 16 pp
Leidy, J. (1856). "Notice of remains of extinct reptiles and fishes, discovered by Dr. F. V. Hayden in the Bad Lands of the Judith River, Nebraska Territories". Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. 8: 72–73.
Marsh, O.C. (1892). "Notes on Mesozoic vertebrate fossils". American Journal of Science. 44 (260): 171–176. [5]
Vickaryous, M.K., Maryańska, T., and Weishampel, D.B. (2004). "Ankylosauria". [W]: Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (red.). "The Dinosauria" (drugie wydanie). University of California Press:Berkeley, 363-392
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Palaeoscincus_costatus.jpg){kind=link}