Trachodon

Autor:

Michał Siedlecki

---

Trachodon (trachodon)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Montana (formacja Judith River)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ?ok. 79-75,3 Ma późna kreda (środkowy- późny kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Cerapoda Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauroidea Hadrosauridae
Izolowane zęby Trachodon mirabilis. Autor: Joseph Leidy. [1]

Wstęp

Trachodon to rodzaj słabo poznanego hadrozauryda żyjącego na terenie dzisiejszej Montany (USA) w drugiej połowie okresu późnej kredy.

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza "szorstki ząb" (od greckich wyrazów trachys (szorstki) i odon (ząb)).

Gatunki

Od opisania pierwszego gatunku trachodona, tą nazwą rodzajową określone zostały bardzo liczne szczątki hadrozaurydów, a nawet ich krewniaków. Wszystkie z nich są obecnie uznawane za gatunki wątpliwe, młodsze synonimy poszczególnych gatunków, lub zostały im nadane nowe nazwy rodzajowej. W tym haśle omówione zostały tylko te gatunki, które zostały oryginalnie nazwane jako gatunki trachodona i nie zostały przeklasyfikowane.

T. mirabilis

Etymologia: epitet gatunkowy oznacza z łaciny "cudowny".

Miejsce: USA - Montana (formacja Judith River)

Czas: ?ok. 79-75,3 Ma (środkowy - późny kampan)

Materiał kopalny: ANSP 9260 (holotyp) - siedem izolowanych zębów, z czego jeden z podwójnym korzeniem, dziesięć fragmentów zębów oraz pojedyncza korona dużego zęba. Ford (online) wspomina również o nieskatalogowanym materiale zebranym przez Cope'a w 1875 roku, na który składają się części k. biodrowej, k. ramieniowych i k. udowej.

Pierwszy opisany gatunek, a zarazem gatunek typowy trachodona. Jeden z pierwszych nazwanych dinozaurów z Ameryki Północnej. Jedyną rzekomą cechą wyróżniającą ten gatunek były szorstkie marginesy zębów, jednak nie wydaje się ona diagnostyczna. Obecnie uznawany jest za wątpliwy gatunek nieokreślonego hadrozauryda, być może lambeozauryna

"T". cantabrigiensis

Etymologia: nieznana, być może nawiązuje do Cambridgeshire, na którego terenie odnaleziono szczątki tego Ornithopoda

Miejsce: Wielka Brytania - Cambridgeshire (formacja Melbury Marly Chalk - ogniwo Cambridge Greensand)

Czas: ok. 100 Ma (wczesny cenoman)

Materiał kopalny: NHMUK R496 (okaz typowy) - izolowany ząb z kości zębowej. Ponadto Ford (online) uważa, że do tego gatunku może należeć materiał przypisywany Iguanodon mantelii (wątpliwego gatunku zazwyczaj uznawanego za młodszy synonim I. anglicus.

Nie jest to przedstawiciel rodzaju Trachodon. Uznawany za wątpliwy gatunek hadrozauryda (np: Hornen i in., 2004), lub za bardziej bazalnego hadrozauroida (Ford, online).

"T". longiceps

Etymologia: epitet gatunkowy z łaciny oznacza "długogłowy", co odnosi się do znacznej długości jego kości zębowej.

Miejsce: USA (Wyoming) - formacja Lance.

Czas: ok. 69-66 Ma (środkowy-późny mastrycht)

Materiał kopalny: YPM 616 (holotyp) - częściowa prawa kość zębowa. W 1942 roku Lull i Wright utworzyli dla tego gatunku nową nazwę rodzajową - Anatosaurus. Obecnie uważamy ten rodzaj za synonim edmontozaura. Niewykluczone więc, że "T". longiceps również był po prostu kolejnym okazem tego rodzaju. Był to prawdopodobnie bardzo duży hadrozauryd.

"T". selwyni

Etymologia: epitet gatunkowy upamiętnia dr Alfreda Selwyna, który do 1892 roku był dyrektorem Stowarzyszenia Geologicznego Wiktorii w Australii.

Miejsce: Kanada (Alberta) - formacja Dinosaur Park.

Czas: ok. 76,5 - 75,8 Ma (późny kampan).

Materiał kopalny: NMC 1290 (okaz typowy) - liczne zęby, część żuchwy, rami k. szczękowej oraz k. udowa.

Znany również jako Pteropelyx selwyni (możliwe, że właściwa nazwa dla tego dinozaura) , gdyż autor opisu tego "dinozaura kaczodziobego" używał tych nazw zamiennie w jego opisie. Prawdopodobnie materiał kopalny może należeć do któregoś z licznych gatunków hadrozaurydów żyjących na terenie formacji Dinosaur Park.

Spis gatunków

Trachodon	Leidy, 1856	nomen dubium,  ?= Edmontosaurus annectens (partim)
= "Tracodon"	(Leidy, 1856) Morris, 1978	nomen nudum (pomyłka)
T. mirabilis	Leidy, 1856	nomen dubium
= Hadrosaurus mirabilis	(Leidy, 1856) Leidy, 1869
= Diclonius mirabilis	(Leidy, 1856) Cope, 1883
= T. mirabile	(Leidy, 1856) Nopcsa, 1917	nomen nudum (przejęzyczenie)
"T." cantabrigiensis	Lydekker, 1888	nomen dubium
= Hadrosaurus cantabrigiensis	(Lydekker, 1888) Newton, 1892
= Hadrosaurus cantabrigensis	Newton, 1892	przejęzyczenie
= T. cantabrigensis	Newton, 1892	przejęzyczenie
= Telmatosaurus cantabrigiensis	(Lydekker, 1888) Olshevsky, 1978
T. foulkii	(Leidy, 1858), Lydekker, 1888	= Hadrosaurus foulki
T. breviceps	(Marsh, 1889), Marsh, 1896	= Hadrosaurus breviceps
"T". longiceps	Marsh, 1897	nomen dubium, ?= Edmontosaurus annectens
= Hadrosaurus longiceps	(Marsh, 1897) Nopcsa, 1899
= Thespesius longiceps	(Marsh, 1897) Russel, 1930
= Anatosaurus longiceps	(Marsh, 1897) Lull, 1942
= Anatotitan longiceps	(Marsh, 1897) Olshevsky, 1991
T. cavatus	(Cope, 1871), Hay, 1902	= Hadrosaurus cavatus
T. calamarius	(Cope, 1875), Hay, 1902	= Diclonius calamarius
T. pentagonius	(Cope, 1876), Hay, 1902	= Diclonius pentagonius
T. peraungulatus	(Cope, 1876), Hay, 1902	= Diclonius peraungulatus
T. altidens	(Lambe, 1902) Lambe, 1902	nomen dubium, = Lambeosaurus lambei
T. marginatus	Lambe, 1902	nomen dubium = Gryposaurus notabilis (partim), = Lambeosaurus lambei (partim)
"T." selwyni	Lambe, 1902	nomen dubium, ?= Pteropelyx selwyni
= Gryposaurus selwyni	(Lambe, 1902) Lambe, 1914
= Thespesius selwyni	(Lambe, 1902) Steel, 1969
T. amurense	Riabinin, 1925	= Mandschurosaurus amurensis
= T. amurensis	Riabinin, 1925
= "Tracodon amurense"	Hu i Cheng, 1988	przejęzyczenie
T. affinis	{Wieland, 1903) Kuhn, 1936	= ?Claosaurus affinis
T. agilis	(Marsh, 1872, Kuhn, 1936	= Claosaurus agilis
T. arctatus	(Cope, 1874), Kuhn, 1936	= Cionodon arctatus
T. edmontoni	(Gilmore, 1924) Kuhn, 1936	= Edmontosaurus regalis
T. kysylkumense	(Riabinin, 1931), Kuhn, 1936	= Bactrosaurus kysylkumensis
T. occidentalis	(Leidy, 1856) Kuhn, 1936	= Thespesius occidentalis
T. stenopsis	(Cope, 1875), Kuhn, 1936	= Cionodon stenopsis
T. imperfectus	(Young, 1944) Kuhn, 1964	= Sanpasaurus impefrectus
T. edmontonensis	(Gilmore, 1924) Olshevsky, 1991	= Edmontosaurus regalis

Bibliografia

Ford, T. (online) [2]

Horner, J.R., Weishampel, D.B., and Forster, C.A. (2004). "Hadrosauridae". [w]: Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (red.). "The Dinosauria" (druga edycja). University of California Press:Berkeley

Leidy, J. (1856). "Notice of remains of extinct reptiles and fishes, discovered by F. V. Hayden in the Bad Lands of the Judith River, Nebraska Territories." Proceedings of the Academy of Natural Science Philadelphia, 8(25 March): 72–73.

Lull, R.S., Wright, N.E. (1942). "Hadrosaurian Dinosaurs of North America". Geological Society of America Special Paper 40:1–242.

Lydekker, R. (1888). Note on a new Wealden iguanodont and other dinosaurs. Quarterly Journal of the Geological Society of London 44:46–61.