Dysganus
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Dysganus (dysganus) | |
|---|---|
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Montana |
| Czas |
ok. 78,6-75,2 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Wstęp
Dysganus to wątpliwy rodzaj ceratopsyda żyjącego na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych w późnej kredzie. Jest to takson znany wyłącznie z zębów.
Historia, systematyka i ważność taksonu
Edward Cope w 1876 roku na podstawie zębów zebranych z formacji Judith River przez Charlesa Sternberga i współpracowników nazwał nowy rodzaj Dysganus. Wyróżnił on cztery gatunki: D. encaustus, D. haydenianus, D. bicarinatus i D. peiganus. Cope (1890) z niepewnością uznał, iż Dysganus był ceratopsem. Z taką interpretacją zgodził się również 11 lat później Franz Nopcsa. Hatcher (w Hatcher i in., 1907) ponownie opublikował opisy Cope'a (1876). Uznał, że gatunek typowy D. encaustus obejmował zarówno zęby hadrozaurydów i ceratopsydów i powinien być uznany za nomen nudum. Jednakże Hatcher swoje wnioski oparł jedynie na postawie opisów Cope'a (1876), gdyż nie był w stanie odnaleźć okazów. Przez długi czas cały materiał kopalny dysganusa był oznaczony pod jednym numerem katalogowym. Lull i Wright (1942) ponownie opublikowali większość opisów Cope'a (1876) i przeanalizowali cały materiał kopalny. Badacze ci potwierdzili, że gatunek typowy D. encaustus był ceratopsem. Lull i Wright (1942) również uznali, że kolejne 2 gatunki dysganusa (D. haydenianus i D. bicarinatus) należały do ceratopsów. Sugerowali jednak, że D. bicarinatus powinien być klasyfikowany jako nomen nudum, z kolei zęby D. haydenianus przypisali do rodzaju Ceratops lub Monoclonius, ale nie stwierdzili jednoznacznie, czy ten gatunek jest nomen dubium. Badacze ci sądzili, że D. peiganus nie był ceratopsem ani hadrozaurem, a prawdopodobnie ankylozaurydem, jednakże był również podobny do Hypsilophodon foxii. Na tej podstawie Coombs (1978) z ostrożnością uważał Dysganus za nodozauryda na postawie komentarzach wcześniejszych autorów. Coombs Galton (1988) dokonali ponownej rewizji omawianego rodzaju. Zdaniem badaczy wszystkie gatunki Dysganus są zbyt fragmentaryczne i niewystarczające do zdefiniowania taksonu, dlatego uznali je za nomen dubium.
Etymolgia
Nazwa rodzajowa Dysganus to połączenie greckich słów dys- (zły, trudny) i ganos (szkliwo). Całą nazwę można przetłumaczyć jako "szorstkie szkliwo". Epitet gatunkowy encaustus (spalony) wywodzi się z greki, natomiast bicarinatus (dwa stępki) - z łaciny. Epitet gatunkowy haydenianus honoruje amerykańskiego paleontologa Ferdinand V. Haydena. Z kolei peiganus nawiazuje do Indian Piikani, rdzennych mieszkańców stanu Montana (Ford, online).
Spis gatunków
| Dysganus | Cope, 1876 | nomen dubium |
| D. encaustus | Cope, 1876 | nomen dubium |
| D. haydenianus | Cope, 1876 | nomen dubium |
| D. bicarinatus | Cope, 1876 | nomen dubium |
| D. peiganus | Cope, 1876 | nomen dubium |
Bibliografia
Coombs, Jr, W. P. (1978). "The families of the dinosaur order Ankylosauria". Palaeontology, 21:143-170.
Coombs Jr, W. P., & Galton, P. M. (1988). "Dysganus, an indeterminate ceratopsian dinosaur". Journal of Paleontology, 818-821. [1]
Cope, E. D. (1876). "Descriptions of some vertebrate remains from the Fort Union Beds of Montana". Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia 28:248-261
Cope, E. D. (1890). "Note on the teeth mentioned by Professor Marsh". American Naturalist, 24:571
Ford, T. (online) [2]
Hatcher, J. B., Marsh, O. C., & Lull, R. S. (1907). "The Ceratopsia". U.S. Geologic Survey Monographs, 49
Nopcsa, F. B. (1901). "Synopsis un Abstammung der Dinosaurier". Foldtani Kozlony (Budapest), 31:247-288.
