Spinops

Autor:	Korekta:
Łukasz Czepiński	Maciej Ziegler Marcin Szermański

---

Spinops (spinops)
Długość:	ok. 6 m
Masa:	ponad 1 t
Miejsce występowania:	Kanada (formacja Oldman/Dinosaur Park)
Czas występowania	77,5-75 Ma późna kreda (środkowy kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Neoceratopsia Coronosauria Ceratopsoidea Ceratopsidae Centrosaurinae
400px Ryc. 1. Rekonstrukcja przyżyciowa Spinops sternbergorum. © Dmitry Bogdanov [2]

Wstęp

Spinops to centrozauryn, blisko spokrewniony z Centrosaurus i Styracosaurus, żyjący w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Kanady.

Historia odkrycia

Latem 1916 roku Charles H. Sternberg wraz z synem Levim Sternbergiem prowadzili poszukiwania skamieniałości na terenie obecnego Dinosaur Provincial Park w stanie Alberta w Kanadzie. Natrafili wówczas na datowany na kampan (83,5-70,6 Ma) poziom kościonośny centrozaurynów kilku rodzajów, w tym również, jeszcze wtedy nieznany, Spinops. Charles Sternberg już wtedy sądził, że materiał kostny należy do nieznanego dotychczas taksonu, blisko spokrewnionego ze Styracosaurus albertensis, jednakże Arthur Smith Woodward, ówczesny kustosz Brytyjskiego Muzeum Historii Naturalnej, które finansowało wykopaliska Sternbergów, nie był zadowolony jakością okazu. Zachował się nawet anonimowy list do C.H. Sternberga, w którym cała kolekcja została nazwana "odpadkami".

W 2011 roku odnaleziony w archiwum muzeum materiał kostny został ponownie wypreparowany i opisany przez zespół Andrewa A. Farke'a jako nowy takson - Spinops sternbergorum.

Datowanie

Bazując na ograniczonych danych stratygraficznych, informacjach o lokalizacji odnalezionych 95 lat wcześniej skamieniałości, a także korzystający z analiz paleopalinologicznych (nauki o skamieniałych pyłkach roślin) ustalono, że znalezisko znajdowało się albo w górnej części formacji Oldman (77,5-76,5 Ma), albo w dolnej części formacji Dinosaur Park (76,5-75 Ma).

Materiał kopalny

Ryc. 2. Czaszkowy materiał kopalny S. sternbergorum. © Lukas Panzarin [1]

Okaz holotypowy to NHMUK R16307 - kość ciemieniowa.

Poza holotypem do rodzaju Spinops przypisano również:

NHMUK R16308 - część kości ciemieniowej, z zachowanymi elementami belki środkowej i gałęzi bocznych, z przylegającą doń niekompletną kością zębową i nieidentyfikowalnym elementami kończyn.

NHMUK R16306 - niekompletna czaszka, z zachowanymi grzbietowymi elementami: od w większości rostralnej części środkowej belki kości ciemieniowej do w większości kaudalnej części kości przedszczękowej; brak elementów wewnętrznych, aż do wewnętrznego brzegu oczodołu.

NHMUK R16309 - niekompletna prawa kość łuskowa.

Chociaż materiał nie został znaleziony w stanie artykulacji, to jego położenie (wszystkie okazy w swoim bliskim sąsiedztwie) sugeruje, że nie mamy do czynienia z więcej niż jednym taksonem ceratopsyda (nie doszło do wymieszania okazów spinopsa z okazami innych rodzajów). Z kolei odnalezione izolowane elementy kostne nie mogą być z całą pewnością przypisane do jakiegokolwiek taksonu.

Diagnoza

Ryc. 3. Umiejscowienie pozycji P1, P2, P3 epiparietales u Spinops sternbergorum (B) oraz innych centrozaurynów: A - Albertaceratops nesmoi Ryan, 2007; C - Centrosaurus apertus Lambe, 1902; D - Styracosaurus albertensis Lambe, 1913; E - Rubeosaurus ovatus Gilmore, 1930; F - Einiosaurus procurvicornus Sampson, 1995. Numeracja po prawej stronie jest tradycyjna, zaś po lewej - zaproponowana przez Fakre i in. 2011
© Farke et al., 2011.

Twarzowa część czaszki Spinops z krótkimi, skierowanymi ku górze rogami nadoczodołowymi i dużym, prostym rogiem nosowym, przypomina dorosłe (najprawdopodobniej) okazy Centrosaurus spp. i Styracosaurus albertnesis. Rzeźba na kości ciemieniowej jest unikalna wśród ceratopsydów. Symetryczne, zakrzywione ku dołowi dwa "haki" kości ciemieniowych znajdujące się na pozycji P1 (najbardziej po środku grzbietowej powierzchni kości ciemieniowej; patrz: ryc.3), bardzo podobne do tych znanych u Centrosaurus apertus. Epiparietales na pozycji P2 albo P3 (umiejscowionych bocznie do P1) mają formę niezwykle wydłużonych, skierowanych do tyłu kolców, niepodobnych do tych u C. apertus czy S. albertensis.

Homologia epiparietales

Do tej pory, opierając się na Styracosaurus i spokrewnionych z nim centrozaurynach, twierdzono, że centralne, wydłużone kolce na kościach ciemieniowych centrozaurynów odpowiadają pozycji P3 epiparietales. Spinops jest wyjątkiem od tej reguły, co sugeruje , że należy ponownie rozważyć kwestię homologii epiparietales pomiędzy bazalnymi centrozaurynami (np. Albertaceratops i Diabloceratops) a późniejszymi przedstawicielami Centrosaurinae (Styracosaurus i szeroko pojęte pachyrinozaury). Położony środkowo, skierowany ku tylowi wyrostek na pozycji P3 u bazalnych centrozaurynów, może być homologiczny z tym na pozycji P2.

Rekonstrukcja zwierzęcia

Spinops był czworonożnym roślinożercą, żyjącym w środowisku dobrze nawodnionym - być może na zalesionych obszarach zalewowych z przybrzeżnymi bagnami i moczarami, o chłodnych zimach. Pionowo ustawiony róg nosowy sugeruje, że zwierzę to, podobnie jak Centrosaurus czy Styracosaurus atakowało napastników pchnięciami skierowanymi w górę. Małe różki nad oczodołami, jak również spore epiparietales najpewniej nie były używane do obrony. Wydatne epiparietales (jeśli występowały głównie u samców) mogły służyć jako wabik na samice w trakcie pory godowej.

Etymologia

Nazwa rodzajowa to połączenie dwóch słów - spina (łac. "kolec") i ops (gr. "twarz"), co odnosi się do ornamentacji twarzowej części czaszki tego zwierzęcia.

Epitet gatunkowy honoruje Charles'a H. i Levi'ego Sternbergów, odkrywców oryginalnych okazów spinopsa.

Spis gatunków

Spinops	Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen i Graham, 2011
S. sternbergorum	Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen i Graham, 2011