Lusotitan

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański Tomasz Sokołowski	Łukasz Czepiński

---

Lusotitan (luzotytan)
Długość:	21 m
Masa:	19-31 t
Miejsce występowania:	Portugalia – Peralta (niedaleko miasta Atalaia), Areia Branca, Porto Novo (Maceira), Alcobaça, Cambelas i Praia das Almoinhas (formacja Lourinhã)
Czas występowania	(?153) 150,8-145,5 Ma późna jura (późny ?kimeryd – tyton)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Eusauropoda Neosauropoda Macronaria Titanosauriformes Brachiosauridae
Stado luzotytanów. [1]

Wstęp

Lusotitan atalaiensis to gatunek dość dużego brachiozauryda z terenów obecnej Portugalii. Żył tu pod koniec jury (piętro tyton; być może też późny kimeryd). Jest jednym z największych europejskich dinozaurów.

Materiał kopalny

Pierwotnie do lektotypu należały niekompletne szkielety kilku(nastu) osobników. Autorzy pierwotnego opisu (wtedy jeszcze jako Brachiosaurus atalaiensis) nie ustanowili holotypu.

Niekompletny szkielet z Atalaia i izolowane kręgi z Areia Branca, Porto Novo (Maceira), Alcobaça, Cambelas i Praia das Almoinhas wg Antunesa i Mateusa (2003) można uznać za syntyp.

Antunes i Mateus (2003) wyznaczyli nowy lektotyp luzotytana. Wybrali na niego najbardziej kompletny szkielet (MIGM 4798, 4801-10, 4938, 4944, 4950, 4952, 4958, 4964-6, 4981-2, 4985, 8807, 8793-5). Składają się na niego: pozostałości 28 kręgów (2 przednie szyjne, 1 środkowy grzbietowy, 2 łuki neuralne, 2 trzony przednich kręgów ogonowych, 1 przedni kręg ogonowy i nieprzerwany ciąg 18 kręgów ogonowych), 12 szewronów, fragmentaryczne żebra, kość łopatkowa(?), dystalna nasada kości, elementy kończyn przednich (2 kości ramienne, proksymalna część lewej kości łokciowej, kość promieniowa), elementy miednicy (niekompletna kość biodrowa, lewa kość kulszowa i lewa kość łonowa), elementy kończyn tylnych (lewa kość piszczelowa, proksymalny koniec prawej kości strzałkowej i prawa kość skokowa. Kość zidentyfikowana wcześniej jako kość śródręcza II okazała się być żebrem krzyżowym (sacral rib).

Taksonomia

Początkowo był traktowany jako kolejny (wówczas jako trzeci ważny) gatunek należący do Brachiosaurus. W 2003 roku ukuto dla niego nową nazwę rodzajową – Lusotitan – gdyż okazało się, że różni się on znacząco na poziomie rodzajowym od brachiozaura. Taki sam los spotkał zresztą inny gatunek brachiozaura (B. brancai), który w 1988 roku został przemianowany na Giraffatitan brancai.

Budowa

Lusotitan miał dziwne proporcje ciała. Tak jak jego krewni, jego przednie kończyny były dłuższe od tylnych. Ogon był stosunkowo krótki, a szyja na co dzień była uniesiona pionowo, choć nowe badania (Taylor i in., 2009) dowodzą, że zauropody – w tym brachiozaurydy – miały szeroki zakres poruszania szyją w płaszczyźnie pionowej.

Cechy diagnostyczne tego zauropoda dotyczą m.in. środkowych kręgów grzbietowych z bardzo dużymi pleurocelami (jamami zmniejszającymi ich ciężar), przednich kręgów ogonowych z bardzo dobrze rozwiniętymi wyrostkami, pewnych cech morfologicznych miednicy oraz budowy kości ramiennej, udowej i strzałkowej.

Lusotitan został zaklasyfikowany do Brachiosauridae z powodu niskich wyrostków neuralnych, morfologii kości ramiennej (m.in. jej wydłużenie) oraz budowy kości biodrowej.

Paleoekologia

Późnojurajskie pokłady w Portugalii obfitują w liczne skamieniałości dinozaurów. Szczątki Lusotitan pochodzą z formacji Lourinhã, z warstw której znamy także inne, lżejsze zauropody: Lourinhasaurus i Dinheirosaurus, teropody Allosaurus europaneus (?= A. fragilis), Ceratosaurus, Torvosaurus, Lourinhanosaurus, stegozaury Dacentrurus i Miragaia, ornitopoda Draconyx i wczesnego ankylozaura Dracopelta (jego lokalizacja czasowa nie jest pewna).

Formacja Lourinhã (jak i formacja Alcobaça) jest podobna w swym składzie taksonomicznym do północnoamerykańskiej formacji Morrison i mniej do tanzańskiej formacji Tendaguru. Wiele gatunków – jak wykazuje np. Whitlock (2009) – ma swoje odpowiedniki w tych (obecnie) odległych od siebie miejscach. Wystarczy wspomnieć o diplodokidach – Dinheirosaurus, Diplodocus i Tornieria. Z teropodów wiele żyło po obu stronach Atlantyku, jak np. Allosaurus, Ceratosaurus czy Torvosaurus. Inna formacja o bardzo podobnym składzie gatunkowym, co powyższe, to argentyńska formacja Cañadón Calcáreo natomiast wyraźnie odróżnia się dinozaurowa fauna z Chin.

Uderzające podobieństwo dinozaurów z formacji Morrison do taksonów z formacji Lourinhã i Alcobaça spowodowało liczne błędne zaliczenie nowych gatunków do rodzajów znanych z pokładów formacji Morrison. Po pewnym czasie okazało się, że były to zwierzęta spokrewnione, ale nie będące najbliższymi krewnym w ramach swoich kladów (zob. np. Barrett i in. 2011 dla Dryosauridae). Z tego też względu rozbito m.in. rodzaj Brachiosaurus zawierający 3 ważne gatunki na 3 osobne rodzaje: Brachiosaurus, Giraffatitan i Lusotitan czy Barosaurus na Barosaurus i Tornieria.

Pod względem klimatu formacja Lourinhã wydaje się być pod większym wpływem oceanicznym, aniżeli jej późnojurajskie odpowiedniki w USA i Tanzanii.

Rozmiary

Paul (2010) szacuje luzotytana na 21 metrów długości i 30 ton. Na podstawie lektotypu żyrafatytana (22,5 m) można obliczyć jego masę na 19-31 ton (wg szacunków Giraffatitan wg Taylor, 2009; Henderson, 2004; oraz Gunga i in., 2008). Jest więc nieco większy od Abydosaurus, lecz mniejszy od swoich słynniejszych kuzynów – Brachiosaurus, Giraffatitan i Sauroposeidon.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Lusotitan w wolnym tłumaczeniu znaczy "tytaniczny Luso". Luso to mieszkaniec Luzytanii – starożytnego regionu, odpowiadającego częściowo dzisiejszej Portugalii. Epitet gatunkowy atalaiensis wywodzi się z nazwy miasta Atalaia (gmina Lourinhã), nieopodal którego odnaleziono jego skamieniałości.

Spis gatunków

Lusotitan	Antunes i Mateus, 2003
L. atalaiensis	(Lapparent i Zbyszewski, 1957) Antunes i Mateus, 2003
= Brachiosaurus atalaiensis	Lapparent i Zbyszewski, 1957

Bibliografia

Antunes, M., Mateus, O. (2003) "Dinosaurs of Portugal". Comptes rendus. Palévol 2 (1): 77–95. doi:10.1016/S1631-0683(03)00003-4. Retrieved 2008-07-06.

Gunga, H.-C., Suthau, T., Bellmann, A., Stoinski, S., Friedrich, A., Trippel, T., Kirsch, K., Hellwich, O. (2008). "A new body mass estimation of Brachiosaurus brancai Janensch, 1914 mounted and exhibited at the Museum of Natural History (Berlin, Germany"). Fossil Record 11(1):28-33. doi: 10.1002/mmng.200700011

Henderson, D.M. (2004). "Tipsy punters: sauropod dinosaur pneumaticity, buoyancy and aquatic habits." Proceedings of the Royal Society of London B, 71: S180–S183. doi:10.1098/rsbl.2003.0136

Taylor, M.P. (2009) "A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch 1914) ". Journal of Vertebrate Paleontology 29(3):787-806.

Taylor M.P., Wedel M.J., & Naish D. (2009) "Head and neck posture in sauropod dinosaurs inferred from extant animals" Acta Palaeontologica Polonica 54 (2), 213-220.

Upchurch, P., Barrett, P.M. & Dodson, P. (2004) "Sauropoda" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (ed) "The Dinosauria (2nd edition)" wyd. University of California Press, Berkeley

Whitlock J.A. (2011) "Re-evaluation of Australodocus bohetii, a putative diplodocoid sauropod from the Tendaguru Formation of Tanzania, with comment on Late Jurassic sauropod faunal diversity and palaeoecology" Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology Volume 309, Issues 3-4, 1 September 2011, Pages 333-341.

http://en.wikipedia.org/wiki/Lourinh%C3%A3_Formation

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford