Chromogisaurus

Autor:	Tomasz Skawiński
Korekta:	Michał Siedlecki

---

Chromogisaurus (chromogizaur)
Długość	1,9 m
Wysokość	60 cm (w biodrach)
Masa	12 kg
Dieta	?wszystkożerny
Miejsce	Argentyna - prowincja San Juan (formacja Ischigualasto - dolne pokłady ogniwa Cancha de Bochas)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 230,2-229,25 Ma późny trias (karnik)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Saturnaliide
Rekonstrukcja szkieletu chromogizaura. Znane elementy szkieletu są zaznaczone na biało. Autor: Maurissauro. [1] 1.9 m Porównanie wielkości Chromogisaurus i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EValle Pintado \u2013 formacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Ischigualasto\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Ischigualasto (strona nie istnieje)\"\u003EIschigualasto\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003EMiejsce odkrycia holotypu (PVSJ 845)\u003C/small\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Valle Pintado \u2013 formacja Ischigualasto\n","link":"","lat":-30.1400000000000005684341886080801486968994140625,"lon":-67.868999999999999772626324556767940521240234375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Chromogisaurus to rodzaj wczesnego zauropodomorfa żyjącego w późnym triasie na terenach dzisiejszej Argentyny.

Etymologia

Nazwa Chomogisaurus novasi pochodzi od greckich słów chroma (kolor), gi (ziemia) oraz sauros (jaszczur) i odnosi się do miejsca znalezienia holotypu (Valle Pintado, czyli Malowanej Doliny), zaś epitet gatunkowy honoruje argentyńskiego paleontologa Fernanda Novasa.

Odkrycie i materiał kopalny

Holotyp (PVSJ 845) to niekompletny szkielet pozaczaszkowy, obejmujący przedni kręg ogonowy (4~6), 2 środkowe kręgi ogonowe ((14~16), niekompletną bliższą część szewronu (początkowo opisanego jako kość śródstopia V), fragment k. łopatkowo-kruczej, obie k. biodrowe (niekompletną i częściową), obie k. udowe (niekompletną i częściową), obie k. piszczelowe (z czego jedną bliższą część), obie k. strzałkowe (jedną fragmentaryczną i bliższą częśc drugiej), niekompletną kość śródstopia II, oraz paliczki 3. palca (wstępnie zidentyfikowane jako paliczki 2. palca) III-2, III-3 i pazur. Ezcurra do okazu typowego zaliczył również żuchwę rynchozaura z rodzaju Hyperodapedon, uznając ją za bliższy koniec k. łokciowej oraz nieokreślony fragment kostny oznaczony przez niego jako częściową k. kulszową (Martínez i in., 2013).

Okaz ten został odkryty jesienią 1988 roku przez członków argentyńsko-amerykańskiej wyprawy paleontologicznej w Valle Pintado, w dolnych osadach ogniwa Cancha de Bochas formacji Ischigualasto. Został on opisany przez Martina Ezcurrę 22 lata później. W 2013 roku Ricardo Martínez ze współpracownikami dokonał redeskrypcji tego taksonu.

Budowa

Chromogizaur był względnie niewielkim zwierzęciem – osiągał prawdopodobnie ok. 2 m długości i masę ok. 10 kg. Szwy neurocentralne kręgów ogonowych są zasklepione, co wskazuje, że holotyp był osobnikiem dorosłym lub bliskim dorosłości (Ezcurra 2010). Ogólną budową przypominał inne wczesne zauropodomorfy, takie jak Saturnalia, Panphagia, Eoraptor i Guaibasaurus Panewka stawu biodrowego była częściowo zasłonięta przez grzebień nadpanewkowy, choć prawdopodobnie jej środek nie był skostniały (Ezcurra 2010, Martínez i in. 2013).

Filogeneza

Ezcurra (2010) wyróżnił dwie autapomorfie chromogizaura: boczną powierzchnię kości udowej z dobrze wykształconym dołem tuż poniżej półki krętarzowej oraz II kość śródstopia z silnie asymetrycznymi grzbietobrzusznie kłykciami dystalnymi. Martínez i in. (2013) potwierdzili tylko drugą z nich. Jako kolejną autapomorfię wyróżnili pofałdowanie, biegnące równolegle do przedniej krawędzi kości strzałkowej. Poza tym od innych dinozaurów odróżnia go unikatowa kombinacja cech, w związku z czym zarówno Ezcurra (2010), jak i Martínez i in. (2013) uznają Chromogisaurus za ważny takson.

Według Ezcurry (2010) Chromogisaurus należy do Guaibasauridae, najbardziej bazalnego kladu zauropodomorfów, gdzie jego taksonem siostrzanym jest Saturnalia. Pozycja filogenetyczna guajbazaura jest jednak bardzo niepewna – np. w analizie Martíneza i in. (2013) jest on teropodem. Potwierdza ona jednak bliskie pokrewieństwo chromogizaura z saturnalią, choć według niej są one bliżej spokrewnione z zauropodami niż np. Panphagia. W najnowszych analizach filogenetycznych okazał się taksonem siostrzanym panfagii i pampadroma (Langer i in., 2022)

Paleobiologia

Nie odkryto czaszki chromogizaura, trudno więc określić, czym się on żywił, lecz porównując go z pokrewnymi zauropodomorfami, możemy przypuszczać, że był wszystkożercą, prawdopodobnie od czasu do czasu polującym na mniejsze zwierzęta Kość piszczelowa była nieco dłuższa od udowej, co wskazuje na zdolność do stosunkowo szybkiego biegu (Ezcurra 2010). Zgrubienie na grzebieniu nadpanewkowym kości biodrowej biegło pod kątem ok. 23° w stosunku do kręgosłupa – możliwe, że pod takim kątem pochylony był tułów zwierzęcia podczas szybkiego biegu. Jeśli tak, chromogizaur był prawdopodobnie w pełni dwunożny, podobnie jak inne wczesne zauropodomorfy (Delcourt i in. 2012).

Spis gatunków

Chromogisaurus	Ezcurra, 2010
C. novasi	Ezcurra, 2010

Bibliografia

Delcourt R., de Azevedo S.A.G., Grillo O.N., Deantoni F.O. 2012. Biomechanical comments about Triassic dinosaurs from Brazil. Papéis Avulsos de Zoologia (São Paulo) 52: 341–347. doi:10.1590/S0031-10492012002900001.

Ezcurra M.D. 2010. A new early dinosaur (Saurischia: Sauropodomorpha) from the Late Triassic of Argentina: a reassessment of dinosaur origin and phylogeny. Journal of Systematic Palaeontology 8: 371–425. doi:10.1080/14772019.2010.484650.

Langer, M. C.; Marsola, J. C. A.; Müller, R. T.; Bronzati, M.; Bittencourt, J. S.; Apaldetti, C.; Ezcurra, M. D. (2022). "The Early Radiation of Sauropodomorphs in the Carnian (Late Triassic) of South America". [w]: A. Otero; J. L. Carballido; D. Pol (red.). South American Sauropodomorph Dinosaurs. Springer Earth System Sciences. Springer. pp. 1–49 [2]

Martínez R.M., Apaldetti C., Abelin D. 2013 [2012]. Basal sauropodomorphs from the Ischigualasto Formation. Society of Vertebrate Paleontology Memoir 12: 51–69. doi:10.1080/02724634.2013.819361.