Janenschia

Autor:	Korekta:
Krzysztof Stuchlik Marcin Szermański Maciej Ziegler Karol Sabath	Sebastian Oziemski Daniel Madzia Kamil Kamiński

---

Janenschia (janenszja)
Długość:	17 m
Masa:	10-14 t
Miejsce występowania:	Tanzania (formacja Tendaguru - ogniwo Upper Dinosaur)
Czas występowania	151-145 Ma późna jura (tyton)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Eusauropoda Neosauropoda / Turiasauria ?Macronaria ?Camarasauropodomorpha ? Titanosauriformes / ? Camarasauridae / ? Laurasiformes ? Titanosauria / -
Rekonstrukcja Camarasaurus, być może Janenschia wyglądała podobnie. Autor:Jakub Kowalski [2].

Wstęp

Janenschia to nazwa nadana w 1991 roku przez Ruperta Wilda jednemu z dużych zauropodów odkrytych na początku XX wieku w słynnym górnojurajskim stanowisku Tendaguru w ówczesnej Niemieckiej Afryce Wschodniej (obecnie Tanzania; w kwestii jego środowiska zob. Elaphrosaurus#Paleoekologia). Wcześniej dinozaur ten znany był pod innymi nazwami.

Materiał kopalny

Elementy kończyny (m.in. kość udowa o długości 1,38 m), kręgi ogonowe. Wcześniej do materiału janenszji zaliczano łącznie 3 kończyny tylne, 2 przednie, dłoń, 2 kręgi grzbietowe i serie kręgów ogonowych, lecz były to wymieszane kości dwóch dinozaurów (chimera).

Taksonomia i pozycja systematyczna

Klasyfikacja tego zauropoda jest bardzo kłopotliwa - w zasadzie w każdej osobnej analizie filogenetycznej należy do różnych grup zauropodów. W 1908 roku paleontolog Eberhard Fraas zidentyfikował w Tanzanii szczątki dwóch zauropodów. Jednego nazwał Gigantosaurus robustus ("typowy" - nie chciał zaliczyć ich do rodzaju Gigantosaurus, gdyż nie miał świadomości, że takowy już istnieje; myślał, że tworzy nowy rodzaj) a drugiego Gigantosaurus africanus. W 1911 roku Sternfeld zmienił nazwę rodzajową na Tornieria, gdyż okazało się, że rodzaj Gigantosaurus został utworzony już wcześniej (Seeley, 1869). W 1922 roku Werner Janensch, słynny paleontolog, który opisał z Tendaguru wiele zauropodów, m.in. Dicraeosaurus i tamtejszy gatunek należący do Brachiosaurus (obecnie Giraffatitan brancai) oraz teropoda Elaphrosaurus uznał, że Tornieria africana należy w istocie do rodzaju Barosaurus (diplodokida znanego dotąd z Ameryki Północnej, lecz obecnie pierwotna nazwa jest ważna). Tornieria robusta zaś miała należeć do kamarazaurydów lub tytanozaurów, na pewno zaś nie do diplodokidów. Wobec tego dla "tytanozaurowej" tornierii (T. robusta) Wild zaproponował nową nazwę rodzajową - Janenschia.

Przez lata naukowcy uważali janenszję za najstarszego przedstawiciela tytanozaurów, (wówczas) jednego z bardzo niewielu odkrytych poza Amerykę Południową, tam bowiem grupa ta przeżywała swój złoty wiek. Obecnie, po coraz lepszym rozpoznaniu zauropodów należących do Titanosauria, których szczątki odkryto m.in. w Indiach, na Madagaskarze, na pustyni Gobi, w Ameryce Północnej i w Australii, naukowcy podejrzewają, że Janenschia nie była przedstawicielem tytanozaurów. Inne badania (Curry Rogers, 2005; Mannion, 2010) wskazują, że janenszja to jednak zaawansowany przedstawiciel tytanozaurów. Z kolei w analizie Carballido i in. (2011) należy do wielkiej politomii u podstawy Eusauropoda, a po wyłączeniu problematycznych Malarguesaurus, Tendaguria i Venenosaurus) należy jako takson siostrzany Tastavinsaurus do Laurasiformes - w ramach bazalnych Camarasauropodomorpha. Wg analizy D'Emica (2012), pewne cechy wskazują na przynależność do Titanosauriformes, inne zaś z niego wykluczają. Janenschia nie jest także brana pod uwagę w badaniach Diplodocidae wykonanych przez Tschoppa i in. (2015). Wg Manniona i in. (2013) znajdowała się ona u podstawy Macronaria. W badaniu Manniona i współpracowników (2019) janenszja okazała się przedstawicielem Turiasauria - kladu nieneozauropodowych euzauropodów.

Kości kończyny przedniej, przypisywane do janenszji. Autor zdjęcia: FunkMonk (Michael B.H.) [[1]].

Rozmiary i rewizja materiału kopalnego

Rozmiary tego zauropoda szacuje się między innymi na podstawie wielkości kości udowej, która miała 1,38 m. Owa niekompletna kość udowa i reszta prawej kończyny tylnej stała się nowym materiałem typowym tego rodzaju (okaz SMNS 12144), gdy w 2000 roku Wild, wraz z dwoma współautorami uznał, że dotychczasowy materiał janenszji był chimerą (mieszanką różnych zwierząt). Topotypy obejmują dwie prawe kości kulszowe, lewą kość łonową i fragment kości piszczelowej. Materiał przypisany to kości kończyn przednich i tylnych (Mannion i in., 2019). Bonaparte i in. (2000) wykluczyli kręgi ogonowe z holotypu. w 2019 r. na ich podstawie utworzono nowy rodzaj - Wamweracaudia, istnieje jednak pewne prawdopodobieństwo, że jest to synonim janenszji. Elementy kończyn zaginęły podczas II Wojny Światowej. Przednie kręgi grzbietowe, dotąd przypisywane janenszji, badacze ci wyłączyli do nowego rodzaju Tendaguria.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Janenschia honoruje wielkiego niemieckiego badacza (i od 1909 r. kierownika największych w dziejach paleontologii wykopalisk, właśnie w Tendaguru) - Wernera Janenscha. Nadał ją formalnie Wild w 1991 roku.

Spis gatunków

Janenschia	Wild, 1991
J. robusta	(Fraas, 1908) Wild, 1991
= Gigantosaurus robustus	Fraas, 1908
= Tornieria robusta	(Fraas, 1908) Sternfeld, 1911

Bibliografia

Bonaparte, J. F., Heinrich, W.-D. & Wild R., (2000) "Review of Janenschia Wild, with the description of a new sauropod from the Tendaguru beds of Tanzania and a discussion on the systematic value of procoelous caudal vertebrae in the Sauropoda," Palaeontographica A 256: 25-76.

Bussert, R., Heinrich W.-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174. doi: 10.1002/mmng.200900004

Carballido J.L, Rauhut O.W.M., Pol D., Salgado L. (2011) "Osteology and phylogenetic relationships of Tehuelchesaurus benitezii (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic of Patagonia". Zoological Journal of the Linnean Society, doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00723.x

Curry Rogers, K.A. (2005) "Titanosauria: a phylogenetic overview". s. 50–103 [w] K. A. Curry Rogers & J. A. Wilson (red) "The Sauropods: Evolution and Paleobiology". University of California Press, Berkeley & Los Angeles.

Mannion, P.D. (2010) "A reassessment of Mongolosaurus haplodon Gilmore, 1933, a titanosaurian sauropod dinosaur from the Early Cretaceous of Inner Mongolia, People's Republic of China", Journal of Systematic Palaeontology. doi: 10.1080/14772019.2010.527379.

Mannion, P.D., Upchurch, P., Barnes, R.N., Mateus, O. (2013). "Osteology of the Late Jurassic Portuguese sauropod dinosaur Lusotitan atalaiensis (Macronaria) and the evolutionary history of basal titanosauriforms". Zoological Journal of the Linnean Society. 168: 98–206. doi:10.1111/zoj.12029.

Mannion, P.D., Upchurch, P., Schwarz, D., Wings, O. (2019). "Taxonomic affinities of the putative titanosaurs from the Late Jurassic Tendaguru Formation of Tanzania: phylogenetic and biogeographic implications for eusauropod dinosaur evolution". Zoological Journal of the Linnean Society, zly068 [3].

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.

Remes, K. (2006) "Revision of the Tendaguru sauropod Tornieria africana (Fraas) and its relevance for sauropod paleobiogeography" Journal of Vertebrate Paleontology, 26(3), 651–669.

Tschopp, E., Mateus, O. & Benson, R.B.J. (2015) "A specimen-level phylogenetic analysis and taxonomic revision of Diplodocidae (Dinosauria, Sauropoda)" PeerJ, 3, e857. doi:10.7717/peerj.857

Upchurch P., Barrett P.M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.